Interview ~ “Wat opvalt is dat naarmate de integratie vordert, de Molukse gevoelens sterker worden”

Het is dit jaar 70 jaar geleden dat de eerste Molukkers in Nederland aankwamen. Inmiddels zijn we enkele generaties verder en maakt de Molukse cultuur deel uit van de Nederlandse samenleving. “De Nederlandse overheid heeft ook een bijdrage geleverd aan de late start van de Molukse integratie”, aldus Fridus Steijlen.

Steijlen doet al jaren onderzoek naar de relatie tussen Nederland en de Molukken en is vanaf 2017 de eerste Hoogleraar Molukse Migratie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. In zijn onderzoeken kijkt hij naar de positie van de Molukkers en hun integratie. Hierbij kijkt hij naar de eerste generaties, die volgens cijfers van het CBS aanvankelijk uit zo´n 12.500 Molukkers bestond, maar ook naar de latere generaties die in Nederland zijn geboren en getogen.

 

In 1951 kwamen de eerste Molukkers op boten naar Nederland. Dit waren voornamelijk militairen uit het Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Ze kregen onderdak in de zogenaamde woonoorden, dit waren voormalig werk- en concentratiekampen. Hier leefde de Molukkers in een isolement, waardoor ze weinig met de Nederlandse cultuur in aanraking kwamen. In de afgelopen jaren zijn er tal van incidenten met Molukkers geweest, zo ontstond er een geradicaliseerde groep Molukkers die kwaad waren over de omgang met hen. Zij waren betrokken bij de Treinkaping bij de Punt in 1977, zij hebben toen een trein gekaapt waarbij uiteindelijk 8 mensen, waarvan 6 daders om het leven kwamen. Deze kaping kwam voort uit het vrijheidsideaal en de loyaliteit aan de RMS (Republiek der Zuid-Molukken). De echte integratie startte ongeveer zo’n dertig jaar nadat de eerste Molukkers voet aan de grond hebben gezet in Nederland. Inmiddels hebben we volgens cijfers van het CBS anno 2021 zo’n 71.000 Molukkers in Nederland.

 

Molukkers zijn pas na zo’n dertig jaar gaan integreren in Nederland, wat kan een oorzaak hiervan zijn?

“Toen de Molukkers naar Nederland kwamen, was de verwachting dat dit voor tijdelijk zou zijn. De gedachte was dat ze met zes maanden weer op de Molukken zouden zijn. Dit is ook de belofte die Nederland gedaan had. Toch liep alles anders, want bij aankomst werden de militairen ontslagen en waren het ineens status loze mensen. Er dook een gevoel van onbegrip op onder de Molukkers, waardoor er boosheid ontstond, met als gevolg dat er bijvoorbeeld geradicaliseerde groepen op de been kwamen. Pas toen de eerste Molukkers de Molukken weer bezochten kwamen ze erachter dat de situatie toch niet zo slecht was in Nederland. Nog belangrijker was dat ze zagen dat ze ook vanuit Nederland hun steentje bij konden dragen aan familie en vrienden op de Molukken. Dit was een soort ommekeer waarna de integratie pas echt is begonnen.”

 

Er was dus een trage start van de integratie wat effect kan hebben op de integratie vandaag de dag. Het idee is dat na twee à drie generaties de integratie voltooid zou zijn. Hoe is dit bij de Molukkers?

“Molukkers gingen van de woonoorden naar woonwijken waar ze bij elkaar bleven wonen. Ook waren er veel Molukkers die voor opleiding of werk naar de steden trokken. Hierdoor ontstond er al gauw na de start van de integratie een inhaalslag. Zo ontstonden er bijvoorbeeld langzaam gemengde huwelijken. Er is wel nieuwsgierigheid naar de afkomst en verhalen van bijvoorbeeld opa’s en oma’s, maar dat zegt niets over de integratie. Molukkers zijn namelijk beter geïntegreerd dan we van tevoren hadden verwacht. De Nederlandse overheid besteed maar weinig aandacht aan de integratie van de Molukkers in vergelijking met andere culturen. Een oorzaak hiervan kan zijn dat de Molukkers nog maar voor weinig overlast zorgen. Dat betekent dus dat er een positieve bijdrage is aan de integratie of misschien wel dat de integratie voltooid is. Er is maar één manier om daarachter te komen: We moeten ons goed realiseren waar we nu staan en afwachten wat voor vorm de Molukse cultuur in de toekomst aan gaat nemen.”

Op wat voor manier heeft de Nederlandse overheid zelf bijgedragen aan de Molukse integratie?

“De houding van Nederland is niet goed te praten. Allereerst dacht Nederland ook dat de Molukkers maar voor tijdelijk naar Nederland zouden komen, hierdoor deden ze weinig moeite om het de Molukkers naar hun zin te maken. De manier waarop de Nederlanders met de Molukkers omgingen zorgde er dus niet voor dat de onderlinge band versterkt werd.

Toen de Molukkers naar Nederland kwamen, hadden zij al wel ervaring met andere culturen in Nederland. Zo kwamen bijvoorbeeld de Joden eind zestiende eeuw naar Nederland. Ze wisten dus heel goed wat het inhield om met andere volken in één land te leven. Nederland had het idee dat zij moesten nadenken voor de buitenlandse volken en heeft dus te veel voor de Molukkers nagedacht. Als er op scholen geoordeeld werd over het niveau van de kinderen beoordeelden inspecteurs de kinderen altijd op een laag niveau. Kortom, Nederland heeft zich vaak op een verkeerde manier opgesteld tegenover de Molukkers”

Intussen hebben we zelfs al een vierde  en vijfde generatie Molukkers, hoe gaan zij om met de Molukse cultuur, wat is hier nog van over?

“Vooral de familieband is tot op de dag van vandaag een van de belangrijkste waarden uit de Molukse cultuur. Veel andere normen en waarden zijn per familie verschillend, net zoals dat onder Nederlanders is. Wat opvalt is dat naarmate de integratie vordert, de Molukse gevoelens sterker worden. Veel Molukkers uit de derde, vierde en zelfs vijfde generatie gaan zelf op zoek naar de herkomst van hun cultuur en zijn trots hierop. Ze leren de taal en duiken in hun geschiedenis. Hier draagt ook sociale media aan bij, doordat op deze manier contacten makkelijker te onderhouden zijn. Uiteindelijk is het ook aan deze generaties in hoeverre de integratie helemaal voltooid zou zijn, als zij stoppen met hun verhaal te vertellen, zal de Molukse cultuur steeds verder veranderen naar de Nederlandse.”

Kan deze groep met nieuwe generaties nog bijdragen aan een verdere integratie?

“Dat kan zeker, zoals ook uit het rapport van het CBS blijkt is er vooral op sociaaleconomisch terrein nog veel winst te boeken voor de Molukkers. De lage uitstroom in het verleden heeft hier niet aan bijgedragen. Toch zijn er wel wat Molukkers die door het tweedekansonderwijs hogerop zijn gekomen en een goede baan hebben gekregen. Ook nu zijn er wel Molukkers terug te vinden die een hogere opleiding genoten hebben of nu bijvoorbeeld aan het HBO of de Universiteit studeren, maar gekeken naar de hele groep zou dit zeker nog beter kunnen.”

De Molukse geschiedenis is een gevoelig onderwerp, dat vandaag de dag nog steeds uit veel onbegrip en negativiteit bestaat. “Het is de taak van de Molukkers samen met de media om het verhaal te blijven vertellen, want de Molukse integratie heeft ook bijgedragen aan de huidige Nederlandse samenleving.”