Vrouwen die binnen hun relatie worden mishandeld, krijgen maar al te vaak te maken met onbegrip. Maar vanaf de zijlijn is het makkelijk oordelen. Als er sprake is van intiem terreur, een ernstige vorm van huiselijk geweld, ontstaat er namelijk een hardnekkig patroon van controle en dwang, waarbij de grenzen steeds verder worden verlegd. Dat gaat zo geleidelijk dat je het bijna niet in de gaten hebt.
‘’Het begint natuurlijk bij het aangaan van een relatie met iemand die intiem terreur pleegt’’, zegt Berry Versluis, medewerker bij Veilig Thuis. ‘’Wat daar kenmerkend aan is, is dat het vrij stormachtige relaties zijn, die vaak heel snel gaan. In het begin wordt het slachtoffer overladen met liefde en aandacht en is er geen mooiere partner te bedenken dan die Romeo. Dat resulteert vaak in snel samenwonen of trouwen. Nadat die verbintenis is gemaakt, zie je al signalen dat er iets aan de hand is.’’
‘’De ene partner gaat controle uitoefenen op de andere partner, die geleidelijk aan steeds verder wordt geïsoleerd. Soms volgt er controle van het telefoongebruik of de financiën. Je wordt afhankelijk gemaakt totdat je niks anders bent dan een pop die doet wat je gezegd wordt, en dan nog is het niet goed genoeg. Zo wordt je hele zelfstandigheid en eigenwaarde langzaam afgebroken. Veel mensen vragen zich af hoe het zover heeft kunnen komen, maar dat is heel naïef.”
‘Maak je geen illusies: het kan mij overkomen, het kan jou overkomen, het kan iedereen overkomen’
Hoe moet je leven als er altijd ogen op je gericht zijn?
Elyssa Vonk heeft twaalf jaar in een gewelddadige relatie gezeten, waar ze zeven jaar geleden uit weg is gegaan. Ze vertelt hoe het geweldspatroon steeds verder escaleerde.
‘Als ik nu niet vertrek, vertrek ik straks misschien wel in een lijkenzak naar buiten’
Waarom ‘gewoon’ weggaan bij een gewelddadige partner geen makkelijke optie is
Volgens Versluis is het allesbehalve makkelijk om een gewelddadige relatie te doorbreken. ‘’Zelfs als je bij hem weggaat, ben je nog niet van hem af, want je bent een soort bezit. Dat is een fout denkpatroon van plegers, vaak narcistische persoonlijkheden, die denken dat ze recht hebben op hun partner. Daarom stopt het geweld vaak niet nadat de relatie is beëindigd. Zo hardnekkig is het dus.’’
Toch is dat volgens haar geen reden om je tot op het bot af te laten breken. ‘’Als je in één keer toch de bewustwording krijgt: wat hier gebeurt klopt niet, waar ben ik, ik wil mezelf weer terug, dan moet je eigenlijk ook weg. Daarna zul je stappen moeten nemen om je leven weer op te bouwen, maar dat is heel zwaar. Vanwege de doorlopende dreiging, komt er veel angst bij kijken.’’
Doordat het slachtoffer zo geïsoleerd is, durft ze er ook niet voor uit te komen dat ze hulp nodig heeft. ‘’Zodra een slachtoffer zich uitspreekt over het huiselijk geweld, heeft ze dus al veel hobbels overwonnen. Als ze veroordeeld wordt, wordt het isolement alleen maar groter.’’ Het advies van Versluis is dan ook om een luisterend oor te bieden, zodat het slachtoffer zelf na gaat denken over haar relatie. ‘’Als je in gesprek gaat, wordt er altijd een klein zaadje geplant. Hoe en wanneer dat ontkiemt, weten we niet, maar het is er wel.’’
Ook voor Elyssa was het moeilijk om zich los te maken van haar ex-partner. Ze is nog steeds met hem verbonden, want ze hebben samen een zoon.
‘Je houdt toch van zo iemand’
Wat als je partner de (dreigende) relatiebreuk niet kan accepteren?
In extreme gevallen worden slachtoffers door hun partner vermoord, nadat ze de relatie met hem hebben verbroken. De (ex-)partner kan dan niet accepteren dat de relatie over is. Intiem terreur kent daarom een risico op een fatale afloop. Femicide, ofwel vrouwenmoord, is dan het resultaat van langdurig geweld. Omdat femicide nog niet centraal geregistreerd wordt, vallen moorden op vrouwen door (ex-)partners onder de noemer partnermoord.
Bovenstaande datavisualisatie laat het aantal slachtoffers van moord en doodslag tussen 2000-2022 zien, in relatie tot de (vermoedelijke) dader. Hoewel er meer mannen worden vermoord dan vrouwen, zijn vrouwen vaker slachtoffer van partnermoord. Er worden in verhouding zelfs steeds meer vrouwen door hun (ex)-partner om het leven gebracht. het totale aantal vrouwen dat vermoord wordt neemt na verloop van tijd namelijk af, terwijl het aandeel partnerdodingen toeneemt.
Deze cijfers zijn afkomstig van het CBS. Het werkelijke aantal partnerdodingen ligt waarschijnlijk hoger, omdat alleen de gevallen waarin partners met elkaar samenwonen worden geregistreerd. Daarnaast is analyse lastig omdat het aandeel partnerdodingen afhankelijk is van het totale aantal levensdelicten. Dus, wanneer het totale aantal levensdelicten in een bepaalde periode hoog ligt, kan het aandeel partnerdodingen relatief laag zijn en omgekeerd.