In de media wordt vaak een negatief beeld geschetst van ouder worden. Het gaat dan over eenzaamheid onder ouderen of over het verlies van zelfstandigheid. Niet gek, want naarmate we ouder worden, wordt de wereld om ons heen inderdaad kleiner. Steeds meer mensen uit de omgeving vallen weg, en fysieke ongemakken maken het leven er ook niet eenvoudiger op. Het kan soms lijken alsof ouder worden alleen maar moeilijkheden met zich meebrengt en niks positiefs is.
Maar is dat beeld wel eerlijk? Er zijn genoeg verhalen van ouderen die ondanks de beperkingen volop genieten van het leven. Natuurlijk speelt geluk een rol, vooral als het gaat om gezondheid, maar veel draait ook om hoe mensen zelf naar het leven kijken. Je hebt veel zelf in de hand rondom het plezier in je leven. Het is ook maar net hoe er zelf tegenaan kijkt. Het blijkt dat ouderen in Nederland steeds gelukkiger worden, ondanks de uitdagingen die ouder worden met zich meebrengt.
Steeds meer onderzoeken laten zien dat ouderen gelukkiger en tevredener zijn dan vroeger. Zo bleek uit een studie van de Vrije Universiteit dat 68% van de 70-plussers in 2004 aangaf gelukkig te zijn, terwijl dat in 2020 was gestegen naar bijna 76%. Het geluk lijkt vooral te zitten in de kleine dingen: een kopje koffie in de ochtendzon, een fijn gesprek met een buurman of een moment van rust in de tuin. Dit komt voor uit meerdere Nederlandse én internationale onderzoeken. Zo onlogisch is die conclusie ook niet.
De aanleiding voor dit verhaal? De Geluksbarometer, een groot en recent onderzoek uitgevoerd door ANBO-PCOB, laat zien dat ouderen hun leven gemiddeld een 7,6 geven. Maar liefst 60% van de 65-plussers gaf hun leven zelfs een 8 of hoger. Dat zijn geen slechte cijfers, toch? In dit onderzoek worden niet alleen de cijfers zichtbaar, maar ook de kracht van die kleine, dagelijkse ervaringen die bijdragen aan het geluk van ouderen.
Gita van der Zanden, hier op de foto te zien, is 84 jaar oud en heeft in haar leven veel meegemaakt. Zo heeft ze nog veel herinneringen uit de oorlog, die ze stuk voor stuk goed kan beschrijven. Na de basisschool heeft ze de MULO (Meer Uitgebreid Lager Onderwijs) gevolgd, waarna ze verder is gegaan met de middelbare handelsavondschool en vervolgens Frans, Duits en Engelse handelscorrespondentie. Daarna heeft ze veel thuiswerk gedaan voor bollenkantoren en heeft ze ruim 25 jaar op kantoor gewerkt. Ook is ze moeder van drie zoons en zij is inmiddels woonachtig in het Zuid-Hollandse Lisse, waar ze al een hele poos woont, sinds ze is verhuisd uit Hillegom, waar ze is geboren en getogen.
Gita heeft in het verleden ontzettend veel gereisd. Je kunt het bijna niet zo gek bedenken, of ze is er wel geweest. Zelfs op de plekken die nu ondenkbaar zijn om naartoe te gaan: Libanon, Iran, Israël, en ga zo maar door. Dit heeft ze gedaan in een tijd waarin reizen een stuk ongebruikelijker en lastiger was dan nu. Deze talloze avonturen in het buitenland vormen dan ook een groot deel van haar leven, maar door lichamelijk ongemak kan ze nu helaas niet meer vliegen. Dit vindt ze natuurlijk erg jammer, maar ze blijft niet bij de pakken neerzitten. Ondanks dat ze niet meer naar alle verre landen kan, geniet ze nog steeds van de herinneringen die ze eraan over heeft gehouden. Dit doet ze onder andere door een van haar grootste hobby’s: postzegels verzamelen. Ze is dan ook het meest enthousiast over alle internationale postzegels. Ze vertelt uitgebreid over de postzegels van Papua Nieuw-Guinea, waar ze nu mee bezig is. “Ik vind het ontzettend leuk om postzegels te kopen op Marktplaats. Er is net een envelop binnengekomen die ik moet uitpakken.” Aan de manier waarop ze vol passie vertelt over haar verzameling, is duidelijk te merken dat dit iets is waar ze heel erg blij van wordt.
Veel onderzoeken, zoals die van het CBS, zijn het erover eens dat het vooral komt door de kleine dingen in het leven. Dat is niet heel onlogisch, want als je ouder wordt, kun je over het algemeen steeds minder, en wordt je wereld (helaas) steeds kleiner. Maar hoe komt dat dan? Volgens biologische theorieën zijn jongeren vooral bezig met ‘overleven’ en richten ze zich op gevaar, terwijl ouderen dat juist minder hebben en daardoor meer kunnen genieten van kleine dingen.
Volgens ouderenpsycholoog Maritza Allewijn kunnen ouderen ook steeds makkelijker en beter relativeren. Dit komt omdat deze groep simpelweg meer levenservaring heeft en meer tegenslagen heeft gehad, waardoor het makkelijker wordt om te relativeren en daarna te genieten van de mindere dingen. Je zou het ook realistisch kunnen noemen. Daarbij komt dat ouderen over het algemeen minder tegenslagen ervaren dan bijvoorbeeld jongeren. Dit werd duidelijk na een onderzoek van de Duitse Schwandt. Hierin werden onder andere scheidingen, baan- of studiestress en relatieproblemen genoemd. Deze problemen komen bij ouderen minder voor, en als ze het dus wel ervaren, kunnen ze er beter mee omgaan. Ook dit zorgt weer voor meer rust en het vermogen om meer te genieten van de dagelijkse dingen. Tuurlijk hoort daar ook bij dat ouderen gewoon meer tijd hebben voor dingen die ze leuk vinden.
In deze visualisatie is te zien dat steeds meer ouderen geluk ervaren. Zoals op de Y-as is te zien, beginnen de percentages niet bij 100%, maar bij 75%. Dit om het verschil duidelijker in beeld te brengen.
Om nog een voorbeeld te noemen van iets ‘kleins’ waar ouderen, of in dit geval Gita, van kunnen genieten: het sparen van souvenirs en kerststallen. Dit is samen met haar postzegelverzameling toch wel hetgeen waar ze het liefst mee bezig is. Alle souvenirs, die overal in haar huis te vinden zijn, herinneren Gita aan de mooie reizen die ze ooit heeft gemaakt. Ze benadrukt dat ze er niet elk moment naar kijkt, maar dat ze er wel gelukkig van wordt als ze er weer even naar kijkt. Naast de herinneringen die door het hele huis verspreid zijn, zijn de meeste te vinden op haar zolder. Dit is eigenlijk een mini-museum van spullen die overal ter wereld vandaan komen, in dezelfde ruimte waar ook een deel van haar verzameling kerststallen staat opgesteld. Ze benadrukt hierbij dat je gewoon lekker ergens mee bezig moet zijn en dat dit je gelukkig maakt. Dit merk je wanneer ze vol passie vertelt over haar hobby.
Tuurlijk heb je de ervaring van geluk op latere leeftijd niet helemaal zelf in de hand. Het is nou eenmaal ook de periode in je leven waarin je over het algemeen meer gezondheidsklachten zult krijgen. De ene meer dan de ander. Hier heb je gewoon een beetje geluk voor nodig. Hetzelfde geldt voor je omgeving, want het werkt niet mee als steeds meer mensen in je omgeving komen te overlijden. Buiten deze factoren om, heb je in ieder geval wel veel in eigen hand om je eigen geluk te stimuleren. Hier volgen een paar tips van ANBO-PCOB om gelukkig ouder te worden, en dat zijn geen grote opgaven. Door hieronder op de tips te klikken, krijg je meer uitleg hierover.
Zorg goed voor je lichaam
Deze spreekt misschien een beetje voor zich, maar het is nou eenmaal zo dat je gelukkiger wordt van een gezonde levensstijl. Besteed genoeg aandacht aan gezond eten, genoeg water, voldoende slaap en beweeg zoveel mogelijk.
Houd contact met anderen
Het is bewezen dat eenzaamheid ongezond is. Voor ouderen is aangetoond dat eenzaamheid zelfs schadelijker kan zijn dan alcohol of roken. Doe er daarom alles aan om contacten te onderhouden. Dit kan al door een klein praatje te maken met iemand die je buiten tegenkomt.
Ga nieuwe uitdagingen aan
Het is misschien makkelijk om in je comfortzone te blijven zitten, maar het aangaan van uitdagingen stimuleert het geluksgevoel. Probeer een nieuw spel, een lastige puzzel of iets anders uitdagends. Dit houdt je mentaal scherp, en daar word je gelukkig van.
Denk na over klein geluk
Het is inmiddels duidelijk dat er veel geluk schuilt in de kleine, simpele dingen in het leven. Wat ook bijdraagt aan geluk, is het bewust nadenken over deze kleine momenten. Het klinkt misschien wat ingewikkeld, maar als je bijvoorbeeld elke dag drie kleine dingen opschrijft die je leuk vond aan die dag, word je daar vanzelf gelukkiger van.
Als allerlaatste is hier een advies van Gita zelf. Zij weet als geen ander hoe je ook op oudere leeftijd nog erg kan genieten van van de kleine dingen.
De gegevens in deze productie zijn afkomstig uit verschillende betrouwbare bronnen. De cijfers van het CBS in de datavisualisatie over het ervaren van geluk bij ouderen zijn gebaseerd op de vraag: “In welke mate vindt u zichzelf een gelukkig mens?” Voor 1997 werden de categorieën ‘erg gelukkig’ en ‘gelukkig’ gebruikt als indicaties voor geluk. In 2018 werd een 10-puntsschaal toegepast, waarbij een score van 7 tot 10 als ‘gelukkig’ werd beschouwd.
De data van de Geluksbarometer is verzameld door ANBO-PCOB en geeft inzicht in het gemiddelde levenscijfer van ouderen en het percentage ouderen dat hun leven een 8 of hoger geeft. De cijfers van de VU zijn afkomstig uit een studie in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau, waarin het geluk van 70-plussers in 2004 en 2020 werd onderzocht.
Hoewel deze gegevens representatief zijn voor de onderzochte groepen, kunnen er variaties optreden door regionale verschillen, individuele omstandigheden of het moment van meting. De gepresenteerde cijfers bieden daarom een algemeen overzicht van trends in het geluk van ouderen in Nederland.