Geen oogcontact maken en je sleutel uit je vuist laten steken is nu de nieuwe norm voor vrouwen in de samenleving
Hey, psst, jij daar.. waar ga jij naartoe? Een lichte greep uit het woordenboek van straatintimidatie. De angst om over straat te lopen in het donker speelt iedere avond weer in Veenendaal, vooral in het centrum.
Duiven fladderen heen en weer, opzoek naar wat overgebleven etensresten van wat er zich iedere dinsdagmorgen in het centrum van Veenendaal afspeelt. Ook de geur is nog sterk aanwezig. Een zure, sterke geur van rotte vis in combinatie met de rook van een sigaret schiet gelijk de neus in. ‘Hierachter is de plek’, zegt Amber. Ze loopt wat met haar hoofd naar beneden gehangen. De omgeving straalt uit dat het er vaak druk is. Toch heeft Amber zich er hier onveilig en alleen gevoeld.
Straatintimidatie is sinds de ontvoering en dood van de Britse Sarah Everard een belangrijk gespreksonderwerp in Veenendaal. Een bericht op sociale media werd vooral onder vrouwen veel gedeeld. De afbeelding met de opschrift ‘text me when you get home xx’ maakt veel bij hen los. Ook gaat de discussie verder op verschillende platformen met de #SheWasJustWalkingHome. Via deze hashtag delen vrouwen hun eigen ervaringen en vragen mensen zich af waar het probleem nou precies zit.
Al deze berichten die ook in Veenendaal op sociale media verspreid worden zorgde bij Amber (24) voor meer bewustzijn van de risico’s die straatintimidatie met zich mee brengen. Met een strak gezicht en de mondhoeken amper omhoog vertelt Amber ‘Wat bij Sarah Everard is overkomen, had iedereen kunnen gebeuren. Daarom komt het zo dichtbij’. Sarah had verschillende maatregelen genomen; ze had iemand laten weten waar ze heen ging, droeg opvallende kleding en liep de route waar veel straatverlichting was. ‘Vrouwen kunnen veel maatregelen nemen maar het is niet normaal dat dit gebeurt. Het stoppen begint bij het aanpakken van de daders’, zegt Amber stellig.
‘Ik werkte voorheen in de horeca. Ik moest hierdoor soms laat in de avond naar huis fietsen. Toen ik in het donker naar huis op mijn fiets zat, kwam er een man dicht op mij fietsen’, vertelt Amber. Terwijl ze dit vertelt, hangt haar hoofd naar beneden. Door het donker is haar gezicht niet goed te zien. Eventjes staart ze naar het fietspad waar deze gebeurtenis plaats vond. ‘Ik ging harder fietsen en die man deed dat ook. Hij zei herhaaldelijk; Meisje, hoe gaat het? Waar ga je heen? Mag ik je nummer?’, vervolgt Amber. Haar borstkas gaat wat sneller op en neer en ze loopt stevig door. Het begin van de Zandstraat achter het Centrum van Veenendaal ziet er rustig uit. Op een oudere mevrouw met haar rollator en een paar fietsende tieners na is er niemand te vinden. ‘Toen ik zei tegen de man dat hij weg moest gaan deed hij dit niet. Aan het einde van de Zandstraat zag ik mensen lopen, daar ben ik heen gefietst. De man had dat door en is toen doorgereden’, vertelt Amber tot slot.
Het centrum van Veenendaal is niet alleen voor Amber een vervelende plek waar ze straatintimidatie heeft meegemaakt. Zo blijkt uit een onderzoek van Onderzoeksbureau Research2Evolve in opdracht van de gemeente uit 2019. Van de 800 respondenten geeft 78% aan in die afgelopen 12 maanden seksuele intimidatie meegemaakt te hebben in de wijk Centrum/Noord, waar de Zandstraat onder valt. Er zijn verschillende vormen van straatintimidatie, nagestaard worden is echter het meest voorkomende. Ruim één derde (36%) geeft aan wel eens nagestaard te zijn. Vervolgens geeft één derde (32%) aan dat ze wel eens gecomplimenteerd zijn over het uiterlijk door onbekenden. Ondanks al deze cijfers die aantonen dat straatintimidatie aanwezig is onder de respondenten, geeft daarentegen 87% aan de afgelopen maanden zelf niet te maken gehad te hebben met straatintimidatie. Er is niet in het onderzoek behandeld hoeveel vrouwen zich nou echt veilig voelen.
Ondanks dat een groot percentage van de respondenten uit het onderzoek aangeeft dat ze niet te maken hebben gehad met straatintimidatie, zijn er toch veel jonge vrouwen die anders hebben ervaren. Naomi (26) heeft zelf meerdere keren te maken gehad met straatintimidatie, vooral toen ze wat jonger was. ‘Hey schatje, waar ga je heen?’, werd er dan naar me geroepen. En als ik dan niet reageerde; Kijk niet zo boos, slet’. De wenkbrauwen van Naomi fronsen en haar lippen knijpen samen terwijl ze dit vertelt. Ook zij kijkt strak voor zich uit naar het stalen bankje in het centrum van Veenendaal waar de druppels van de regen-, hagel- en sneeuwbui- op een typische ‘April doet wat hij wil dag’ aan hangen. ‘Ik werd daar altijd zo ongemakkelijk van, nu ben ik er vooral kwaad over. Ik voel me nog steeds echt onveilig in mijn eigen buurt’, vertelt ze met een harde toon.
Straatintimidatie komt natuurlijk niet alleen in Veenendaal voor. Ook in een grote stad als Amsterdam is het iedere dag nog aan de orde, blijkt uit een onderzoek van de gemeente Amsterdam uit februari. Daar heeft 47% van de Amsterdamse vrouwen de afgelopen 12 maanden te maken gehad van straatintimidatie. Wel opvallend is dat het aantal Amsterdammers dat zich onveilig voelde op straat ongeveer gelijk is gebleven.
Zowel voor Amber als Naomi hebben de gevallen van straatintimidatie grote gevolgen. Beide vrouwen nemen sinds hun eigen ervaringen en de gebeurtenis rondom Sarah Everard maatregelen. ‘Als ik alleen op straat ben zorg ik dat mijn telefoon altijd bij de hand is. Ook mijn sleutels klem ik zo tussen mijn vuist zodat ik me hiermee kan afweren als het nodig is’, vertelt Amber. Ondertussen laat ze zien hoe ze haar verdediging voorbereidt; de sleutelbos is verstopt in de vuist, behalve één sleutel. Die laat ze glijden tussen haar middel- en ringvinger. Haar ogen beginnen wat te stralen en haar schouders staan recht terwijl ze het resultaat van haar maatregel aan het bekijken is. Op dezelfde wijze als Amber, neemt ook Naomi maatregelen als ze alleen over straat moet. ‘Ik maak ook zo min mogelijk oogcontact en heb op de fiets echt een stevig tempo erin zitten. Je denkt toch altijd over de gevolgen en consequenties na als je alleen over straat gaat’, vertelt Naomi.
Zo zijn de trucs zoals je sleutel gebruiken en oogcontact vermijden slechts een kleine greep uit maatregelen die vrouwen nemen. Maar hiermee los je niet het probleem op. Eerst zag je vooral het bericht “text me when you get home xx” op sociale media. Maar al snel verscheen ook de afbeelding met als eerste de doorgestreepte zin “Protect your daughter” met daaronder “Educate your son”. Naast het aanpakken van straatintimidatie door middel van opvoeding van jongens en mannen, is er ook een manier om de wet te veranderen, blijkt uit een onderzoek van Hellings. In dat rechtswetenschappelijk onderzoek is er gekeken naar de relatie tussen de maatregelen om straatintimidatie aan te pakken via het recht en de vrijheid van meningsuiting. Door de strafbaarstelling van straatintimidatie in het Wetboek van Strafrecht wordt het maatschappelijke probleem gejuridiseerd. Dit is volgens haar mogelijk door enkel een paar praktische maatregelen in een aantal gemeenten waardoor het probleem niet meer landelijk verholpen wordt. Op deze manier zal straatintimidatie makkelijker te bewijzen en veroordelen zijn.