Het Europees kampioenschap voetbal staat voor de deur. Het toernooi, dat om de twee jaar plaatsvindt, wordt dit jaar gespeeld in Duitsland. Welke landen doen er mee, of juist niet? Wie maakt de grootste kans en hoe staat het Nederlandse team ervoor? Het EK bestaat uit verschillende fases. Iedereen begint met gelijke kansen aan de groepsfase.
De groepsfase
In de groepsfase van het EK spelen teams tegen drie verschillende tegenstanders. Zo ga jij als lezer ook langs drie bijzondere gevallen.
Duitsland
Duitsland is organisator van het EK. Duitsland is een zeer apart voetballand, wat soms nog verkeerd wordt begrepen. Althans, dat is wat Raf Willems zegt. Willems is een Vlaams auteur en heeft meerdere boeken geschreven over het Duits voetbal. ‘Het voetbal is in Duitsland veel meer onderdeel van het sociale leven dan in Nederland of België.’ Duitsland heeft zich aangeboden om dit EK te organiseren. Dat heeft ook te maken met het WK van 2006, wat ook werd georganiseerd door Duitsland. ‘De slogan was toen “te gast bij vrienden”. Duitsland wilde als gastheer dienen voor de hele wereld, ook om het goed te maken voor de vorige eeuw. Onder invloed van de Duitse voetbalbond heeft men toen een maatschappelijk en cultureel georiënteerd toernooi georganiseerd. Dat is nu in 2024 ook weer het geval. De titel van het toernooi is nu “united by football, verenigd in het hart van Europa”. Een bijzonder feitje aan de Duitsers is dat bondsdirecteur Phillip Lahm zich enorm uitspreekt tegen bijvoorbeeld het WK in Saudi-Arabië en bewust niet naar het WK in Qatar is gegaan. Hij was als speler ook al bewust van zijn aanvoerdersrol en ging als speler tijdens WK’s in Zuid-Afrika en Brazilië langs in townships en favela’s. Voetballend gaat het de Duitsers de laatste jaren helaas niet voor de wind. Op het WK in 2018 kwamen ze de poule niet door, net als op het WK in Qatar. Willems ziet het dit keer ook niet positief in. ‘Ze hebben niet de toppers op cruciale posities die ze vroeger wel hadden. Een kwartfinale is al een uitstekende prestatie voor hen.’ Daarbij komt ook nog dat topspeler Toni Kroos de laatste wedstrijden uit zijn carrière gaat spelen op dit EK. Hij won ooit 6 keer de Champions League met Bayern München en Real Madrid en won met Duitsland het WK in 2014. Of hij de Duitsers naar nog een titel kan loodsen is echter nog maar de vraag. ‘Kroos kan een wedstrijd doen kantelen, maar of hij dat het hele toernooi kan is met zijn leeftijd nog maar de vraag.’
Georgië
Georgië zorgt voor een heuse primeur dit toernooi. Het land heeft zich namelijk voor het eerst in haar geschiedenis geplaatst voor een Europees Kampioenschap. Voor Luka Lagvilava, volger van het Georgische voetbalteam voor YouTube-account Peola FC, voelt het als een droom die uitkomt. ‘Dit is zeker een moment waar het hele land op heeft gewacht sinds het land weer onafhankelijk is.’ Dat dit een heuse prestatie is, werd duidelijk op de dag dat Georgië zich officieel had geplaatst. Na een kwalificatiepoule waarin Georgië vierde werd in een poule van vijf. Niet echt hoog dus. Toch mocht het meedoen aan de laatste play-offs voor plaatsing voor het EK. In Tbilisi versloeg het Griekenland na strafschoppen. Na de beslissende penalty vlogen de Georgische supporters het veld op. ‘Dit is precies wat het betekend voor ons Georgiërs.’ Ondanks dat het land er voor de eerste keer bij is, heeft het wel een aantal boeiende spelers. Zo is Khvicha Kvaratskhelia een van de blikvangers. Hij was één van de dragende spelers die het Italiaanse Napoli vorig seizoen voor het eerst in 33 jaar naar het kampioenschap schoot. Ook Georges Mikautadze maakt indruk. Hij werd bestempeld als miskoop bij Ajax, maar heeft het afgelopen halfjaar bij het Franse Metz 14 goals gescoord in 22 wedstrijden. Lagvilava heeft hoop voor het debuterende land. ‘We hebben een hele competitieve poule geloot. Veel Georgiërs hebben het geloof dat het mogelijk is om de poule te overleven.’ Georgië speelt in poule F tegen Turkije, Portugal en Tsjechië.
Griekenland
Voetbal gaat soms niet alleen maar over deelnemers, maar ook over teams die schitteren in afwezigheid. Griekenland is zo’n team. In 2004 wonnen zij nog het EK in Portugal, maar sinds 2014 is Griekenland niet meer actief geweest op een groot eindtoernooi. ‘We hebben de juiste balans nooit gevonden en we misten de juiste spelers met de juiste persoonlijkheid. We waren dichtbij, maar zijn bij de laatste horde gevallen’, vertelt Grieks sportjournalist en commentator Panos Bletsos. Griekenland verloor, zoals eerder benoemd, door penalty’s van Georgië. Daarvoor waren Nederland en Frankrijk te sterk in de kwalificatiereeks. Dat terwijl er spelers rondlopen van het Engelse Liverpool (Kostas Tsimikas) en een aantal spitsen die in Nederland wel bekend zijn. Denk aan Giorgios Giakoumakis (VVV Venlo), Tasos Douvikas (FC Utrecht) en Vangelis Pavlidis (AZ). Niet meedoen aan het EK is pijnlijk voor de Grieken. ‘Griekenland is een voetbalgek land met een overweldigende passie voor de sport. Het missen van het EK zorgt voor veel verdriet en teleurstelling.’ Een gevoel dat voor de Nederlandse voetballiefhebber bekend moet zijn, want Oranje miste net als Griekenland het EK in 2016 en het WK van 2018.
De Knock-outfase
In de Knock-outfase is het alles of niets. Als je wint ga je door, als je verliest lig je uit het toernooi. Hoe zit dat toernooi dan precies in elkaar?
In onderstaande explainervideo volgt een korte uitleg over het EK:
De grote finale
Aan het eind van het toernooi is daar altijd de ultieme climax: de grote finale. Echter weten we nu nog niet wie daar elkaar zullen treffen op 14 juli. Dat is aan het toernooi om te bepalen. Als we statistiekenbureau Opta moeten geloven, is Engeland groot kanshebber. De verliezend finalist van de vorige editie heeft maar liefst 70% kans om de kwartfinale te bereiken. Daarnaast 48,2% kans om de halve finale te halen en 31,1% kans om door te stoten tot de finale. Dat is het meest van alle deelnemende teams. De winstkans voor de Britten ligt op 19,9%, gevolgd door Frankrijk (19,1%) en Duitsland (12,4%). Voor deelnemers aan EK-pouls kan dit tabelletje wel eens nuttig zijn.
Hoe komt Opta dan uit bij Engeland als grootste kanshebber? Dat heeft mede te maken met de FIFA Wereldranglijst, dat een Elo-rankingsysteem hanteert. ‘Dat is een systeem dat op basis van historische en recente resultaten bepaalt hoe sterk een team op dit moment is’, weet Wesley Victor Mak. Hij is data editor bij de Nederlandse tak van Opta. ‘Wint een ploeg dan krijgt het team punten, verliest een ploeg dan levert het punten in. Wint een team van een hoger geplaatst team, dan krijgt het meer punten dan wanneer het wint van een lager geplaatst team. Verliest een team van een lager geplaatst team dan levert het weer meer punten in dan wanneer het verliest van een hoger geplaatst team. Hier gaat dan een algoritme met betting market information overheen en dat gaat vervolgens 10.000 keer door de simulator. Die simulatie is niet anders dan een klik op de knop en een uitkomst zoals die op de graphics te zien is.’
Kunnen we er dan vanuit gaan dat Engeland Europees kampioen wordt? Niet blind in ieder geval. In de sportwereld kunnen plots vreemde wendingen plaatsvinden en teams kunnen plots enorm over- of onderpresteren. Opta zit er ook niet altijd goed bij. In 2016 kwam Duitsland als favoriet uit de test, terwijl Portugal het toernooi won. In 2020 kreeg Frankrijk de favorietenrol op zich, terwijl Italië, dat toen zesde stond op het lijstje, uiteindelijk Europees kampioen werd. Het zegt dus lang niet alles.
Dataverantwoording: Voor data vond ik het interessant om te kijken wat de kansenverhouding is om het EK te winnen. Wie zijn volgens data de allergrootste kanshebbers om het EK te winnen? Daarvoor kwam ik data tegen van Opta. Opta is een groot statistiekenbureau dat al een aantal jaar vele voetbalstatistieken in kaart brengt. Veel traditionele voetbalmedia gebruiken cijfers van Opta. ESPN en Voetbal International bijvoorbeeld. Om de data toe te lichten heb ik gesproken met Wesley Victor Mak. Hij werkt voor Opta. In deze datavisualisatie is duidelijk te zien hoe groot de kans is voor bepaalde teams om het EK te winnen. Door de grootte van de balk krijg je als lezer een goede indicatie van het verschil tussen verschillende landen. De kleuren van iedere balk slaan veelal op een kleur die past bij het land, op enkele uitzonderingen na.