Zieke zeehondeN

ZEEHONDENOPVANG ECOMARE

Uit recente tellingen blijkt een opvallend verschil tussen de populaties van gewone zeehonden en grijze zeehonden in het Nederlandse Waddengebied. Waar het aantal grijze zeehonden toeneemt, neemt de populatie gewone zeehonden af, ondanks dat er relatief veel zeehondenpups geboren worden. De exacte oorzaak hiervan is onduidelijk. Het Ministerie van LNV heeft daarom een tweejarig onderzoek gestart, uitgevoerd door Hogeschool Van Hall Larenstein en experts, waaronder Ecomare.

”De populatie is nu nog sterk en heeft nog geen dusdanige achteruitgang dat wij denken dat we in moeten grijpen. Zeehondenopvang is eigenlijk niet nodig voor de populatie, maar meer omdat wij het zielig vinden ze ziek op het strand te laten liggen”, legt Lisanne Duursma, dierverzorger bij Ecomare uit.

Ecomare is een zeehondenopvang op Texel die zieke zeehonden opvangt en beter maakt tot zij weer de zee in kunnen. Jaarlijks krijgen zij ongeveer 250 meldingen van zeehonden. In zo’n 100 gevallen gaat het om dieren die zich in of nabij het water bevinden of op locaties waar verzorgers niet kunnen komen, waardoor Ecomare niets kan doen. Bij de overige 150 meldingen wordt bekeken of de zeehonden hulp nodig hebben.

De dag van de verzorgers van Ecomare bestaat grotendeels uit observeren, voeden en als er dus een melding binnenkomt, naar het strand gaan. Afhankelijk van het voedingsschema per dier zijn er drie tot vijf contactmomenten per dag. Scroll naar beneden om te zien hoe dit proces verloopt en hoe dierverzorgers voor zieke zeehonden zorgen.

Reden voor opvang
Grijze zeehonden worden vaak opgevangen door bijtwonden; verwondingen die vaak zijn toegebracht door honden op het strand of andere zeehonden. Grijze zeehondenpups raken hun moeder ook soms kwijt. Zolang zeehondenpups melk drinken bij hun moeder, worden ze huilers genoemd: moeder-afhankelijke pups. De zoogperiode duurt drie weken. Soms raakt een huiler zijn moeder kwijt door sterke stroming, slecht weer of menselijke verstoring. Het kan ook zijn dat een huiler in de problemen komt omdat de moeder niet goed voor het jong kan zorgen. Een moeder-afhankelijke zeehond kan zichzelf nog niet redden mocht er wat gebeuren.

Bij gewone zeehonden is longworminfectie de belangrijkste oorzaak, zij zijn hier veel vatbaarder voor dan grijze zeehonden. De longwormen bevinden zich in de vis die zeehonden eten. Op die manier vinden de longwormen hun weg de zeehond in. Longworminfecties komen vooral voor bij jonge zeehonden en zelden bij volwassen dieren. Na behandeling kunnen zeehonden opnieuw geïnfecteerd raken, maar dit is zeldzaam.

Enkele keren krijgt Ecomare een melding van een diertje met zwerfafval om bijvoorbeeld de nek. 88% van de verstikkingen komen door artikelen uit de visserij-industrie. Denk hierbij aan netten, touwen, enzovoorts.

Ecomare mag een zeehond maximaal zes maanden in de opvang houden, maar de meeste dieren herstellen binnen drie tot vier maanden.

Grijze of gewone zeehond? Het verschil

In Nederland komen de grijze zeehond en de gewone zeehond voor.

Gewone zeehonden worden geboren in juni en juli. Ze kunnen direct zwemmen en worden drie weken gezoogd door hun moeder. Na deze periode moeten ze zelfstandig overleven. Grijze zeehonden worden daarentegen geboren in december en januari. Zij blijven de eerste weken droog liggen en hebben een dikke vacht om warm te blijven. Pas na het verharen, dat drie weken duurt, gaan zij het water in en leren ze zelfstandig jagen.

Grijze zeehonden hebben een spitse snuit, vandaar hun bijnaam: kegelrobben. Gewone zeehonden daarentegen hebben een ronder kop, wat ze een extra schattige uitstraling geeft. Een ander verschil zit in hun neus: bij grijze zeehonden staan de neusgaten strak verticaal, terwijl ze bij gewone zeehonden een speelse V-vorm hebben.

Maar het zit niet alleen in het uiterlijk—ook hun karakter verschilt flink. Grijze zeehonden zijn een stuk agressiever dan hun gewone soortgenoten. Zelfs als jonge dieren in een opvang belanden, is het verschil meteen te merken. Het is veel makkelijker om een gewone zeehond te laten eten dan een grijze. Aan de andere kant zijn grijze zeehonden vaak eerder hersteld.

De reis van een opgevangen zeehond

Mensen melden zeehonden die op het strand liggen bij Ecomare. Verzorgers volgen een terughoudend beleid volgens het zeehondenakkoord: het dier wordt gemarkeerd met een blauwe stip en blijft liggen.

Alleen als het dier accute problemen heeft, zoals een touw om de nek wordt hij direct geholpen of meegenomen. Bij een tweede melding wordt de situatie opnieuw beoordeeld. Als de gezondheid van de zeehond achteruitgaat, wordt hij naar de opvang gebracht.

De melding

* AI-gegenereerde foto

De zeehond wordt meegenomen in een transportkist. Bij de intake stelt de dierenarts samen een diagnose. Het dier krijgt een voedingsschema op basis van gewicht en een behandelplan in overleg met de dierenarts.

Het opvangen van de zeehond

* AI-gegenereerde foto

Zeehonden starten in de quarantaine, waar ze hun behandelplan volgen, medicatie krijgen indien nodig, en leren zelf vis te eten.

Fase 1: de quarantaine

Zeehonden starten in de quarantaine, waar ze hun behandelplan volgen, medicatie krijgen indien nodig, en leren zelf vis te eten.

In de quarantaine zitten momenteel vier grijze zeehonden.

Saar

Ernst

Ernst kan al zelfstandig eten en zelf het water in en uit komen. Hij had een pusbult en bijtwonden.

Meine

Meine was nog een moeder-afhankelijke pup toen ze werd gemeld.

Bobby

Bobby had verwondingen aan zijn flanken.

Dit is Freek. Omdat hij zichzelf niet warm kon houden, kreeg hij een warmtelamp. Zijn achterflippers hadden nog witte haren, wat betekent dat hij nog niet volledig verhaard was.

Bij de eerste vochttoediening kwam veel afval uit zijn maag. Het is waarschijnlijk Freek niet gelukt om zelf eten te vangen, en is toen hopeloos maar gaan eten wat er op het strand lag. Helaas is Freek in de opvang overleden. Er volgt een autopsie om te achterhalen wat er inwendig mis was.

De meeste zeehonden die in de quarantaine zitten kunnen niet zelfstandig eten. Zij krijgen dwangvoeding. Bekijk hier hoe dat gaat.

Dierverzorger Lisanne

Afbeelding: dwangvoeding. De zeehonden krijgen haring toegediend.

Als de zeehonden medicatie-vrij zijn, zelf eten en groeien gaan ze door naar de individuele buitenverblijven.

Hier wennen zeehonden aan de buitentemperatuur en groeien ze verder. Dit is een soort tussenfase om te zien of het nog steeds goed blijft gaan met de zeehond wanneer hij buiten wordt geplaatst.

Fase 2: de individuele buitenverblijven

Dit is Ziv, een grijze zeehond. Hij is 8 december 2024 bij Paal 28 op Texel gevonden. Ziv had ook last van verwondingen en was nog moeder-afhankelijk.

Als het goed gaat in de individuele buitenverblijven verhuizen ze naar de groepsbassins.

In de groepbassins liggen de zeehonden vaak met meerdere bij elkaar. De zeehonden blijven hier tot ze klaar zijn voor uitzet, wat bepaald wordt aan de hand van hun gedrag en gewicht.

Fase 3: de groepbassins

Joep & Sep

Zij verblijven nu in de groepbassins. Twee gewone zeehonden met een longworminfectie. Eind januari / begin februari 2025 worden zij teruggezet in zee.

Zeehonden in groepsbassins die natuurlijk gedrag vertonen en voldoende groeien, worden in een transportkist naar het strand gebracht en terug naar zee vrijgelaten.

Het terugzetten in zee

* AI-gegenereerde foto

Zeehonden in groepsbassins die natuurlijk gedrag vertonen en voldoende groeien, worden in een transportkist naar het strand gebracht en terug naar zee vrijgelaten.

Medicatie

Als het nodig is moeten de opgevangen zeehonden medicatie krijgen. Er zijn een aantal veelgebruikte medicijnen. Dit is de ontworming wat gegeven wordt aan zeehonden met een longworminfectie. Dit gebeurt op dag 1 bij binnenkomst, en op dag 21. Dat is om de cyclus te doorbreken. De levende wormen dood je bij de eerste kuur, maar de eitjes en larven komen dan opnieuw uit en moet je een tweede keer bestrijden.

Daarnaast krijgen zeehonden met longwormen ook vaak doxycicline, een antibiotica. De longen worden zo dusdanig aangetast dat ze helemaal stuk gaan. Er komt slijm binnen, het raakt geïrriteerd en er wordt uiteindelijk bloed opgehoest. De antibiotica is ervoor om dat allemaal te kunnen herstellen. Zeehonden met bijtwonden krijgen ook antibiotica, dit is kesium. Deze antibiotica richt zich stukken meer op uitwendige wonden dan doxycicline.

De pijnstilling metacam wordt gebruikt voor zowel longwormen als bijtwonden. Daarnaast werkt het ook ontstekingsremmend.

”We zijn best wel terughoudend met medicatie, want dat gaat ook weer terug de populatie in. Je wilt wel de populatie gezond houden. Hoe meer verzwakte dieren je de populatie in gooit, hoe meer je de populatie uiteindelijk verzwakt. Als een zeehond het niet red op één soort antibiotica, gaan we niet over op allerlei anderen, maar laten we het diertje inslapen.”
– Lisanne Duursma, dierverzorger Ecomare

Afbeelding: Ook ‘operaties’ moeten zo nu en dan gebeuren. De hechtingen van een zeehond worden er hier uitgehaald. De dierenarts komt hiervoor langs.

Afbeelding: Ook ‘operaties’ moeten zo nu en dan gebeuren. Lisanne moet de zeehond goed vasthouden zodat hij/zij niet beweegt tijdens het eruithalen van de hechtingen.

Verantwoording datavisualisatie

Voor dit onderzoek is data geselecteerd van de Universiteit van Wageningen, die jaarlijks in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zeehondentellingen uitvoert in de Nederlandse Waddenzee. De data omvat het aantal grijze zeehonden (2008-2023) en gewone zeehonden (2003-2023) per jaar en per gebied. Deze datasets zijn gecombineerd om trends in de populaties van beide soorten te analyseren. De tellingen worden systematisch uitgevoerd vanuit vliegtuigen tijdens de geboorte- en verhaarperioden.

De tellingen betreffen zeehonden die op zandbanken liggen en vormen een index, geen absoluut aantal, omdat nooit de volledige populatie zichtbaar is. Ondanks deze beperking zijn de data geschikt om populatiegroei te onderzoeken, wat de focus van dit onderzoek is.