De invloed van TikTok op de aandachtsspanne: Hoe traditionele media zich aanpast.
Met de opkomst van de app TikTok ondergaat het medialandschap een ingrijpende verandering. Het platform, dat vooral bekendstaat om zijn korte video’s, heeft de aandachtsspanne van miljoenen gebruikers wereldwijd weten te veranderen. De enorme groei in populariteit, mede veroorzaakt door de coronapandemie, heeft de traditionele media gedwongen hun strategieën te herzien. Zij moeten zich aanpassen om relevant te blijven in een tijdperk waarin de aandachtsspanne van consumenten drastisch afneemt. Hoe reageert de traditionele media op deze verandering in het gedrag van hun consumenten?
Voor velen is dit een bekend scenario: de televisie wordt aangezet voor een boeiende documentaire, maar de verleiding van TikTok, een short form content app, op de telefoon die op de bank ligt, is groot. De korte filmpjes kijken toch wel heel lekker weg en vergen een stuk minder aandacht. Zonder dat het wordt opgemerkt, zijn er dertig minuten voorbij en is de documentaire niet meer te volgen. In een wereld waarin snelle, korte content de nieuwe norm lijkt te worden is een documentaire van een uur al snel te lang.
De kracht van korte video’s
TikTok heeft zijn succes deels te danken aan de korte, snelle video’s die perfect aansluiten bij de steeds kortere aandachtsspanne van vooral jongere gebruikers. Waar platforms als Facebook en Instagram ooit de toon zetten, is TikTok nu de leider. TikTok is specifiek leider in de trend waarbij gebruikers vrijwel direct worden blootgesteld aan content die specifiek op hun interesses is afgestemd. Volgens mediaspecialist Alexander Vijfhuizen vormt TikTok een soort profiel voor jou al gebruiker, ‘de voor jou pagina is gevuld met allemaal content die jou aan zou moeten spreken.’ Daarnaast, zorgen de korte video’s ook voor een snelle dopamine prikkel. Deze onmiddellijke beloningscyclus zorgt ervoor dat gebruikers langer op de app blijven hangen, wat het platform ongekend populair heeft gemaakt en de aandachtsspanne van gebruikers inkort.
Alexander Vijfhuizen stelt dat de coronapandemie ook een grote rol gespeeld in de opkomst van TikTok: “Als je thuis zit, ga je toch sneller nieuwe apps proberen om zo verveling tegen te gaan.” Dit is terug te zien in de cijfers van het Nationaal Social Media onderzoek 2024 van Newcom Research & Consultancy. Dit trendonderzoek is afgenomen bij inwoners van Nederland van vijftien jaar en ouder. In 2019 begon TikTok in Nederland met 900 000 gebruikers en anno 2024 zijn dat 4,2 miljoen gebruikers. Hierin zien we een stijging van ruim 360 procent in 5 jaar tijd. 4,2 miljoen mensen is ruim 23 procent van alle inwoners van Nederland. Dus ook na de pandemie is de populariteit van Tiktok dus blijvend, dankzij zijn slimme algoritmes die gebruikers precies geven wat ze willen zien.
De uitdaging voor traditionele media
Voor traditionele media, zoals kranten en televisie, vormen de ontwikkelingen van korte video’s en slimme algoritmes een uitdaging. Generaties die zijn opgegroeid met TikTok hebben minder geduld voor lange, diepgaande artikelen of trage televisieprogramma’s. Ook is er een nieuwe ‘news finds me mindset’ onder jongeren. Dit heeft het commissariaat van de media gepresenteerd in hun onderzoeksrapport wat gepresenteerd is op 1 oktober 2024. Het houdt in dat het nieuws zichzelf aanbiedt aan de consument in plaats van dat de consument opzoek moet naar nieuws. Deze mindset zou zowel positieve als negatieve gevolgen kunnen hebben. Nieuws kan mensen bereiken die verder niet actief opzoek zijn naar nieuws, echter speelt het algoritme meestal in op wat in het verleden succesvol was bij de gebruiker. Als nieuws daar niet tussen zat, is de kans klein dat dit in de toekomst getoond wordt. Short form video’s zijn zo populair dat andere platformen zich ook daarnaar aanpassen. Nieuwsmakers die ook de jongere doelgroep willen bereiken zullen dus moeten inspelen op deze veranderingen.
Dit dwingt de traditionele media om een balans te vinden tussen het behoud van hun oudere, al bestaande publiek en het aantrekken van jongere TikTok-gebruikers. Een goed voorbeeld hiervan is de krant Trouw, die probeert jongere generaties te bereiken door middel van podcasts en visueel stimulerende content. “We werken meer met infographics tussendoor en schrijven onze stukken concreet, waardoor de lezer constant geboeid blijft zonder dat de diepgang van een verhaal verloren gaat,” zegt Rufus Kain, de data-analist van Trouw. Rufus Kain onderzoekt als data-analist van Trouw hoe de krant zich online meer kan focussen op lezers aantrekken en vasthouden. Ook televisiemakers passen hun strategie aan, met snellere beelden en frequentere wisselingen om het tempo te verhogen en zo de aandacht van de kijkers vast te houden.
Diepgang in een tijdperk van korte aandacht
Een veelgehoord argument tegen short form content platforms zoals TikTok is, dat de korte video’s leiden tot oppervlakkige en minder complexe berichtgeving. Toch proberen traditionele media die complexiteit te behouden, ondanks de druk om de content compacter en sneller te maken. Door het gebruik van infographics en de verhalen op te bouwen als storyboards kunnen lange en complexe verhalen toegankelijker worden gemaakt. Dit kan zonder dat dit ten koste gaat van de inhoud, vertelt Kain.
Volgens Kain maakt Trouw hierbij slim gebruik van visuele hulpmiddelen om de lezer betrokken te houden: ‘We proberen manieren te vinden om de diepgang beter over te brengen door sommige zaken in beeld uit te drukken in plaats van alleen tekst te gebruiken.’ De mensen die deze visuele hulpmiddelen ontwerpen zijn vanaf het begin betrokken bij het proces van de stukken, op deze manier weten zij wat de diepgang is van een artikel en hoe zij dit moeten overbrengen.
Dit zorgt ervoor dat de traditionele media hun kernwaarden van grondige en betrouwbare journalistiek behouden, terwijl ze toch inspelen op de veranderende behoeften van hun publiek.
Het nieuwe medialandschap
TikTok heeft een fundamentele verschuiving teweeggebracht in de manier waarop mensen media consumeren. De korte video’s die precies inspelen op wat de gebruikers willen zien zorgen niet alleen voor een verandering in de aandachtsspanne, maar dwingen traditionele media om zich aan te passen aan een nieuwe realiteit. Door te investeren in podcasts, meer visuele content en snellere content passen kranten en televisiezender zich aan. Dit doen ze om zo hun huidige publiek vast te houden, maar ook nieuw, jonger publiek aan te trekken.
De toekomst van de media lijkt dan ook niet in de tegenstelling tussen traditionele en sociale media te liggen, maar in hun samenwerking. Door de sterke punten van beide te combineren, kunnen traditionele media relevant blijven in een tijdperk waarin de aandacht van consumenten steeds korter wordt. Deze relevantie blijft zonder dat dit ten koste gaat van de diepgang en kwaliteit van hun journalistieke werk. Wat ooit begon met de opkomst van kortere video’s zorgt er nu dus voor dat de het hele medialandschap zich aan zal moeten passen.
De dataverantwoording
De data in dit stuk is verzameld via een onderzoek van Newcom Research & Consultancy, genaamd ‘Het nationale social media onderzoek’, dat sinds 2010 jaarlijks wordt uitgevoerd. Dit onderzoek is uitgevoerd door middel van een online enquête, gericht op inwoners van Nederland van 15 jaar en ouder. Er hebben in totaal 7.159 respondenten deelgenomen, en op basis van deze groep is een representatieve afspiegeling van de gegevens voor heel Nederland gemaakt.
De resultaten uit de enquete zijn verwerkt in verschillende grafieken die terugkomen in het onderzoek. Een veelgebruikt voorbeeld is de lijngrafiek. In het onderzoek vergelijken ze in lijngrafieken de groei in verschillende gebruikers aantallen van verschillende sociale media. Voor dit achtergrond verhaal was de informatie over TikTok het meest belangrijk. Deze informatie is dan ook gebruikt in het stuk.
Een belangrijk aspect van het onderzoek is de transparantie over het aantal respondenten en de wijze van uitvoering. De gekozen data richt zich specifiek op TikTok, wat aansluit bij de focus van dit stuk. In het onderzoek van Newcom is deze informatie gepresenteerd in een grafiek, deze gegevens zijn vervolgens vertaald naar een tabel. De cijfers uit deze tabel zijn omgezet naar procenten, wat de gegevens toegankelijker maakt voor de lezer.
Een punt van aandacht is het aantal respondenten, 7159. Dit roept de vraag op: in hoeverre is 7159 respondenten een betrouwbaar aantal? Over het algemeen geldt dat een groter aantal respondenten de betrouwbaarheid van een onderzoek vergroot.
Een beperking van dit onderzoek is dat de leeftijdsverdeling van de respondentengroep onbekend is. Dit kan de nauwkeurigheid van de data beïnvloeden. Bijvoorbeeld, als een groot aantal respondenten jonger dan twintig jaar is, kan dit de uiteindelijke resultaten vervormen. Evenals dat een grote respondenten groep van boven de 55 jaar oud de data kan beïnvloeden.
Deze onzekerheid over de leeftijdsverdeling kan dus een belangrijke factor zijn in de interpretatie van de resultaten van het onderzoek en zal meegenomen moeten worden bij het kijken naar de data.