Wadlopen: tussen natuur en bedreiging
De Waddenzee, een UNESCO Werelderfgoedgebied, is een van de meest bijzondere natuurgebieden van Nederland. Met haar dynamische landschap en rijke biodiversiteit is het een essentieel leefgebied voor heel veel dieren en planten. Toch staat dit ecosysteem onder druk. Invasieve soorten en plasticvervuiling vormen een groeiende bedreiging. Provincie Groningen heeft de nabijgelegen provincies Friesland en Noord-Holland opgeroepen om zijn inwoners te wijzen op de risico’s van invasieve soorten en benadrukken hoe zij dit zelf kunnen voorkomen.
Na het avondeten sta ik op de kade van Den Helder, wachtend op de boot naar Texel. Sarah Mooij, een twintigjarige studente Kust- en Zeemanagement in Leeuwarden neemt mij mee wadlopen. “Je realiseert je eigenlijk niet hoeveel soorten er in de Noordzee en Waddenzee leven,” zegt ze.
Sarah is vaak te vinden in het Waddengebied. “Ik ga regelmatig wadlopen met mijn vader en ons hondje Tessa,” legt ze uit terwijl we aan boord stappen. “Die is helemaal gek van het strand. Meestal gaan we naar het strand hier in Den Helder, Wieringen of Texel. Het is een stuk leuker geworden nu ik weet wat ik moet zien en wat er allemaal is. Ik kan me voorstellen dat het voor anderen misschien saai is, maar ik vind het leuk”.
Op de boot vertelt ze over haar opleiding in Leeuwarden. Ze is een van de weinigen op de opleiding die aan de kust woont, Den Helder in dit geval. ‘’Ik merk wel dat het een voordeel is. Ik ben toch wel meer met het strand en de zee opgegroeid wat ook extra algemene kennis met zich mee brengt.’’
Japanse oester
Na een korte overtocht van een half uur komen we aan op Texel. Het waait hard, maar het lentezonnetje maakt het aangenamer. Binnen enkele honderden meters stuiten we op een oesterbank waar de Japanse oesters zich in grote aantallen hebben opgehoopt. De schelpen kraken en breken onder onze schoenen. Hier en daar zien we nog de platte oesters, de oorspronkelijke oesters van het Waddengebied, maar ze zijn duidelijk in de minderheid. De Japanse oester – oorspronkelijk geïntroduceerd voor commerciële kweek – heeft zich razendsnel verspreid en domineert nu het landschap. De Nederlandse platte oester had namelijk erg te lijden onder een oesterziekte en kwekers dachten dat de Japanse oester sterker zou zijn. Aangenomen was, dat de oester zich niet in de Waddenzee zou kunnen voortplanten, maar dat bleek een fout te zijn.
“De Japanse oesters kunnen beter overleven, ze eten efficiënter en hebben minder last van ziektes en virussen,” legt Sarah uit terwijl ze voorzichtig een exemplaar oppakt. Invasieve soorten nemen soms iets extra’s mee, parasieten. Parasieten voeden zich ten koste van een organisme en kunnen ziekten veroorzaken. De Japanse oester heeft met zijn introductie de parasiet rooipootkreeftje meegenomen. Deze parasiet infecteert de darmen van de oester, maar kan ook overspringen naar inheemse soorten zoals de blauwe mossel (Marine Biology Research, 2018). Parasitaire infecties van invasieve soorten kunnen de inheemse populatie negatief beïnvloeden.
Aan de andere kant zijn er ook dieren die profiteren van de Japanse oester. Vogels zijn achter deze ‘lekkernij’ gekomen en doordat de schelp van de Japanse oester vele malen groter is biedt het meer schuilplaats voor kleine diertjes.
Plastic
Terwijl wij op de oesterbank lopen, vallen onze ogen op een verontrustend detail: tussen de zandplaten liggen niet alleen schelpen en zeesla, maar ook plastic afval. “Ik let hier ook altijd op als ik naar het strand ga. Mijn vader en ik proberen het meestal mee te nemen,” zegt Sarah terwijl ze voorzichtig een stukje visnet oppakt. Maar het is slechts een druppel op een gloeiende plaat.
De aanwezigheid van plastic in de Waddenzee is een groeiend probleem. Plastic maakt niet alleen een vuilnisbelt van de kusten, maar schaadt ook de levensomgeving van zeedieren. Ze raken verstrikt in grotere stukken plastic, en verwarren kleinere stukjes voor voedsel. Het inslikken van plastic deeltjes kan de vertering van voeding verhinderen. Bodemdieren als de wadpier nemen gemakkelijker microplastics op, wat negatieve gevolgen kan hebben voor hun gezondheid. Ze kunnen bijvoorbeeld minder energie opnemen en hebben een grotere kans op ontstekingen. Andere dieren zoals zeepokken, krabben, garnalen, alikruiken, mosselen, oesters, maar ook grotere dieren als zeevogels en zeehonden hebben last van (micro)plastic. (Waddenacedemie, 2017)
Volgens een studie van de Universiteit Utrecht uit 2022 en het NIOZ (2022) zweeft er ongeveer 20 ton polystyreen en nog eens 5 ton PET in de vorm van onzichtbare nano- en microdeeltjes in de Waddenzee. Deze deeltjes zijn zo klein dat ze in het water blijven zweven en zich door de hele waterlaag verspreiden waardoor alle vissen en andere organismen in de Waddenzee ermee in aanraking komen.
Leven na winter
Na het oppakken van het stukje visnet lopen we op onze tenen door het kleine laagje water om naar de andere zandbank te komen. De lucht is zout en het slik zuigt aan onze schoenen, die inmiddels onder de modder zitten. We komen langs een veld van lege schelpen die de winter heeft achtergelaten. Er is net na de winter nog weinig leven op het eerste oog te zien. Wanneer het weer warmer wordt, zal dit veranderen. “Je hoeft niet altijd iets levends te zien om te begrijpen dat hier van alles gebeurt,” mijmert Sarah terwijl ze een gebroken schelp in haar hand houdt.
Langzaam stijgt het water. De vloed komt op en dwingt ons terug te keren. Onze schoenen zijn inmiddels doorweekt, maar dat hoort erbij, zegt Sarah met een lach. ‘’Dit is precies waarom je altijd de getijden in de gaten moet houden.’’
Met natte voeten en een laagje slik op onze benen bereiken we het droge zand. In de verte vliegen een paar wadvogels op, op zoek naar een rustigere plek nu het water stijgt. Voordat we de boot terug nemen kloppen we het ergste vuil van onze schoenen af. Via de duinen die aan het strand grenzen maken we onze weg terug naar de boot.
