Dalende mentale gezondheid van meiden: onderwerp van gesprek binnen GGD Regio Utrecht
Beeld: Iris Nulkes - Organisatie en deelnemers bijeenkomst mentale gezondheid meiden, v.l.n.r. jeugdarts GGD Liesbeth Meeuwissen, buurtsportcoach Annelies van Gelder, NEOS cultuuronderwijs Leonie Bullee & onderzoeker Suzanne van der Geest.
Op maandagmiddag 2 juni druppelen bezoekers het hoofdkantoor van GGD regio Utrecht in Zeist binnen. De sfeer is gemoedelijk. Diverse buurtsportcoaches, jongerenwerkers en wijkteams begroeten elkaar met knikjes en korte praatjes. Sommigen herkennen elkaar van eerdere samenwerkingen, sommigen hebben minder ervaring en komen vandaag voor het eerst samen.
In het kader van de Week van de Mentale Gezondheid organiseert de GGD Regio Utrecht een bijeenkomst over een thema dat veel professionals bezighoudt: de mentale gezondheid van jonge meiden. De bijeenkomst is informeel en toegankelijk voor mensen vanuit diverse organisaties, allemaal werkzaam met meiden of jongeren in het algemeen. De ruimte waar de bijeenkomst zal plaatsvinden is licht. Er staan stoelen in een u-vorm aan tafels opgesteld en er hangt een voelbare sfeer van openheid. Onder het genot van hapjes en drankjes is een kleine groep samengekomen. Zo’n tien mensen zijn bijeengekomen om te praten over dit belangrijke onderwerp.
De bijeenkomst wordt georganiseerd door jeugdarts Liesbeth Meuwissen en onderzoeker Suzanne van der Geest. Van der Geest breekt direct het ijs, als ze een presentatie houdt waarin schrijnende onderzoeksresultaten te zien zijn. Tijdens dit onderzoek is de aandacht gevestigd op meiden tussen de 14 en 15 jaar oud. Tijdens haar verhaal is het stil in de ruimte; er wordt aandachtig geluisterd, geknikt en aantekeningen gemaakt.
Beeld links: GGD Regio Utrecht - Beeld rechts: Iris Nulkes - Ruimte van bijeenkomst met aanwezige jongerenwerkers en dia met onderzoeksresultaten op achtergrond.
De feiten
De cijfers liegen er niet om. Meiden kampen veel vaker dan jongens met angst, onzekerheid en sociale druk. Van der Geest heeft zelf een kwalitatief onderzoek gedaan naar het mentale welbevinden van meiden: “We zagen in de cijfers een duidelijk patroon,” vertelt ze. “Meiden scoren structureel slechter op mentale gezondheid dan jongens. Dat riep bij ons de vraag op: wat speelt hier precies?” Meisjes hebben namelijk een 3 keer hogere kans op het hebben van psychische klachten dan jongens.
Ook in een eerder onderzoek van de GGD is dit zichtbaar. In de Gezondheidsmonitor jeugd 2023 komt een breed scala aan risicofactoren naar voren, die sterk samenhangen met het hebben van psychische klachten. Denk hierbij aan factoren zoals eenzaamheid, stress, slaapproblemen en pesten.
De sterkste verbanden zijn gevonden bij jongeren die zich ernstig eenzaam voelen en jongeren die zich (zeer) vaak gestrest voelen door één of meerdere oorzaken. In totaal heeft 32% van de meisjes last van psychische klachten, tegenover 14% van de jongens. Van de jongeren die zich ernstig eenzaam voelen, ervaart 73% psychische klachten. Bij jongens gaat het om 59%, bij meisjes zelfs om 82%.
Onder druk
Het verdiepende kwalitatieve onderzoek van Van der Geest laat een zorgwekkend beeld zien. Ze sprak met diverse meiden uit de hele regio Utrecht, geworven via scholen, sportverenigingen en bibliotheken. In de gesprekken is naar voren gekomen wat wel en niet helpt om je mentaal gezond te voelen.
“Een meisje vertelde dat ze groepsopdrachten haat.” zegt Van der Geest. “Niet omdat ze het werk lastig vindt, maar omdat ze bang is dat er een foto gedeeld wordt zonder dat ze het weet, of erger nog, dat ze belachelijk wordt gemaakt.” Sociale media speelt hierin een grote rol. Wat ooit begon als een manier om contact te houden, is voor veel meiden een bron van stress geworden. “Alles wordt vastgelegd. Je bent constant zichtbaar. En zelfs als je zelf niets post, ben je bang dat een ander dat wel doet.” zegt Van der Geest.
Maar ook offline is het niet altijd veilig. Meiden geven aan dat ze hun gevoelens niet delen uit angst voor oordeel, onbegrip of ongevraagd advies. “Ze trekken zich terug en laten alleen de mooie kant van zichzelf zien, en ondertussen stapelt de spanning zich op.”
De rol van de GGD
Om hier iets aan te doen, onderneemt de GGD actie op meerdere fronten. Zo worden via de vierjaarlijkse Gezondheidsmonitor Jeugd trends en problemen in kaart gebracht.
Wat is de Gezondheidsmonitor Jeugd?
De Gezondheidsmonitor Jeugd is een grootschalig landelijk onderzoek met als doel: inzicht krijgen in de gezondheidssituatie van jongeren. Met een online vragenlijst wordt de fysieke en mentale gezondheid van jongeren in beeld gebracht. Denk hierbij aan onderwerpen als eenzaamheid, stress, beweging en middelengebruik. Deze vragenlijst is anoniem.
Tegelijkertijd zijn jeugdartsen en verpleegkundigen op scholen actief bezig met gezondheidschecks. “Jongeren vullen online vragenlijsten in over hun leefstijl, gezondheid en mentale welzijn.” Legt jeugdarts Liesbeth Meuwissen uit. “Ze kunnen zelf kiezen of ze over bepaalde onderwerpen willen praten, en hoe. Ook kunnen jongeren ervoor kiezen om online informatie te ontvangen.”
Beeld: Iris Nulkes - Lesmateriaal dat ingezet wordt bij jongeren op middelbare scholen om gesprek over mentale gezondheid te stimuleren.
Daarnaast werkt de GGD samen met gemeenten, sportverenigingen en jongerenwerkers. In een aantal wijken in Utrecht zijn specifieke programma’s voor meiden opgezet zoals meidenclubs en maatjesprojecten. Dit is echter nog niet in elke wijk en elke stad binnen de regio het geval: “Ik vind het eeuwig zonde, maar sommige wijken staan het op dit moment gewoon nog niet toe.” Aldus Annelies van Gelder een buurtsportcoach uit de regio Utrecht.
Juist daarom is het belangrijk om oog te hebben voor wat jongeren écht nodig hebben, merkt Meuwissen op: “Dus bijvoorbeeld ook afspraken maken over het gebruik van de mobiele telefoon in activiteiten buiten school. Meiden hebben vaak een grote behoefte aan sociale veiligheid, daar spelen we op in. Niet met pasklare oplossingen, maar door aanwezig te zijn en te luisteren.”
Herkenbaar geluid
Wat Van der Geest in haar presentatie schetst, roept veel besef op bij de aanwezigen. In de gesprekken binnen klinken veel herkenbare geluiden. Een aanwezige wijkcoach noemt het belang van regelmaat: “Eén persoon die je vertrouwt, die je écht kent, kan al het verschil maken. Daarom werken wij met vaste maatjes. Iemand waar de meiden echt naar kunnen opkijken.”
Tot slot komt het belang van betrokkenheid naar voren. Meiden willen serieus genomen worden en meepraten over wat voor hen wordt georganiseerd. “Als je iets bedenkt zonder hen erbij te betrekken, haakt de helft al af voordat je begonnen bent.” Zegt een jongerenwerker. “Ze voelen haarfijn aan of iets écht voor hen is.”
Groepsgesprek
In een groepsgesprek worden de kansen en bedreigingen binnen dit thema besproken. Zo wordt de aanpak van de GGD gewaardeerd: “Het is goed dat de GGD signaleert en verbindt,” zegt een wijkcoach tijdens het uitwisselen van ideeën . Een pijnpunt is het gebrek aan ruimte binnen scholen. “De lesroosters zijn strak, en mentoren hebben het druk.” Zegt een jongerenwerker. “Toch zijn scholen cruciaal. Jongeren brengen daar een groot deel van hun dag door.”
Ook de rol van ouders wordt grondig besproken. Soms zijn ze te betrokken, soms juist te afwezig. “We moeten hen vaker meenemen in wat hun dochter meemaakt. Maar dat vraagt tijd.” Aldus een aanwezige jongerenwerker van Stichting Jongerenwerk Utrecht.
Beeld: Iris Nulkes - Gevel hoofdkantoor GGD Utrecht.
Napraten
Als de bijeenkomst ten einde loopt, blijven groepjes professionals nog napraten. Er worden door verschillende mensen afspraken gemaakt om samen te werken in de toekomst. Ook wordt er gediscussieerd over oplossingen voor een verbetering van de huidige situatie. Een jongerenwerker vouwt haar jas over haar arm en zegt: “We moeten nog meer aanwezig zijn in de wijk en in gesprek gaan met de meiden. Dan weet je pas echt wat er aan de hand is.” Langzaam loopt ze naar buiten, waar de lucht is opgeklaard. De zon breekt na een regenachtige middag door. Ze hoopt dat de situatie onder jonge meiden over niet al te lange tijd ook zal verbeteren.