De opkomst van Ozempic en andere semaglutide-middelen verandert de Nederlandse afslankmarkt ingrijpend. Steeds meer mensen gebruiken deze prikken om af te vallen, vaak zonder begeleiding. De Belgische overheid sloeg afgelopen week nog alarm over het toenemende gebruik en de mogelijke tekorten voor patiënten die het medicijn echt nodig hebben. Ook in Nederland groeit het aantal gebruikers extreem. Volgens Marcel Verweij, hoogleraar gezondheidsethiek en filosofie aan de Universiteit Utrecht, verschuift hierdoor de verantwoordelijkheid voor gezond gedrag steeds meer van het individu naar technologie.
“We bewegen van een samenleving waarin afvallen een kwestie van leefstijl was, naar een samenleving waarin je een medicijn kunt nemen om hetzelfde resultaat te bereiken,” zegt Verweij. “Dit verandert onze blik op gezondheid. De markt rond Ozempic is geen neutraal fenomeen. Het beïnvloedt hoe mensen denken over gezondheid en gewichtsverlies. Als medicatie een makkelijke weg wordt, kunnen traditionele methoden zoals diëtisten en coaching onder druk komen te staan.”
Verweij benadrukt dat het effect van Ozempic op de afslankmarkt niet alleen een economische, maar ook ethische ontwikkeling is. “Het verschuift de perceptie van eigen verantwoordelijkheid. Wie vroeger kilo’s verloor door dieet en beweging, wordt nu geconfronteerd met een medicijn dat snel resultaat geeft. Dat heeft implicaties voor de rol van diëtisten, leefstijlcoaches en de bredere gezondheidszorg.”, aldus de hoogleraar.
Het lijkt een revolutie: semaglutide. Het middel, ooit ontwikkeld voor diabetes, wint razendsnel terrein als afslankmiddel. Bekende varianten zijn Ozempic, Wegovy en de nieuwste variant: Mounjaro. Mensen vallen er in korte tijd kilo’s mee af, vaak zonder ingrijpende veranderingen in hun dieet.
Waar komt semaglutide vandaan?
Het geneesmiddel is ontwikkeld door het Deense bedrijf Novo Nordisk, dat dankzij de verkoop van Ozempic recordwinsten draait. Het middel helpt tegen overgewicht en obesitas en wordt steeds populairder.
Uit de jaarcijfers van 2024 blijkt dat de omzet van Novo Nordisk met 25 procent steeg tot 290,4 miljard Deense kroon (37,8 miljard euro), terwijl de nettowinst met 21 procent groeide tot 101 miljard Deense kroon (13,1 miljard euro). De stijging wordt grotendeels toegeschreven aan de sterke vraag naar diabetes- en afslankmiddelen zoals Ozempic en Wegovy.
Toename in Nederland
Uit cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK), opgevraagd door Nieuwsuur, blijkt dat het gebruik van semaglutide in Nederland explosief is toegenomen. Waar vijf jaar geleden nog een klein aantal mensen het middel gebruikte, waren dat er in 2023 al meer dan 100.000. Dit betekent dat het gebruik in slechts vijf jaar tijd bijna negen keer zo groot is geworden. De SFK constateert een forse stijging in het aantal mensen dat semaglutide-gebaseerde middelen op eigen kosten aanschaft. In 2022 gaven apothekers deze medicijnen nog 2.000 keer mee, in 2023 steeg dat aantal naar 109.000 verstrekkingen.
Volgens Verweij is de manier waarop mensen het middel gebruiken zeer divers: “Of je semaglutide met coaching gebruikt of niet, het is een snelle manier van afvallen, maar of het ook een gezonde manier is, weten we niet. Het kan bestaande programma’s versterken of juist vervangen, dat is per persoon verschillend.”
De gebruiker
Ronald Verheggen vond zichzelf een paar maanden geleden te zwaar en had daardoor ook slaapklachten. Toen hij naar de huisarts ging, kreeg hij geen medicatie omdat hij niet in de obesitas-groep behoorde. Toch wilde hij graag afvallen en besloot hij langs te gaan bij The Body Clinic, een kliniek die afslankmedicatie aanbiedt met semaglutide. Het verschil met de huisarts is dat patiënten bij de kliniek zelf moeten betalen voor het middel.
“Ik heb drie maanden gebruikgemaakt van semaglutide genaamd Rybelsus. Ik ben in totaal acht kilo afgevallen”, aldus Verheggen. Hij is inmiddels gestopt omdat hij lichte klachten kreeg. Zijn verloren kilo’s zijn niet teruggekomen na het stoppen met Rybelsus. Ronald: “Ik snap ook wel dat je je levensstijl moet veranderen en gezond moet eten. Tot nu toe gaat dat prima.” In het verleden ging hij wel naar een diëtist, maar volgens hem was dat niet per se nodig, omdat hij alle informatie op internet kon vinden. “Iedereen weet dat je in de avond een bak koekjes moet laten liggen als je wilt afvallen. Natuurlijk moet je meer bewegen en eten volgens de Schijf van Vijf, maar het gaat om de wil. Als je een gezond verstand hebt, gaat dat prima.”
Daarnaast vindt de voormalig semaglutide-gebruiker dat diëtisten zichzelf overschatten: “Als iemand zijn of haar eerste afspraak maakt bij de diëtist, is de eerste en belangrijkste stap al genomen. De hulp die de diëtist vervolgens biedt, is in mijn ogen niet noodzakelijk, want het gaat om wat de persoon zelf doet om de kilo’s te verliezen.” Rybelsus was voor hem de juiste hulp die hij nodig had. “Het spul is zo bijzonder. Natuurlijk heeft het ook bijwerkingen, maar het heeft in een hele korte tijd mijn leven grotendeels verbeterd.” Verheggen sluit af met een opvallende uitspraak: “Diëtisten mogen wat mij betreft vervangen worden door Ozempic.”
De diëtist
In tegenstelling tot de mening van Verheggen, vindt diëtist Desiré van der Kruk dat semaglutide geen wondermiddel is. “De begeleiding van een diëtist blijft noodzakelijk met het gebruik van semaglutide. Je moet gezond blijven eten, maar als je door het medicijn een gebrek aan eetlust krijgt, wil je wel genoeg voedingsstoffen binnenkrijgen. Daarnaast wil je niet te veel spiermassa verliezen en bij die problemen kan een diëtist helpen,” licht Van der Kruk toe.
Volgens haar is de komst van semaglutide geen bedreiging voor haar cliënten: “Ik zie het niet als een daling in mijn cliëntenbestand, maar juist als een hulpmiddel. Het kan zorgen voor gewichtsverlies in een korte periode, maar juiste begeleiding is uitermate belangrijk om het op een gezonde manier te doen.” Wel maakt Van der Kruk zich zorgen over de rol van social media: “De afvalmedicatie wordt soms illegaal aangeboden, en dan is het maar afwachten of het wel betrouwbaar is. Dat vind ik schadelijk.”
De leefstijlcoach
Inge Out, voorzitter van de Beroepsvereniging Leefstijlcoaches Nederland, benadrukt het belang van gedragsverandering bij mensen die willen afvallen: “Het kan een mooi steuntje in de rug zijn om ongezond gedrag te veranderen en om met een lage dosering een paar kilo’s kwijt te raken.” De voorzitter begrijpt dat mensen zoals Ronald Verheggen het middel de hemel in prijzen. “Het kan een motivator zijn, want het vermindert de eetlust in een snel tempo, maar het is zeker geen wondermiddel. Zolang je het gebruikt, val je af, maar 35 procent van de mensen komt weer aan als ze stoppen met de medicatie.”
Volgens Out is een gezonde leefstijl belangrijker dan de medicatie zelf. “Het gaat echt over gedrag. Zolang je het gedrag niet verandert, blijven de kilo’s terugkomen. Een diëtist of leefstijlcoach kan helpen om dat gedrag te analyseren en om vervolgens consistent te ondersteunen.” Voor Out betekent de opkomst van Ozempic geen bedreiging voor coaches, maar juist een kans. “Het kan mensen motiveren en helpen in beweging te komen. Wie alleen vertrouwt op de prik, leert echter niets over de oorzaken van zijn gedrag. Samenwerking met medische professionals is cruciaal.”
De afslankmarkt in verandering
De opkomst van Ozempic laat een duidelijke verschuiving zien in de Nederlandse afslankmarkt. Waar de markt jarenlang werd gedomineerd door diëten, coaching en supplementen, neemt nu de farmaceutische industrie het voortouw. Afslankklinieken spelen hierop in door pakketten aan te bieden met semaglutide-prikken, terwijl traditionele diëtisten hun aanpak verbreden richting gedragscoaching en motivatie.
Leefstijlcoaches merken dat steeds meer mensen met vragen over het middel bij hen aankloppen. “Zonder begeleiding begrijpen mensen vaak niet hoe hun keuzes en gedrag hun gewichtsverlies beïnvloeden,” zegt voorzitter Inge Out. “Maar aan de andere kant,” zegt hoogleraar Marcel Verweij, “laat het middel zien welke rol medicatie kan spelen naast gedrag. Afslanken is niet één oplossing, maar een samenspel van keuzes, begeleiding en technologie.” Voor Ronald Verheggen werkte het juist prima zonder begeleiding. “Het medicijn gaf het resultaat waar ik naar zocht, en ik voelde dat ik zelf mijn gedrag onder controle had.”
Of je nu voor of tegen het middel bent, semaglutide is niet slechts een afslankmiddel, maar een gamechanger voor hoe Nederland met gewicht, gezondheid en leefstijl omgaat.
Dataverantwoording
De data over het gebruik van semaglutide in Nederland is afkomstig van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK). Het medium Nieuwsuur heeft vervolgens deze cijfers gepubliceerd, dit schreef de NOS op maandag 27 januari. De SFK verzamelt en analyseert gegevens over medicijngebruik in Nederland op basis van informatie uit openbare apotheken. De cijfers over het aantal verstrekkingen van semaglutide-gebaseerde middelen, zoals Ozempic, Wegovy en Mounjaro, zijn gebaseerd op registraties van apotheken en geven inzicht in de groeiende populariteit van deze medicijnen.
Daarnaast heeft de stichting aanvullend onderzoek gedaan naar de stijging in het aantal Nederlanders dat deze middelen op eigen kosten aanschaft. Hiervoor zijn cijfers opgevraagd bij apothekers, die aangeven dat het aantal verstrekkingen buiten de zorgverzekering is gestegen van 2.000 in 2022 naar 109.000 in 2023.
De financiële gegevens over de omzet- en winstgroei van Novo Nordisk, de fabrikant van semaglutide, komen uit de jaarresultaten van 2024 die door het bedrijf zelf zijn gepubliceerd. Hieruit blijkt dat de omzet met 25% is gestegen tot 290,4 miljard Deense kroon (37,8 miljard euro), terwijl de nettowinst met 21% groeide tot 101 miljard Deense kroon (13,1 miljard euro). Deze stijging wordt grotendeels toegeschreven aan de enorme vraag naar hun diabetes- en afslankmiddelen.
Klik op deze Links voor meer informatie over de gebruikte cijfers: