De toenemende agressie naar de scheidsrechter
Voetbal staat bekend als een van de grootste sporten ter wereld. Dagelijks gaat het over de balsport in kranten, tijdschriften en op tv. Het gaat dan vaak over spitsen als Kylian Mbappé en Erling Haaland of over de prachtige redding van een keeper. Echter staat er nog iemand op het veld die in veel gevallen wordt overgeslagen: de scheidsrechter. En daar is tegenwoordig nogal wat om te doen in Nederland.
Nieuwe regel
De KNVB heeft een zeer drastische maatregel genomen. In de zomer van 2024 werd het EK voetbal gespeeld in Duitsland. Op dat toernooi gold een nieuwe regel ter bescherming van scheidsrechters. Enkel de aanvoerders van beide ploegen hadden het recht om dingen te bespreken met de scheidsrechter. Spelers die zich toch bij hem of haar beklaagden, werden direct bestraft met een gele kaart. In Nederland is er een hoop te doen om scheidsrechters en daarom besloot de KNVB om deze regel door te voeren naar het Nederlands voetbal. Vanaf seizoen 2024/2025 geldt hij niet alleen in de Eredivisie, maar ook in het laagste amateurvoetbal gaat de regel van kracht. ‘Sportiviteit en respect zijn belangrijke kernwaarden van het voetbal’, zegt de Nederlandse Voetbalbond. ‘Om sportiviteit en respect te verbeteren op en rondom het voetbalveld kan een betere samenwerking tussen scheidsrechters en aanvoerders helpen.’
Dat dit nodig is blijkt uit de cijfers. Scheidsrechters in Nederland krijgen steeds vaker te maken met geweld. Zowel fysiek, als verbaal krijgen Nederlandse arbiters van alles om hun oren. De KNVB heeft recentelijk cijfers gedeeld waaruit men kan opmaken dat het er feller aan toe gaat op de amateurvelden. Het gaat om cijfers van het seizoen 2023/2024. Dit is het laatste volledige voetbalseizoen. Er is een groei te zien op het gebied van rode kaarten, gestaakte wedstrijden en zware tuchtzaken ten opzichte van het seizoen ervoor. Het aantal rode kaarten is bijvoorbeeld al voor het vijfde seizoen op rij toegenomen.
Geen strafschop, wel consequenties
Eén van de Nederlandse scheidsrechters die te maken heeft gehad met fysiek geweld is Jan de Vos. De Vos is een 61-jarige scheidsrechter die zijn wedstrijden fluit in de tweede en derde klasse. Iets wat hij graag doet en als hobby ervaart. Vaak loopt dat goed af, tot een zekere wedstrijd in 2019 tussen Lewedorpse Boys en VCK. De Vos: ‘Het was een wedstrijd waar niet zo heel veel bijzonders aan de hand was. Tegen het einde van de wedstrijd ging de thuisploeg in de aanval. In het strafschopgebied was een duel en ging een speler naar de grond. Zij vonden het een overtreding en ik niet. Het ging dus over een strafschop.’ Na dit geval wist VCK in de laatste minuut wel te scoren en eindigde de wedstrijd niet in 2-1 voor Lewedorpse Boys, maar in een 2-2 gelijkspel. ‘Toen ik van het veld stapte, vlak bij de kleedkamer, kwam er een toeschouwer vanachter mij voor me staan. Ik stapte toen al achteruit. Hij liep op me af en gaf me een klap. Je bent verbouwereerd. Gelukkig werd hij gelijk afgevoerd. Maar ja, je staat toch vreemd te kijken. Hij raakte me niet vol, dus ik heb er niet enorm veel schade aan gehad. De impact is wel heftig.’
De Vos werd op dat moment goed opgevangen door de thuisclub. Echter hoopten zij wel dat dit incident niet groots naar buiten zou komen. ‘Ik heb tegen ze gezegd dat ik aangifte zou doen. Die club was natuurlijk bang dat het een staartje kreeg voor de vereniging. Niet dat ze het goedpraten, maar ze vinden het niet fijn als je het in de publiciteit gooit. Ik vind wel dat er aandacht voor moet zijn. Dit kan niet zo doorgaan.’ Jan de Vos heeft zich uitgelaten in de media over dit incident. Niet om iemand te beschadigen, maar alleen vanwege het feit dat dit naar zijn mening aan de kaak gesteld moet worden.
Vaker verbaal
Fysiek geweld is misschien incidenteel, maar verbaal krijgt de scheidsrechter wekelijks van alles te horen. Dit geldt al langere tijd, want EenVandaag heeft in 2016 al onderzoek gedaan onder 2200 mensen die vaak aanwezig zijn bij wedstrijden van jonge spelers. Het gaat dan om schreeuwen en schelden langs en op het voetbalveld. ‘Acht van de tien ondervraagden (79%) maken dit mee tijdens het voetbalseizoen, een kwart (27%) zelfs wekelijks. Gevolg is dat de kinderen het plezier in het spel verliezen. Eén op de vijf (19%) zegt zelf ook wel eens over de schreef te gaan langs de lijn. Meestal gaat het dan om vaders en coaches. Zij zeggen dat zij zich irriteren aan thuisfluiters of dat zij optreden tegen negatief gedrag van een ander.’ (Kreugel, 2016)
“Zij mogen dat wel, maar ik niet?”
De Vos: ‘We vinden het normaal geworden, maar eigenlijk is het niet normaal. Als je met het spelletje bezig bent hoor je gelukkig niet alles. Zeker niet vanaf de zijlijn. Soms is het ook wel prettig dat je niet alles hoort, anders wordt het te gek. Maar goed, als ik iets hoor en ik vind het over de schreef gaan, dan pak ik dat ook aan.’ Daar moet je als scheidsrechter wel goed mee om kunnen gaan. Zo heeft De Vos ook wel eens uitgeprobeerd hoe het zou zijn als hij hetzelfde gedrag zou vertonen als de spelers naar hem doen. ‘Eigenlijk werkt het alleen als je zelf heel rustig blijft en een goede uitleg geeft. Als je op dezelfde manier tekeer gaat tegen spelers als zij tegen jou, dan gaan ze helemaal uit hun plaat. Zij mogen dat wel, maar ik niet? Ik heb weleens gekeken wat er dan zou gebeuren. Dan loopt het gewoon bijna uit de hand.’
Oplossingen
Buiten de nieuwe regel die vanaf dit seizoen geldt, wordt er verder gekeken naar oplossingen. Eén van de rondgaande ideeën is het afschaffen van de buitenspelregel in het lagere amateurvoetbal. Hiermee zou de KNVB het geweld kunnen laten afnemen omdat grensrechters dan niet meer bestaan en dus ook niet meer kunnen worden uitgescholden. Op de laagste niveaus zijn dit namelijk vaak ouders of teamspelers die nog wel eens gekleurd naar bepaalde situaties kunnen kijken.
De Vos ziet ook niet zomaar een oplossing voor ogen, maar denkt wel dat de aandacht op gedrag moet liggen. ‘Als je ziet wat ouders langs de lijn roepen tegen een scheidsrechter. Een kind neemt dat vaak over. Het gaat om voorbeeldgedrag. Dat geldt ook voor spelers in het betaald voetbal. Als Ronaldo scoort en een doelpunt viert, doen de jongste spelers dat ook. Dat er meer respect moet zijn moeten clubs ook meer vertegenwoordigen. Kijk eens naar rugby. Kom daar niet aan de arbitrage. Daar hoor je dit soort situaties niet, terwijl dat ook een fysieke sport is.’
Martijn Egner is voorzitter van voetbalvereniging RKVV DSS in Haarlem. Egner heeft een verleden als scheidsrechter en ook hij heeft ervaring met fysiek geweld. Zo kreeg hij ooit een kopstoot van een speler op zijn kin. Egner moest beschermd worden door de tegenstander. Hij vertelt over zijn visie als voorzitter op gedrag op het veld en het handelen van zijn club ten opzichte van de clubscheidsrechters.
Week van de scheidsrechter
Om de scheidsrechter eens per jaar in het zonnetje te zetten organiseert de KNVB de Week van de Scheidsrechter. Van 5 tot en met 13 oktober 2024 was er speciale aandacht voor op de velden in het betaald voetbal. Scheidsrechters in het betaald mannen- en vrouwenvoetbal liepen rond met de tekst ‘word scheidsrechter’ op hun shirt. Ook heeft de KNVB een korte documentairereeks gepubliceerd in samenwerking met ESPN. In vier afleveringen volgen ze scheidsrechters van verschillende niveaus. Daan Schippers, persvoorlichter van de KNVB, vertelt het volgende: ‘Er is inderdaad een tekort aan scheidsrechters, daarom is vorige week in de Week van de Scheidsrechter een instroomcampagne gestart. Je hebt wellicht gezien dat alle betaald voetbalscheidsrechters de tekst ‘Word Scheidsrechter’ op hun rug droegen en tevens loopt de documentaireserie ‘Achter het fluitsignaal’ om mensen te laten zien hoe leuk fluiten is.’
Bij RKVV DSS deden ze ook mee aan de Week van de Scheidsrechter. Martijn Egner vertelt kort over wat zij hebben gedaan.
Hoe is het dan om te fluiten in 2024? De hobby staat voor Jan de Vos nog steeds voorop. ‘De hobby die ik leuk vind en waar ik plezier in heb, laat ik niet afnemen door iemand die een grens overschrijd.’ Het blijft een feit dat er nog steeds veel op scheidsrechters afkomt en dat het probleem nog bestaat. Toch is de allesomvattende vraag voor De Vos gemakkelijk te beantwoorden: ‘Plezier moet de leidraad zijn. Alles gaat en staat bij hoe je zelf met situaties om kan gaan. Het ligt aan je eigen persoonlijkheid. Kan je veel accepteren of juist niet? Ik ben nog steeds heel blij om scheidsrechter te zijn.’
Dataverantwoording: De data die ik heb gebruikt is door de KNVB zelf gedeeld op hun eigen site. Dit
bericht is gepubliceerd op 4 september en daarom actueel. Het gaat onder andere om de stijging in het aantal rode kaarten, wedstrijdstakingen en zware tuchtzaken in het laatst volledig gespeelde voetbalseizoen ten opzichte van het volledige voetbalseizoen ervoor. Ik wilde overzichtelijk aantonen dat er groei zichtbaar is en daarom heb ik gekozen voor een bar chart waarin het verschil in hoeveelheden goed zichtbaar is. In de legenda is duidelijk zichtbaar gemaakt welke kleur bij welk voetbalseizoen hoort en ook de cijfers zijn goed zichtbaar. Je kan eigenlijk in één oogopslag zien dat er groei in zit. Daarnaast heb ik nog een KNVB logo toegevoegd voor de herkenbaarheid en laten weten waar ik de cijfers vandaan heb.