Achtergrondverhaal

New chapter: Hoe booktok de leesrevolutie onder jongeren aanwakkert

Nederland staat op plek 1 van best Engels skilled land van de wereld, volgens de EF English Proficiency Index (EF EPI). Dit blijkt ook terug te komen in de literatuur. Steeds meer Nederlandse jongeren lezen Engelstalige boeken, maar hoe komt dat?

Engelse boeken blijken erg populair onder jongeren. Dit komt doordat zij boeken vaak het liefst in de oorspronkelijke taal lezen. Ook het verbeteren van taalvaardigheid, het grotere Engelse aanbod en de prijs zijn factoren in deze overweging. Boekenhandels wijden steeds vaker speciale tafels aan secties met alleen Engelse boeken. Soms hangt er zelfs een bordje met ‘booktok’ boven de tafel en hebben sommige boeken een zegel met ‘bekend van booktok’. Booktok is een goede manier om boeken onder de jongeren te krijgen. Of deze boeken Engels of Nederlands zijn kan nog weleens verschillen. 

Amber, @ambervgn op TikTok, plaatst al langere tijd filmpjes op haar account over boeken. “Ik ben begonnen met een booktok account nadat ik al jaren TikToks op mijn foryou-page kreeg over boeken. Het idee van het starten van een account zat al langer in mijn hoofd, maar ik durfde eigenlijk niet. Toen ben ik toch maar begonnen met een “what i read in a week”-video. Toen ik uiteindelijk op de Bookish Friends Community stuitte, een whatsappcommunity voor iedereen die van boeken houdt, leerde ik meer “booktokkers” kennen en begon ik steeds meer te doen wat ik echt leuk vond.”

De boeken die Amber aanprijst zijn vaak in het Engels. “Ik raad voornamelijk Engelse boeken aan, omdat ik ook voornamelijk Engels lees. Dit zijn ook de boeken die het doorgaans het beste doen op booktok. Omdat mijn Engels goed genoeg is om alles in het Engels te lezen, kies ik er dan voor geen Nederlandse vertalingen te lezen, maar het Engelse origineel. Ook helpt het niet mee dat Nederlandse boeken vaak twee keer zo duur zijn als de Engelse. “Het verschilt voor mij soms wel per genre in welke taal ik lees. Dit omdat vertaalde Engelse romance boeken in het Nederlands voor mij soms wat cringe kunnen zijn. Maar bij een (non-)fictie boek heb ik dit vaak niet. Als het een oorspronkelijk Nederlands boek is, maakt het voor mij niet uit. Het zit hem vooral in de vertaling die dan niet helemaal lekker loopt.”

Helen Johnson, woordvoerder van de Koninklijke Bibliotheek verwijst het onderzoek: In de leeswereld van jongeren, door KVB boekwerk, waar het volgende in gezegd wordt. “Ongeveer een derde van de jongeren tussen de 16 en 25 geeft aan het liefst in het Engels te lezen. De belangrijkste reden hiervoor is omdat ze boeken graag in de oorspronkelijke taal lezen (39%) en omdat ze hun taalvaardigheid willen oefenen (32%). Daarnaast geven ze aan dat ze de Nederlandse vertalingen niet lekker vinden lezen (32%) en dat het aanbod in een andere taal groter is (29%). Prijs speelt slechts een kleine rol bij de keuze voor Engelstalig.” Amber blijkt dus niet de enige te zijn met deze meningen.

Ondanks dat de Engelse taal dus goed wordt opgepakt door Nederlandse jongeren, bestaat er ook een groepje mensen die niet zo heel blij is met deze verengelsing. Lotte Jensen schreef samen met drie anderen het boek ‘Against English’, waar een duidelijke ergernis blijkt naar de groeiende populariteit van Engelse taal in Nederland. “Het boek is in 2019 verschenen, dus vijf jaar geleden. Het is geboren uit ergernis. Ergernis over het feit dat het Engels het Nederlands verdrong aan de universiteiten en dat het Engels steeds dominanter werd in de samenleving. Het is ook een liefdevol pleidooi voor het Nederlands en meertaligheid.” Daniel Rovers, die ook aan dit boek heeft meegewerkt, is het hiermee eens. “Het boek komt voort uit onze bezorgdheid over het onderhoud van de Nederlandse taal. Die wordt verwaarloosd, vooral door de overheid, door niet genoeg aandacht en geld beschikbaar te stellen voor goed onderwijs in het Nederlands. Nu lijkt het Engels steeds meer de taal van de elite te worden, gegeven aan dure universitaire opleidingen, terwijl het gros van de mensen nog altijd Nederlands spreekt. Er dreigt onder meer een samenleving te ontstaan die gespleten is, die letterlijk dezelfde taal niet meer spreekt.”

Volgens onderzoek uit 2023 van Nuffic, een organisatie die zich bezighoudt met internationalisering, is het zo dat 28% van alle bacheloropleidingen uitsluitend in het Engels gegeven wordt, 53% uitsluitend in het Nederlands en 19% in zowel Engels als Nederlands. 77% van alle masteropleidingen wordt uitsluitend in het Engels gegeven, 14% uitsluitend in het Engels en 9% in zowel Engels als Nederlands. Bijna de helft van de Nederlandse studenten spreekt buiten de colleges zowel Nederlands als Engels. Het aanbod Engelstalige opleidingen (zowel bachelor als master) is met 17% gestegen sinds 2016. Aanbod Nederlandstalige opleidingen (zowel bachelor als master) is met 25% gedaald sinds 2016. Vorig jaar schreef Robbert Dijkgraaf (D66) een brief aan de tweede kamer waarin deze ontwikkelingen aan werden gekaart.

Lotte Jensen en Daniel Rovers zijn het er ook beide over eens dat Nederlandse jongen zowel Nederlandstalige boeken moeten lezen als Engelstalige. “Als jongeren plezier beleven aan het lezen van Engelstalige boeken volgen de Nederlandstalige boeken later ook wel. Ik heb zelf vroeger ook Engelstalige boeken verslonden voor mijn middelbare schoollijst. Het is niet of Engels of Nederlands, het is én én!”, vertelt Jensen. “Ik ben de laatste om te zeggen: lees geen Engelse boeken meer! Lees ze vooral, en lees ook Nederlandse boeken, en probeer andere talen te leren dan alleen maar Engels, dat verbreedt je horizon.”, voegt Rovers toe.

Hoewel het op booktok dus vaak lijkt alsof er voornamelijk Engelse boeken worden aangeraden zijn er ook zeker accounts die juist Nederlandse boeken aanraden. @Paulaleest is hier een voorbeeld van. “Veel mensen denken bij Nederlandse literatuur aan oude witte mannen, dat is allang niet meer zo. Er zijn zoveel jonge schrijvers die over actuele onderwerpen schrijven. Boeken die ik graag lees maar nooit op TikTok zie, daarom doe ik het zelf maar”, verklaart Paula.

“Engelse boeken slaan goed aan door catchy felgekleurde covers en doordat jongeren alleen maar Engelse boeken zien op TikTok. Ze willen mee met de hype en kopen het boek, terwijl ze niet weten dat er ook een vertaling is of dat er ook Nederlandse auteurs zijn met geweldige young adult boeken of een romance die beter is dan Colleen Hoover”, vertelt Paula. Zij vindt het jammer dat Tiktok jongeren aanspoort mee te gaan met de hype, in plaats van hun eigen interesses te volgen. Toch ziet ze de toekomst voor lezende jongeren wel goed in. “Ik zie veel jongeren niet enkel Young Adult en romance lezen, veel jongeren stromen door naar boeken van Sally Rooney of zelfs klassiekers van Jane Austen. Er wordt echt wel literatuur gelezen.” Paula hoopt dat de groeiende populariteit voor lezen in het algemeen dus ook zal aansporen om Nederlandse boeken te gaan lezen “De boeken zijn er wel en soms lukt het, kijk naar het succes van Francine Oomen. Jongeren willen echt wel Nederlands lezen, maar dan moeten we dat ook meer laten zien op TikTok en op Booktok tafels in de boekhandel.”

Paula heeft ook een stuk voor Het Parool geschreven over waarom zij vindt dat jongeren juist Nederlands moeten lezen. “Het gevolg van veel Engelse boeken lezen is dat de taalvaardigheid en zelfredzaamheid van jongeren keldert. Een sollicitatiebrief kan een opgave worden. Ik denk dat Nederlands blijven lezen goed is voor je eigen ontwikkeling, voor je eigen taal. Maar ook omdat je meer leert over de Nederlandse cultuur, literatuur is daar een groot onderdeel van. Nederlands lezen draagt niet alleen bij aan je taalvaardigheid, ook aan je algemene kennis.”, betoogt zij.