Geschreven door Floortje Appel
Reportage over disruptieve demonstratie “Herover de haven” van Extinction Rebellion.
Rotterdam – In het nieuws zijn de woorden “demonstratie” en “veiligheid” vaak onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de media is er veel aandacht voor disruptieve acties, door de ontwrichtende impact die ze kunnen hebben op de samenleving. Het doel van disruptieve acties is aandacht vragen voor het klimaatrechtvaardigheid. De disruptie die deze acties veroorzaken kunnen niet-actievoerende burgers en de politie irriteren tot geweld toe. Tijdens de actie “herover de haven” waren er daarom gespannen blikken bij de actievoerders op het moment dat er 5 politiebusjes kwamen. Hoe veilig voelen de demonstranten zich eigenlijk tijdens zo’n actie?
Spandoeken, rookfakkels en vijf politiebusjes. Dit was vrijdag 8 december te zien op de Moezelweg bij de Rotterdamse haven. Er waren spandoeken met verschillende teksten waaronder “Herover de haven!” Mensen zaten met warmhouddekens op de weg en er waren megafoons om mensen te laten luisteren. Met honderd mensen werd het kruispunt bezet en konden de vrachtwagens en auto’s er niet meer langs.
Op de foto links zitten mensen op de grond met warm houd dekens.
Tijdens de voorbereiding van zo’n actie wordt rekening gehouden met de veiligheid van de activisten en van de omstanders. “Wij zijn een geweldloze beweging en hopen door geweldloos actie te voeren ons standpunt over te laten brengen”, aldus een activist.
De organisatie achter zo’n actie doet dus hun best om het veilig te houden, maar het blijft niet altijd veilig. Iemands veiligheid kan op meerdere manieren worden beschadigd, het kan ook op verschillende manieren worden hersteld. De Organisatie achter zo’n actie heeft rekening gehouden met verschillende “ramp” scenario’s.
De actievoerders worden namelijk van tevoren getraind door middel van een actie training. Bij een actie training wordt uitgelegd wat ze kunnen verwachten tijdens een actie van XR. Op de actie training wordt uitgelegd over de taak van de politie tijdens zo’n actie. De politie faciliteert een actie. Dat houdt in dat de politie de actie in de gaten houdt, in geval van problemen, zoals boze tegenstanders of opstandige actievoerders, grijpen ze in. Op de actie zelf hebben de demonstranten geen last gehad van politie. Dit was niet verwacht. Bij de actie training was verteld dat er hoge kans was dat mensen opgepakt zouden worden.
De actie “Herover de haven” is namelijk geclassificeerd als een “high risk” demonstratie. (Extinction Rebellion NL, 2023 augustus 31) Dus was er een hoger risico dat mensen gearresteerd werden. Demonstraties zijn in allerlei verschillende vormen, een demonstratie op de straten met een vergunning is een low-risk demonstratie. Dit betekent dat de kans op arrestatie laag is, daarentegen betekent “high risk” demonstratie dat er een hoge kans op arrestatie is. Tijdens een hoge risico actie wordt verwacht dat mensen opgepakt worden. Daarom waren actievoerders extra opgelucht toen ze aan het einde van de dag gewoon zonder problemen met de politie naar huis konden. (Shiva, This is not a drill, H21)
Op de foto links is een politiebusje te zien met een roze gloed erom heen door de rookfakkels
Mochten mensen wel worden opgepakt, dan heeft de actie training ervoor gezorgd dat de demonstranten weten wat ze kunnen verwachten. Bij de actie training is er een gedeelte dat ingaat op de juridische aspecten van een actie. Tijdens dit gedeelte wordt uitgelegd wat men kan verwachten van een arrestatie, hoelang ze vastgehouden mogen worden en wat de gevolgen zijn van anoniem blijven. Ook wordt er een demonstratie gegeven, hoe ver iemand mag gaan in het verzetten tegen arrestatie.
Het meeste verzet wat iemand mag doen bij een arrestatie is passief verzet. Bij passief verzet maakt iemand al zijn spieren slap. Dit maakt het lastiger voor de politie om iemand mee te nemen naar het politiebusje. De politie kan en mag mensen arresteren, mocht de burgemeester de actie verbieden, dan mag de politie na drie waarschuwingen beginnen met arrestaties. (Shiva, This is not a drill, H22)
Wanneer dit gebeurt, is er veel aan de gang achter de schermen, waardoor ze na hun cel-verblijf opgewacht worden buiten het politiekantoor. De politie kan ook mensen herplaatsen in plaats van arresteren. Hier zijn de demonstranten niet mee eens, aangezien dit volgens hen tegen de wet ingaat.
Dat gezegd hebbende, faciliteert de politie de actie voor een reden. (Demonstraties, politie.nl) De politie laat weten dat ze het liefst met zoveel mogelijk agenten aanwezig zijn. Zodat als er iets gebeurt, ze gelijk kunnen ingrijpen. De politie is er voor de veiligheid van alle burgers. Van tevoren proberen ze zoveel mogelijk informatie te krijgen over de actie zodat ze goed voorbereid zijn. “Als de actie uit de hand loopt, treden we op waar mogelijk en waar nodig.” Aldus een politieagent op locatie.
De mensen die bij de organisatie zaten van deze actie, laten weten dat ze van tevoren contact hebben gelegd met de politie. De politie was op de hoogte dat er een actie plaats zou vinden, zij wisten alleen niet waar de actie zou zijn en wat voor actie het was.
Van tevoren heeft de organisatie van de actie “Herover de haven” ook ervoor gezorgd dat ze niet te veel verkeer in de weg zaten. “Als er te veel mensen langs moeten, komt er irritatie en kan er een escalatie plaatsvinden, dat willen we voorkomen,” aldus iemand die bij de organisatie zit. Een escalatie kan gebeuren als omstanders er niet langs kunnen en daardoor erg geïrriteerd raken. Mocht er een escalatie plaatsvinden zijn de-escalatoren getraind in het de-escaleren van zo’n situatie. Halverwege de actie werden de de-escalatoren ingezet toen een boze auto-chauffeur er graag langs wilde.
Dit gebeurde nadat de rotonde geblokkeerd werd. De auto chauffeur was het helemaal zat en wilde er gewoon langs. Hij stapte uit zijn auto en rende op de actievoerders af. Dit zorgde ervoor dat de de-escalators samen met de politie in moesten grijpen. De politie duwde de boze omstander terug de auto in met aardig wat moeite, tot opluchting van de demonstranten draaide de auto om en zocht een andere route.
Op de foto rechts, staat een vrouw met een gele jas voor de vrachtwagen, zodat de vrachtwagen er niet langs kan
Zo’n gebeurtenis kan best spannend zijn voor de activisten, gelukkig is daar van tevoren rekening mee gehouden en zijn er van tevoren actie trainingen gevoerd voor “health en wellbeing”, deze mensen houden de andere activisten in de gaten. Deze mensen hebben groene hesjes aan. Zij zijn er echt om te zorgen dat de demonstranten niet te veel stress krijgen en dat ze genoeg eten. Zij hebben dan ook tassen voor met snacks en fruit en wanneer ze zien dat iemand zich niet goed voelt, bieden ze een knuffel aan.
Bij stressvolle situaties of situaties waar het saai is, zijn er allerlei liedjes die XR zingt. Of worden er mantra’s geroepen door de demonstranten. Op de weg naar de locatie toe, voordat de actie begon, werd de moed aangemoedigd door verschillende XR-liedjes en mantra’s. Onder andere de mantra: “The oceans are rising and so are we” Dit houdt in dat de oceanen rijzen door het klimaat en zolang het klimaat blijft veranderen, blijft XR demonstreren. (Gardner, Carvalho, Valenstain, 2022)
Op locatie wordt er over de veiligheid besproken door meerdere demonstranten.
Ezra Ozen, perswoordvoerder vertelt dat XR heel veel ervaring heeft met dit soort acties. Er zijn daarom verschillende rollen die ervoor zorgen dat de actie veilig verloopt. “We hebben een aantal de-escalatoren en politie-liaisons, mocht een situatie uit de hand lopen, dan zijn zij getraind om het op een juiste manier aan te pakken.” Ezra vertelt daarna dat een Politieliaison iemand is die contact houdt met de politie en ervoor zorgt dat de communicatie tussen alle partijen goed verloopt.
Een politieliaison op locatie onder de schuilnaam Kastanje vertelt dat zij de politie op de hoogte houdt. Zij legt uit wat er gebeurt tijdens aan de politie en als de politie iets te zeggen heeft, laten ze dat aan Kastanje weten en dan vertelt Kastanje het aan de demonstranten, zodat iedereen veilig kan blijven.
Andere demonstranten, vader en zoon, laten weten dat ze een actie training hebben gevoerd. Daardoor voelen ze zich allebei gerustgesteld. Waar ze op de locatie van de actie zijn vertellen ze allebei dat ze zich veilig voelen.
Mensen hadden gelijk om zich gerustgesteld te voelen want achteraf is het allemaal goed verlopen. “Ja, het was een hele fijne actie en niemand is gearresteerd dus iedereen komt gewoon heelhuids thuis vanavond en dat is fijn.” Aldus een activist.
Op het einde is iedereen dus veilig thuisgekomen en zijn de activisten blij met de succesvolle actie.