In de afgelopen jaren zijn kruisbandblessures een groeiend probleem geworden in de sportwereld, vooral onder vrouwelijke atleten. Het aantal vrouwen dat een voorste kruisband scheurt is 2 tot 8 x groter dan het aantal mannen. Deze blessures hebben een aanzienlijke impact op hun carrières en herstelperiodes. In deze reportage volgen we de revalidatietraining van voetbalster Ted Rooijendijk.
Het is 20 september. Eén week voor de start van het nieuwe seizoen in de Azerion Vrouwen Eredivisie. Op het programma staat de laatste oefenwedstrijd: ADO Den Haag tegen Fortuna Sittard. Op de bank bij Fortuna Sittard zit Ted Rooijendijk. Ze is een talentvolle spits en is net doorgestroomd van het beloftenteam naar het eerste elftal. Eerder dit jaar maakte ze al haar debuut en ze is nu aan het jagen op die spitspositie, om zo uit te groeien tot een vaste waarde in het elftal.
Ze staat er een aantal minuten in als er een bal diep wordt gegeven door de rechtsback. De rechtsbuiten van Fortuna gaat het kopduel aan en verlengt de bal naar Rooijendijk, die in de spits staat. Rooijendijk probeert zich los te worstelen van haar tegenstander. Terwijl ze de bal aanneemt, krijgt ze een lichte duw in haar rug. Ze probeert in balans te blijven en de bal te behouden door haar rechterbeen vol gestrekt tegen de bal te plaatsen. De bal springt licht van haar voet en er komt inmiddels ook een tweede tegenstander aangestormd, die druk op de bal wil zetten. In die milliseconde dat dit zich afspeelt, probeert Rooijendijk in een uiterste poging meteen naar de bal toe te draaien om zo het balbezit te behouden. Haar been glijdt iets vooruit op het vochtige veld en ze gaat, met haar tegenstander nog steeds drukkend in haar rug, tegen de grasmat.
Daar gebeurde het: Rooijendijk scheurde haar kruisband af. In eerste instantie heeft niemand iets door en haar teamgenoten proberen snel de aanval te hervatten, maar als Rooijendijk blijft liggen wordt het spel stilgelegd. Door haar teamgenoten en de medische hulp wordt ze overeind geholpen. Ze kan niet meer op haar been staan en lopen gaat ook heel slecht. Onder begeleiding van de medische staf wordt ze naar de kant geholpen. Hoe gaat ze terugkomen op haar oude niveau? Wat komt er allemaal kijken bij een kruisbandrevalidatie en waarom behoort deze revalidatie tot een van de zwaarste die er maar is voor een topsporter?
Oorzaken
Er zijn duidelijke redenen waarom vrouwen meer last hebben van kruisbandblessures dan mannen. Dit heeft te maken met een aantal factoren: anatomische verschillen, hormonale invloeden en biomechanische factoren. Om een voorbeeld van anatomische verschillen te noemen: vrouwen hebben over het algemeen een breder bekken en hiermee een grotere Q-hoek (de hoek tussen de heup en de knie), wat kan leiden tot een grotere belasting van de knie. Daarbij ontstaat er meer druk op de kruisband en is er ook meer risico op het naar binnenvallen van de knie. Het naar binnenvallen in combinatie met het draaien van de knie is de beweging waarbij het letsel veroorzaakt wordt. Dan een hormonale invloed: Uit steeds meer onderzoek blijkt dat blessures bij vrouwen steeds vaker ook tijdens de ovulatie voorkomen. Dat heeft te maken met het hormoon oestrogeen dat dan in veel hogere mate aanwezig is.
Close-up van de geopereerde knie van Ted Rooijendijk tijdens haar revalidatietraining bij De Fysioclub locatie Gemert.
De operatie
De operatie
Van de 16000 kruisbandblessures die er per jaar in Nederland plaatsvinden, worden er zo’n zesduizend tot achtduizend geopereerd. Alleen in het voetbal zijn er al vierduizend voorste kruisbandblessures per jaar. Ideaal gezien vindt de reconstructie van de kruisband 6 tot 8 weken plaats na het moment waarop het letsel heeft plaatsgevonden. Voor de operatie zijn er meerdere keuzemogelijkheden. Er bestaan vier soorten pezen die kunnen worden gebruikt als nieuwe kruisband: de hamstringpees, de patellapees, de quadricepspees en als laatste en minst gebruikelijke optie een donorpees. De meest gebruikte operatiekeuze is het gebruik van de hamstringpees.
In het geval van Rooijendijk is gekozen voor de patellapeestechniek . Dit omdat bij vrouwen de hamstrings moeilijker op te trainen zijn en ook is het hebben van zwakke hamstrings bij vrouwen vaak een reden dat de kruisband scheurt. Volgens de literatuur is dit ook een van de voornaamste redenen dat ongeveer 30% (!) van de jonge vrouwen de kruisband binnen twee jaar opnieuw scheurt. Voor vrouwen is het daarom logischer om te kiezen voor de patellapees of de quadricepspees. Hiermee is een patellapees reconstuctie wat betreft trekkrachten sterken dan de andere technieken. De hamstrings blijven intact en is het risico op een zogenoemde ‘re-ruptuur‘ minder groot. Direct na de operatie wordt gestart met de revalidatie.
De revalidatie
De revalidatie
Inmiddels is het acht weken na de operatie. Het is donderdag en dat betekent dat het weer tijd is voor een training bij de fysiotherapeut. Rooijendijk doorloopt haar revalidatietraject bij De Fysioclub in Gemert. Daar wordt ze begeleidt door fysiotherapeut Rens Manders (42). Manders is een ervaren therapeut die al vaker regionale topsporters succesvol in dit traject heeft begeleidt. Hij heeft veelvuldig voetballers van Helmond Sport begeleidt met hun blessures.
Rooijendijk is, zoals altijd, ruim van tevoren aanwezig en staat in haar sportkleding klaar om te beginnen aan de training. Manders geniet nog even van zijn laatste minuten pauze en daarom begint Rooijendijk maar alvast met het warmfietsen op een van de twee hometrainers die er in de trainingsruimte klaar staan. Na tien minuten komt ze, met enige moeite, van de hometrainer af. Volgens Rooijendijk gebruikelijk, omdat de knie dan even wat heftiger reageert. Vervolgens komt fysiotherapeut Rens Manders erbij om de eerste oefeningen uit te leggen en om de knie van Rooijendijk te checken. Even de Lachman-test en de schuifladetest uitvoeren om te voelen of de kruisband goed aanslaat, en daarna de knie masseren om de bloedsomloop te stimuleren en de strekking van de knie te verbeteren.
Dan mag Rooijendijk aan het serieuzere werk voor dit stadium van de revalidatie beginnen. Manders legt uit wat de bedoeling is. Ze verplaatsen zich naar de achterkant van het zaaltje. Rooijendijk moet met haar rechterbeen op het kistje stappen en tegelijkertijd haar armen de lucht in gooien, waarin ze een ijzeren stang vasthoudt. Deze moet ze tot boven haar hoofd gooien. Deze oefening is bedoeld om het strekken te oefenen. Dat is voor deze fase van de blessure het allerbelangrijkste: dat de knie weer tot bijna maximale strekking komt.
De kruisbandblessure is een van de zwaarste blessures voor topsporters, omdat het een Ligament/ bandletsel is. Bij botbreuken of spierscheuren zijn de weefsels na 6 tot 10 weken hersteld en is het hervatten van de sport weer mogelijk. Manders: “Bij een ligament/ bandletsel zoals een kruisbandscheur is dat heel anders. Dat herstel heeft een veel langere aanloop nodig. Dat komt omdat het uit collageenvezels bestaat. Het volledig ingroeien van de ‘nieuwe’ kruisband in de knie duurt alleen al zo’n 8 tot 12 weken . Omdat je ook een reactie vanuit het lichaam krijgt op de operatie, gaat er veel spiermassa verloren in het aangedane been. De spieren rondom de knie worden dan minder actief ter bescherming van de knie. Daardoor ontstaat er een groot verschil tussen links en rechts. Dat moet weer opgebouwd worden en voordat dat binnen de toelaatbare marge van 10% valt, ben je dus zo negen á twaalf maanden verder voordat je weer verantwoord aan topsport kunt doen. Daarnaast moet de ‘nieuwe’ kruisband zich ook aanpassen aan zijn nieuwe functie, wat sowieso minimaal 12 maanden duurt.”
Preventie
Er is veel onderzoek gedaan naar oorzaken van kruisbandblessures en oplossingen om dit probleem preventief aan te pakken. Zo komt in een aantal onderzoeken naar voren dat het probleem voor een groot deel ligt bij te vroege specialisatie. Hiermee wordt bedoeld dat jonge sporters te snel voor één sport moeten kiezen als ze daarin de top willen bereiken. Daardoor vindt er te snel eenzijdige training plaats, waardoor kinderen de kans missen om diverse bewegingspatronen en een algemeen atletisch vermogen te ontwikkelen, wat het risico op blessures kan verminderen.
Manders spreekt ook nog over een ander probleem: “Je ziet de laatste jaren gewoon dat de jeugd steeds minder buiten speelt en daarmee onder andere ook minder motorische vaardigheden ontwikkelen. Zitten doen we inmiddels wel bijna tien uur per dag en daar wordt het lichaam gewoon stijver van, waardoor blessures veel sneller op de loer liggen. Zowel in de breedtesport als in de topsport. In onze praktijk zien we ook steeds jongere mensen met kruisbandblessures. Dat brengt weer nieuwe uitdagingen met zich mee, omdat deze kinderen vaak nog niet uitgegroeid zijn. Dan kun je niet zomaar zeggen: we doen een reconstructie van de kruisband. Daarbij moet je door de groeischrijven heen boren, wat weer kan leiden tot scheefgroei. Hierbij zie je dat dit grote impact heeft op het kind. Het kind kan niet meer sporten en in sommige gevallen ook beperkt spelen met andere kinderen. Naast de impact op de knie en de gevolgen in de toekomst, heeft het ook gevolgen voor zijn sociale contacten en dat kan ook negatieve gevolgen hebben voor de mentale gesteldheid.”
Hierbij zie je dat dit grote impact heeft voor het kind. Hij kan niet meer sporten en in sommige gevallen ook beperkt spelen met zijn vriendjes. Naast de impact voor zijn knie en gevolgen in de toekomst. Heeft het ook gevolgen voor zijn sociale contacten en hiermee eventueel mentaal
Zwemmen
Naast deze trainingen heeft Rooijendijk ook zwemtrainingen in de revalidatie erbij gekregen. “Het leuke daarvan is dat je weer eens wat anders doet en dat je samen in een groepje met lotgenoten traint. Je hebt daar ook meer competitieve elementen in zitten omdat we daar spelvormen doen. Dat is voor mij als topsportster toch wel nodig om mijn honger naar competitie een beetje te stillen, haha.”
Niet iedereen heeft zwemtraining nodig tijdens de kruisbandrevalidatie. “Het kan voor sommige mensen een meerwaarde zijn, als ze bijvoorbeeld moeite hebben bij het strekken in de beginfase. Ook biedt het natuurlijk een stukje onderhoud van de conditie, wat in deze fase buiten het zwembad en de hometrainer nog moeilijk te onderhouden valt omdat de belastbaarheid daar nog niet goed genoeg voor is,” aldus Manders.
De toekomst
Naast de revalidatie is er voor Rooijendijk nog een nieuwe uitdaging bijgekomen: ze moet opzoek naar een nieuwe club, want het vrouwenteam van Fortuna Sittard wordt na dit seizoen opgeheven, zo werd recent bekend. Voor nu is dat even een latere zorg, eerst maar eens de sterke lijn van de revalidatie doorzetten en terugkeren op haar oude niveau.