Wij staan hier in Jubbega.
*Ingesproken door Van der Wal met zijn eigen accent.
Een van de hoofddialecten is het Woudfries. Deze wordt onder andere gesproken in Jubbega. Dit dorpje ligt in de buurt van Heerenveen. Hier spreken wij met Versloot over de verschillende Friese dialecten. Naast de drie hoofddialecten; Kleifries, Woudfries en Zuidwesthoeks, zijn er ook nog andere dialecten in Friesland. Sommige daarvan vallen onder het Fries, maar enkele daarvan ook niet. ‘’Zo worden er in Hindeloopen en op Schiermonnikoog nog Fries gesproken. Het wijkt allemaal wel een beetje van het Standaardfries af, maar na een beetje wennen is het gewoon te verstaan. Het Hindeloopen en Schiermonnikoogs zijn eigenlijk het Fries van vroeger’’, vertelt Versloot. Op Terschelling wordt het ook gesproken, maar is het een beetje een verhaal apart. Zo wordt het Midslands niet tot het Fries gerekend, maar Westers en Aasters wel. ‘’Overigens zou je dat Fries prima kunnen verstaan. Alleen Terschellingers voelen zich geen Friezen, dus spreken zij relatief minder Fries, maar meer Nederlands.’’
Bruggetje in het centrum van Jubbega. Foto: Floor Goedegebuure
Het Woudfries wordt gesproken in het oostelijke deel van Friesland. De Fryske Wâlden is een gebied die ten oosten van Leeuwarden en Heerenveen ligt, maar ook tussen de Oude Venen en Dokkum in, zoals het dorpje Jubbega. Dit loopt door richting de grens met Groningen en Drenthe. In tegenstelling tot het Kleifries en het Zuidwesthoeks worden de lange ij en de korte ei hetzelfde uitgesproken. Waardoor het voor Woudfriezen soms lastiger is om aan de Friese spelling te voldoen. Wat typisch is voor dit dialect zijn de w-klank die wordt uitgesproken als de j-klank, zoals de uitspraak van foarke (vork) verandert in fjarke. Ook maken de Woudfriezen gebruik van dialectwoorden; hju (zij), do (hoi) en hoon (hond). De persoonlijke voornaamwoorden; hy, sy, wy enzovoort, worden in deze streek met de ie-klank van ‘liep’ uitgesproken. Deze ie-klank komt ook terug als zij andere Standaardfriese woorden uitspreken. Zo wordt keel uitgesproken als kiel en geel als giel.
Standaardfriese uitspraak -> Fwotten
Woudfriese uitspraak -> Fjotten
Afbeelding van Dominick Verstoep via Pixabay
Het eerder genoemde Midslands van Terschelling valt niet onder het Fries, maar dat is niet het enige eiland. Ook het Amelands valt er niet onder. ‘’Voor beide eilanden is het ongeveer gelijk gegaan, maar in verschillende tijden. Op Terschelling speelde het zich af rond de 16e eeuw en op Ameland rond de 18e eeuw. Ameland had veel contact met Amsterdam. Er werden meisjes naar toegestuurd om dienstmeisjes te zijn. Later kwamen zij weer terug en spraken zij Hollands. Zo is het Hollands in Hollum en Ballum geraakt. Uiteindelijk is het Fries toen ook in Nes en Buren verdwenen’’, legt Versloot uit. Het verschil is dat op Terschelling het één dorp is en op Ameland het hele eiland. Daarnaast heb je op de kust ook nog dialecten die niet onder het Fries vallen. Volgens Versloot valt het Stadsfries en het Bildts er ook niet onder. ‘’Er zitten wel wat Friese woorden in, maar een stuk minder dan de meeste mensen denken. Het Stadsfries is wel dusdanig klein dat maar een paar procent het kent. Zelfs in de grote steden, zoals Leeuwarden en Sneek, wordt er inmiddels meer Fries en Nederlands gepraat dan Stadsfries. Het Bildts wordt maar in een paar dorpen gesproken; waaronder Sint Annaparochie.’’