Een wereldoplossing voor wereldproblemen?
(Coverfoto: Eston McKeague, president van de Young World Federalists, in zijn woonkamer.)
Toen Rusland op 24 februari 2022 Oekraïne binnenviel, zat de wereld aan de buis gekluisterd. De vernietigende beelden en het politieke machtsvertoon brachten velen tot een pijnlijke vraag: is er geen betere manier om conflicten op te lossen? Voor een kleine maar vastberaden groep activisten is het antwoord al decennialang duidelijk: een wereldfederatie.
Voor David Gallup, president van World Service Authority (WSA), is de oorlog een goede reden om niet te geloven in nationalisme, en wel te geloven in een wereldoverheid. “We zien hoe landen zich opsluiten in nationale belangen, terwijl de echte problemen – klimaatverandering, oorlog, ongelijkheid – grenzen overschrijden. We hebben iets groters nodig.”
Het wereldfederalisme is een chaotische beweging. Bovenaan staat nominaal de World Federalist Movement (WFM). Die organiseert elke twee jaar een congres waar betrokkenen de resultaten van de afgelopen jaren en hun visie voor de komende jaren doorspreken. Maar de beweging is flink opgedeeld, en de WFM heeft weinig controle over andere organisaties. WSA is bijvoorbeeld niet formeel onderdeel van de WFM – het is onderdeel van de World Citizen Government, en de WCG is gelieerd aan de WFM. En de WSA is de organisatie die, in haar eigen naam, documenten zoals het wereldpaspoort produceert. Daar heeft de WFM niks mee te maken.
Daarnaast heb je ook organisaties zoals de Young World Federalists (YWF). Dit is in principe de jongerentak van de politieke beweging, maar het is een onafhankelijke organisatie. Gallup, erkent de moeilijkheden: “We weten wat we willen, maar het pad ernaartoe is onduidelijk. Het aantal mensen die actief bezig is met dit onderwerp zou fysiek makkelijk in één bus passen, maar onze ego’s passen er niet in.”
Verwoeste Russische tank in Oekraïne
Van Socrates tot Davis
In theorie is een wereldfederatie een democratisch systeem waarin landen samenwerken onder een gezamenlijke, overkoepelende regering, vergelijkbaar met hoe staten functioneren binnen federale landen zoals de Verenigde Staten of Duitsland. Nationale regeringen blijven bestaan, maar belangrijke mondiale kwesties zoals oorlog, klimaatbeleid en mensenrechten worden op wereldniveau geregeld. Voorstanders geloven dat dit oorlogen kan voorkomen en internationale samenwerking kan verbeteren.
Het idee van wereldburgerschap is eeuwenoud. Socrates zag zichzelf al als een kosmopolitês – een burger van de wereld. In de twintigste eeuw werd wereldfederalisme concreter, met als een van de invloedrijkste voorstanders Garry Davis. Deze voormalige Amerikaanse bommenwerperpiloot gaf na de Tweede Wereldoorlog zijn paspoort op en pleitte voor een wereld zonder grenzen. Hij werd een mediafenomeen en ontving brieven van over de hele wereld, steunbetuigingen van mensen die het nationalisme achter zich wilden laten en niets liever wilden dan wereldvrede.
Gallup, een goede vriend Davis, herinnert zich hoe gepassioneerd Davis was. “Hij was ongeduldig, fel, soms moeilijk, maar hij geloofde oprecht dat de mensheid zich kon verenigen. Zijn verhaal inspireerde duizenden.”
Garry Davis en zijn zelfgemaakte wereldpaspoort
Leven van een droom kan niet
Vandaag de dag proberen organisaties zoals de World Federalist Movement (WFM), Young World Federalists (YWF) en Citizens for Global Solutions (CGS, de Amerikaanse tak van WFM) de droom van Davis levend te houden. Maar de beweging kampt met organisatorische chaos, geldgebrek en interne verdeeldheid over hoe een wereldfederatie realiteit kan worden.
Rebecca Shoot, directeur van CGS, is bezorgd: “Onze beweging vergrijst. We hebben jonge mensen nodig die het stokje overnemen. We zien dat veel van ons leden verdwijnen, simpelweg omdat ze overlijden.”
Ook zit er dus weinig geld in pleiten voor een wereldfederatie. Eston McKeague is de president van YWF, maar met zijn 30 jaar is hij niet zo jong meer. Hij en zijn vrouw wonen in Berlijn, en ze kregen in oktober van vorig jaar een kind. De YWF heeft nauwelijks inkomen en deelt daarom geen salarissen uit, ook niet aan de president. Daarnaast heeft McKeague behoorlijk wat studieschuld, en gaat het meeste van zijn tijd naar zijn werk bij een NGO die zich inzet voor hernieuwbare energie. Voorover gebogen aan de werktafel van zijn vrouw vraagt hij grappend: “Wil jij het overnemen?”
Op zoek naar een wereldcrisis
Sommige wereldfederalisten menen dat alleen een globale crisis hun ideaal dichterbij kan brengen. Bob Flax, betrokken bij WFM en CGS, hoort steeds vaker in bijeenkomsten dat “bijvoorbeeld een buitenaardse dreiging of een meteorietinslag de mensheid zou kunnen verenigen.”
Annette Freyberg-Inan, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Amsterdam, ziet weinig andere scenario’s waarin wereldfederalisme snel tractie krijgt. “Een crisis schudt de status quo op, maar of dat genoeg is, blijft de vraag. Het is praktisch gezien ontzettend moeilijk om tot een wereldfederatie te komen.”
Flax voegt toe: “Kijk naar de klimaatcrisis of pandemieën. Die zouden ons al moeten verenigen, maar we blijven verdeeld. Het is frustrerend om te zien hoe we telkens in dezelfde val trappen.”
Mogelijke manieren om bij een wereldfederatie te komen, verkregen van Bob Flax. Regions verwijst hier naar organisaties zoals de Afrikaanse Unie en de Europese Unie.
Een idee dat blijft leven
Uit gesprekken met activisten blijkt verdeeldheid. De idealen van het wereldfederalisme zijn inspirerend, maar de praktijk is weerbarstig. De beweging is klein, gefragmenteerd en mist een duidelijke strategie. Toch blijft de hoop bestaan. Gallup gelooft dat de toekomst van wereldfederalisme afhangt van geduld en volharding. “Mensen als Garry Davis waren pioniers. Nu is het aan ons om het verder te brengen. We moeten blijven praten, organiseren, en laten zien dat een andere wereld mogelijk is.”
“We staan op de schouders van reuzen,” zegt Shoot. “Nu moeten wij hoger reiken.”