Het lijkt wel een wondermiddel: semaglutide, een medicijn dat ooit werd ontwikkeld voor diabetes, maar nu razendsnel terrein wint als afslankmiddel. Een bekend voorbeeld is het diabetesmedicijn Ozempic, met daaropvolgend Wegovy en de nieuwste variant: Mounjaro. Mensen vallen door deze medicijnen in korte tijd kilo’s af, vaak zonder ingrijpende dieetveranderingen. De vraag rijst: heeft dit de potentie om de afslankmarkt voorgoed te veranderen? Of schuilt er een schaduwzijde achter deze plotselinge gewichtsafname?
De meeste gebruikers van het medicijn zien hun weegschaal in recordtempo dalen, maar hoe houd je dit gewichtsverlies vast zonder de begeleiding van een diëtist of leefstijlcoach? Want zodra de prikken stoppen, dreigt wellicht een harde realiteit. Zoals Inge Out, voorzitter van Beroepsvereniging Leefstijlcoaches Nederland, waarschuwt: “Zonder begeleiding komen de kilo’s weer terug. Semaglutide is geen wondermiddel.”
De Belgische overheid sloeg afgelopen week alarm over het toenemende gebruik van medicijnen met semaglutide. De overheid maakt zich zorgen over onnodige kosten voor de ziekteverzekering, maar ziet ook een probleem in het gebrek aan medicatie voor patiënten die het middel daadwerkelijk nodig hebben. Ook in Nederland is er een extreme groei te zien in het aantal semaglutide-gebruikers. Als zoveel mensen gebruikmaken van deze afslankmedicatie, zijn diëtisten en voedingscoaches dan nog wel nodig?
“Ik had geen diëtist nodig, alleen Rybelsus”
Ronald Verheggen vond zichzelf een paar maanden geleden te zwaar en had daardoor ook slaapklachten. Toen hij naar de huisarts ging, kreeg hij geen medicatie omdat hij niet in de obesitas-groep behoorde. Toch wilde hij graag afvallen en besloot hij langs te gaan bij The Body Clinic. Deze kliniek biedt afslankmedicatie aan die semaglutide bevat. Het verschil met de huisarts is dat patiënten bij de kliniek zelf moeten betalen voor het middel. “Ik heb drie maanden gebruikgemaakt van semaglutide genaamd Rybelsus. Ik ben in totaal acht kilo afgevallen,” aldus Verheggen. Hij is inmiddels gestopt omdat hij lichte klachten kreeg. Zijn verloren kilo’s zijn niet teruggekomen na het stoppen met Rybelsus.
Verheggen: “Ik snap ook wel dat je je levensstijl moet veranderen en gezond moet eten. Tot nu toe gaat dat prima.” In het verleden ging hij wel naar een diëtist, maar volgens hem was dat niet per se nodig, omdat hij alle informatie op internet kon vinden. “Iedereen weet dat je in de avond een bak koekjes moet laten liggen als je wilt afvallen. Natuurlijk moet je meer bewegen en eten volgens de Schijf van Vijf, maar het gaat om de wil. Als je een gezond verstand hebt, gaat dat prima.”
Daarnaast vindt de voormalig semaglutide-gebruiker dat diëtisten zichzelf overschatten. “Als iemand zijn of haar eerste afspraak maakt bij de diëtist, is de eerste en belangrijkste stap al genomen. De hulp die de diëtist vervolgens biedt, is in mijn ogen niet noodzakelijk, want het gaat om wat de persoon zelf doet om de kilo’s te verliezen.”, aldus Ronald. Rybelsus was voor hem de juiste hulp die hij nodig had. “Het spul is zo bijzonder. Natuurlijk heeft het ook bijwerkingen, maar het heeft in een hele korte tijd mijn leven grotendeels verbeterd.”, licht hij toe. Verheggen sluit af met een opvallende uitspraak: “Diëtisten mogen wat mij betreft vervangen worden door Ozempic.”
Begeleiding noodzakelijk
Inge Out, voorzitter van Beroepsvereniging Leefstijlcoaches Nederland, vindt dat de komst van semaglutide noch positief, noch negatief is, maar dat het een hulpmiddel is waar we zorgvuldig mee om moeten gaan. “Het kan echt een mooi steuntje in de rug zijn om ongezond gedrag te veranderen en om met een lage dosering een paar kilo’s kwijt te raken. Het kan echt een motivator zijn, maar het is zeker geen wondermiddel,” aldus Out. “Zolang je het gebruikt, val je af, maar 35 procent van de mensen komt weer aan als ze stoppen met de medicatie.”
Een gezonde leefstijl is volgens Out belangrijker dan de medicatie. Volgens haar kan een diëtist of leefstijlcoach helpen om op het streefgewicht te blijven. Out: “Het gaat echt over gedrag. Zolang je het gedrag niet verandert, blijven de kilo’s terugkomen. Een diëtist of leefstijlcoach kan helpen om dat gedrag te analyseren en om vervolgens consistent te ondersteunen.”
Desiré van der Kruk is werkzaam als diëtist en vindt semaglutide, net als Inge Out, geen wondermiddel. “De begeleiding van een diëtist blijft noodzakelijk met het gebruik van semaglutide. Je moet gezond blijven eten, maar als je door het medicijn een gebrek aan eetlust krijgt, wil je wel genoeg voedingsstoffen binnenkrijgen. Daarnaast wil je niet te veel spiermassa verliezen en bij die problemen kan een diëtist helpen.”, licht de diëtist toe.
Van der Kruk ervaart geen daling in haar cliënten door de komst van semaglutide. “Ik zie het niet als een dreiging, maar meer als een hulpmiddel. Het kan voor gewichtsverlies zorgen in een korte periode, maar juiste begeleiding is uitermate belangrijk om het op een gezonde manier te doen.”. Social media vindt zij daarentegen wel een risico als het gaat om de promotie van semaglutide. “De afvalmedicatie wordt soms illegaal aangeboden en dan is het maar afwachten of het wel betrouwbaar is. Dat vind ik schadelijk,” licht Van der Kruk toe.
Waar komt semaglutide vandaan?
Het geneesmiddel is ontwikkeld door het Deense bedrijf Novo Nordisk. De medicijnproducent draait als een tierelier dankzij de verkoop van Ozempic, het geneesmiddel dat helpt tegen overgewicht en obesitas. Ook voor dit jaar heeft het bedrijf hoge verwachtingen.
Uit de publicatie van de jaarcijfers over 2024 blijkt dat de omzet van Novo Nordisk met maar liefst 25 procent steeg tot 290,4 miljard Deense kroon (37,8 miljard euro). De nettowinst steeg met 21 procent tot 101 miljard Deense kroon (13,1 miljard euro). Het bedrijf profiteerde van de sterke vraag naar zijn populaire diabetes- en afslankmiddelen Ozempic en Wegovy.
Toename in Nederland
Uit cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK), opgevraagd door Nieuwsuur, blijkt dat het gebruik van semaglutide de afgelopen jaren explosief is toegenomen in Nederland. Waar vijf jaar geleden nog een relatief klein aantal mensen dit middel gebruikte, waren dat er vorig jaar al meer dan 100.000. Dit betekent dat het gebruik in slechts vijf jaar tijd negen keer zo groot is geworden.
De stichting constateert een forse stijging in het aantal mensen dat semaglutide-gebaseerde middelen, zoals Ozempic, Wegovy en Mounjaro, op eigen kosten aanschaft. In 2022 gaven apothekers deze medicijnen nog 2.000 keer mee aan mensen die het zonder vergoeding kochten. In 2023 is dit aantal geëxplodeerd naar maar liefst 109.000 verstrekkingen. Er zijn geen recente cijfers bekend van het afgelopen jaar.
Marcel Verweij, hoogleraar gezondheidsethiek en filosofie aan de Universiteit Utrecht, kan geen duidelijke oorzaak geven voor deze sterke groei. Hij benadrukt wel dat het middel op allerlei manieren bij mensen terechtkomt, via de huisarts of door zelf te betalen. Volgens hem is de manier van medicatiegebruik voor elke persoon anders. “Of je semaglutide met coaching gebruikt of niet, het is een snelle manier van afvallen, maar of het ook een gezonde manier is, weten we niet.”, aldus de filosoof.
Dataverantwoording
De data over het gebruik van semaglutide in Nederland is afkomstig van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK). Het medium Nieuwsuur heeft vervolgens deze cijfers gepubliceerd, dit schreef de NOS op maandag 27 januari. De SFK verzamelt en analyseert gegevens over medicijngebruik in Nederland op basis van informatie uit openbare apotheken. De cijfers over het aantal verstrekkingen van semaglutide-gebaseerde middelen, zoals Ozempic, Wegovy en Mounjaro, zijn gebaseerd op registraties van apotheken en geven inzicht in de groeiende populariteit van deze medicijnen.
Daarnaast heeft de stichting aanvullend onderzoek gedaan naar de stijging in het aantal Nederlanders dat deze middelen op eigen kosten aanschaft. Hiervoor zijn cijfers opgevraagd bij apothekers, die aangeven dat het aantal verstrekkingen buiten de zorgverzekering is gestegen van 2.000 in 2022 naar 109.000 in 2023.
De financiële gegevens over de omzet- en winstgroei van Novo Nordisk, de fabrikant van semaglutide, komen uit de jaarresultaten van 2024 die door het bedrijf zelf zijn gepubliceerd. Hieruit blijkt dat de omzet met 25% is gestegen tot 290,4 miljard Deense kroon (37,8 miljard euro), terwijl de nettowinst met 21% groeide tot 101 miljard Deense kroon (13,1 miljard euro). Deze stijging wordt grotendeels toegeschreven aan de enorme vraag naar hun diabetes- en afslankmiddelen.
Klik op deze Links voor meer informatie over de gebruikte cijfers: