Voor veel Nederlanders is het eten van vlees niet meer de dagelijkse kost. De term flexitariër komt steeds vaker voorbij. Toch daalt de vleesconsumptie mondjesmaat. In 2020 at 95% van de Nederlandse bevolking vlees. Op Instagram en andere sociale media proberen ‘foodfluencers’ hun volgers te laten zien hoe lekker en makkelijk vegetarisch eten kan zijn. Kan dit helpen in het reduceren van de vleesconsumptie in Nederland?
Vleesconsumptie in Nederland
In 2020 heeft het CBS onderzoek gedaan naar de vleesconsumptie van 18 jaar en ouder (630 duizend respondenten). Uit dit onderzoek blijkt dat een overgrote deel van de bevolking wel vlees eet, maar zeker niet elke dag. 45% van de Nederlandse bevolking eet maximaal vier dagen in de week vlees. Deze groep noemen we ook wel flexitariërs. Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid komt nu ongeveer 40% van de geconsumeerde eiwitten uit plantaardige producten en 60% uit dierlijke producten. Volgens het Voedingscentrum moeten we streven naar een verhouding van 50/50. Ook in het klimaatakkoord zijn met betrekking op het reduceren van de consumptie van dierlijke eiwitten doelen gesteld voor 2050. In 2020 gaf 35% van de consumenten aan minder vlees te eten, blijkt uit onderzoek van het CBS. We zien echter geen daling in de vleesconsumptie in Nederland. Dit blijkt uit een onderzoek van de Universiteit van Wageningen in opdracht van Wakker Dier.
De opkomst van de vleesvervangers nam vanaf 2017 met dubbele cijfers toe. Dit was de afgelopen jaren spectaculair te noemen. In 2022 stagneert de verkoop van deze producten in de supermarkten. De daling van de vleesconsumptie bleef uit. Toch ziet ABN AMRO voor de komende jaren volop kansen voor vleesvervangers. Zij verwacht dat richting 2030 de verkoop van deze producten kan verdubbelen, maar deze verwachting is volgens deze bank omgeven door onzekerheid. Consumenten zijn kritischer geworden op waar ze hun geld aan uitgeven, daardoor kopen ze minder snel dure supermarktaankopen, beschrijft ABN AMRO in het rapport kansen voor vlees en zuivelvervangers. Er zijn forse investeringen nodig. Ook wordt de duurzaamheid en gezondheid van plantaardige alternatieven onder een vergrootglas gelegd en kiezen consumenten er steeds vaker voor om zelf vegetarische gerechten samen te stellen. Uit onderzoek van het CBS in 2020 blijkt dat 67% van de Nederlanders vlees eten niet wil opgeven. 36% wil wel (nog) minder vlees gaan eten.
Foodfluencer Manon Jousset
Manon Jousset (29) is bijna drie jaar geleden begonnen als foodblogger en foodfluencer. Op Instagram kan je haar vinden onder de toepasselijke naam: Courgetticonfetti. Ondertussen heeft ze 18700 volgers en post ze dagelijks recepten die voornamelijk vegetarisch zijn. Ze experimenteert graag met ongezonde gerechten om deze zo gezond mogelijk te maken. Ze deelt vooral vegetarische recepten, omdat ze wil laten zien hoe makkelijk en lekker vegetarisch eten kan zijn. Zelf eet ze 95% vegetarisch. Ze is half Frans en daardoor ook bourgondisch opgevoed. “Af en toe eet ik vlees of vis, omdat ik het lekker vind en daar ben ik ook transparant over op Instagram, ook al deel ik alleen vegetarische recepten” aldus Jousset. De voornaamste reden dat ze vegetarisch eet, is omdat ze erg milieubewust wil leven.
Vergroot
Foto van de Instagram van Manon Jousset
Ze vindt dat we niet zo zwart-wit moeten denken. Veel mensen zijn vegan, vegetarisch of vleeseter. Maar Jousset werkt niet met deze stempels. “Ik denk niet dat je vegetarisch eten goed kan promoten als je dan gelijk geen vlees meer mag eten, wanneer je dan wel een keer vlees wil eten, moet je je niet schuldig voelen” zegt Jousset. Het is volgens haar al goed dat je vaker vegetarisch eet.
Invloed van sociale media
Nederlanders tussen de 18 en 35 jaar gebruiken steeds meer sociale media om het avondeten te bepalen. Als je niet weet wat je moet koken, weet Instagram het wel. Deze groep is ook het meest beïnvloedbaar. Ze gaan veelal voor het eerst op zichzelf wonen en ze hebben de vrijheid om een eigen identiteit te ontwikkelen. Ze krijgen zo de mogelijkheid om te experimenteren met zelf koken. Vaak hebben studenten ook een lager inkomen en kunnen de hoge kosten van vlees een belangrijke rol spelen om het niet te kopen. Ook heeft deze groep steeds meer interesse in het milieu. Daarnaast speelt ‘peer influence’ ook een grote rol in de keuzes die jongvolwassenen maken. Op sociale media is het effect van peer influence erg groot. Je eetgedrag kan worden beïnvloed wanneer je ziet dat iemand die je volgt bijvoorbeeld minder of ongezonder eet.
Vergroot
Foto door Coosje Boer
In 2020 deden 323 Vlaamse adolescenten mee aan een experimenteel onderzoek van KU Leuven met de vraag of sociale media influencers het eetgedrag van jongeren kunnen sturen. De deelnemers volgden twee weken lang een aantal influencers die gezond en ongezond eten promootten. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat influencers wel degelijk het dieet van adolescenten kunnen beïnvloeden. De influencers die ongezond eten promoten, verslechten het dieet van de deelnemers. Toch is er ook een positieve kant aan dit verhaal. Veel influencers promoten vaak ook positieve normen onder jongeren. De kandidaten die twee weken lang gezonde influencers volgden, schatten het eetpatroon van leeftijdsgenoten gezonder in dan de deelnemers die ongezonde influencers volgden. Dus er zijn twee zijden van dezelfde munt. Foodfluencers kunnen dus wel degelijk een rol spelen in het promoten van vegetarisch eten. Dat jonge foodfluencers invloedrijk zijn, is duidelijk wanneer in 2021 de Vegetariërsbond in samenwerking met tien foodbloggers een e-book publiceert met vegan varianten van paas- en kerstrecepten van de Allerhande. Daarmee bereiken ze 1,5 miljoen mensen. Dit heeft Albert Heijn er toe gezet om in 2022 een speciale (digitale) folder met vegan kerstrecepten te ontwikkelen.
Of Jousset invloed heeft op haar volgers, vindt ze lastig om te zeggen. “Instagram is een gek medium. Je krijgt weinig respons terug van je volgers. Ik krijg vooral terug dat volgers mijn recepten maken. Dus ik merk niet per se of mensen hun dieet aanpassen” vertelt Jousset. Haar boodschap is vooral dat ze makkelijke en lekkere recepten maakt en die zijn toevallig vegetarisch. “Op Instagram benoem ik wel dat ik vegetarisch kook, maar het uiteindelijke doel is gezonder eten. Dat is mijn boodschap.”
Naar aanleiding van dit interview heeft ze een ‘poll’ op haar Instagrampagina geplaatst om te onderzoeken of haar volgers meer vegetarisch zijn gaan eten. De vraag luidt: Heb je het idee dat je, bewust of onbewust, vaker vegetarisch eet doordat je vega(n) foodblogs volgt? Er hebben 439 mensen gereageerd.
Uit de cijfers blijkt dat bijna de helft van de respondenten minder vlees is gaan eten door het plaatsen van vegetarische recepten op haar Instagram. En maar 20% heeft zijn eetgewoonten niet aangepast naar het minder eten van vlees. De conclusie van deze poll is dat Manon Jousset met haar vegetarische foodblog invloed heeft op de vleesconsumptie van haar volgers.
“Als ik dan invloed op mensen kan hebben dan vooral een goede” aldus Manon Jousset
Verantwoording data:
1. Vleesconsumptie Nederland
Deze tabel geeft een overzicht van de vleesconsumptie per hoofd van de bevolking in Nederland in de jaren 2005-2021. Dit is op basis van karkasgewicht. Wakker Dier is geïnteresseerd in de omvang van de vleesconsumptie en heeft Wageningen Universiteit & Research benaderd om dit te berekenen. De methodiek is dat ze kijken naar het aantal slachtingen van dieren, de invoer en de uitvoer van vlees zoals die in de CBS-statistieken te vinden zijn. In totaal zijn 500 producten meegenomen, tot in vrij gedetailleerd niveau.
2. Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) heeft in 2020 een hoofdstuk gemaakt over hoe milieubewust Nederlanders omgaan met hun vleesconsumptie. De bevindingen zijn gebaseerd op de CBS-enquête Belevingen. In totaal hebben 3648 personen van 18 jaar of ouder deelgenomen aan het onderzoek. Aanvullend is gebruik gemaakt van andere informatiebronnen binnen het CBS. Ook bij het thema vleesconsumptie. Uit de bijlage van dit rapport heb ik de cijfers Opvattingen over eigen vleesconsumptie, vleesetende bevolking van 18 jaar en ouder, 2020.
3. Manon Jousset, foodfluencer, heft op Instagram 18.700 volgers. Ze heeft een poll op haar Instagram geplaatst en daar hebben 439 mensen op gereageerd. De vraag was: Heb je het idee dat je, bewust of onbewust, vaker vegetarisch eet doordat je vega(n) foodblogs volgt?
45% procent geeft aan daardoor vaker vega(n) te eten. 16% zegt dat zijn/haar eetgewoonten niet wordt beïnvloedt. En 39% at daarvoor al vega(n).