Het telefoonverbod op middelbare scholen: ‘Ik zie dit als een positieve ontwikkeling.’
Op 1 januari van dit jaar gingen richtlijnen vanuit de overheid in om telefoons op middelbare scholen te verbieden. Het doel is om de concentratie en de prestaties onder leerlingen te verbeteren. Gijs Korenblik is docent geschiedenis- en maatschappijleerdocent op het Isendoorn College op Warnsveld. Hij is zeer te spreken over de nieuwe ontwikkeling in het onderwijs.
Als je binnenloopt op de school in Warnsveld zie je de felgekleurde kluisjes en de grote hoeveelheid vrolijk gekleurde promotie tegen het telefoongebruik. ‘Is je mobiel thuis? Anders in de kluis! 👍’, luidt één van de borden die je ziet hangen als je de school binnenstapt.
Net voordat de pauze begint is het muisstil in het gebouw, maar zodra de lokaaldeuren open gaan komt er een stortvloed van geluid de gangen in. Er wordt gekletst en gelachen. Gijs loopt er ook rond, zonder telefoon. Als hij bij het gereserveerde lokaal aankomt, gaat hij op de docenten stoel zitten en neemt hij een slokje van zijn bakje koffie.
‘Bij ons op school hebben we het telefoonverbod al voor de richtlijnen ingevoerd. Na de herfstvakantie van vorig jaar waren ze niet meer toegestaan, ook niet in de pauzes. Binnen de school vonden dat er echt iets moest gebeuren en wilde daarom niet op een besluit van de overheid wachten. Je merkt nu dat leerlingen elkaar echt aankijken als ze een gesprek voeren. Voorheen, voor het telefoonverbod, waren ze vaak tegelijkertijd ook nog met hun telefoon bezig. Die telefoon speelt nu geen rol meer.’
‘Ik zie het als een hele positieve verandering. Voor ons mensen is sociale interactie zo belangrijk, het lijkt wel alsof we dat nu een beetje afleren. Wat mij bijvoorbeeld heel erg opvalt, is dat de jongeren van nu het heel eng vinden om te bellen. Bel angst, dat hadden wij vroeger niet hoor’, zegt Korenblik met verbazing en ongeloof in zijn stem. ‘Ik denk dat het echt te maken heeft met het feit dat we gewend zijn om alleen maar te appen. Als ik vroeger iets wilde regelen, moest ik bellen.’
Ook uit het Jongerenonderzoek, uitgevoerd door Mediahuis, Wayne Parker Kent en MediaTest bleek vorig jaar dat 50% van de jongeren bel angst heeft en liever vrienden of familie een berichtje stuurt dan dat ze iemand opbellen.
Jongere jaren
‘Mijn eerste telefoon was een Nokia 3310 , daar kon je echt alleen nog snake op spelen en een beetje sms’en, meer eigenlijk niet. Als je kijkt wat alle jongeren van nu allemaal kunnen, dat is echt bizar. Pas toen ik in de bovenbouw kwam, in het vierde jaar van de havo, kreeg ik mijn eerste smartphone, een iPhone 3GS. Toen had ik Whatsapp en Facebook, maar jij zal nu waarschijnlijk Instagram hebben’, grapt Korenblik. ‘In de klas noemen ze me een ‘boomer’ alleen maar omdat ik Facebook gebruik. Ik ben pas 29, maar je moet even beseffen hoe snel het allemaal gaat.
Maar goed, toen ik dus in mijn vierde jaar van de havo zat speelde smartphones nog niet echt een rol. Zowel op het schoolplein als in de lessen niet, het bepaalde je sociale leven niet.’
‘Soms verbaas ik me ook over de aandachtspan van de leerlingen. Als er vroeger tijdens de les een informatieve video afspeelde, dan keek iedereen daar gewoon naar.’
‘De generatie speelt wel een rol. Mijn collega’s die ouder zijn dan ik zijn helemaal niet met telefoons opgegroeid. Ik heb dan nog het geluk dat ik die ontwikkeling mee heb gemaakt, ik snap de leerlingen wel wat beter. Toch voel ik nog wel een grote afstand. Als ik zie wat voor rol die telefoons spelen in het leven van kinderen, daar kan ik mij gewoon niet in inleven. We weten wel waarom, want ze krijgen gewoon heel veel verslavende prikkels, maar we begrijpen het niet.’
‘Soms verbaas ik me ook over de aandachtspan van de leerlingen. Als er vroeger tijdens de les een informatieve video afspeelde, dan keek iedereen daar gewoon naar. Niemand raakte afgeleid. Ik moet een video nu gewoon elke twee minuten onderbreken om een vraag te stellen. Leerlingen blijven gewoon veel minder bij de les.’
In de afgelopen jaren is het gebruik van TikTok en Instagram enorm gegroeid en zijn korte filmpjes extreem populair geworden. Ook zijn deze apps bij jongeren veel populairder dan bij de oudere generaties. Uit de mediamonitor van 2023 blijkt 34% van 18 tot 24-jarige wekelijks gebruik maakt van Instagram. Voor TikTok is dit 18%. Hier tegenover staat dat 18% van de 25 tot 34-jarige wekelijks gebruik maakt van Instagram en 8% van TikTok. Onder deze en de andere leeftijdsgroepen is Facebook nog enorm populair.
Ook uit een onderzoek van de EO blijkt dat bijna één derde van de jongeren tussen de 10 en 19 jaar gebruik maakt van TikTok. Als jongeren zo gewend zijn aan korte filmpjes en heel veel prikkels is het misschien niet gek dat ze in een klaslokaal hun aandacht niet bij een langere informatieve video kunnen houden.
Het telefoonverbod
Het Isendoorn college besloot, voorafgaand aan de landelijke maatregelen, hun eigen regels in te stellen en ze bleken niet de enige. Uit een nulmeting, uitgevoerd in opdracht van de Rijksoverheid, bleek dat tachtig procent van de scholen voor 1 januari al regels had omtrent een telefoonverbod. Van de twintig procent die dit nog niet had, was negentig procent dit wel van plan. Gijs is hier zeer over te spreken. ‘Ik ben blij dat we deze keuze hebben gemaakt. Sinds dat bij ons de telefoons verboden zijn zie ik leerlingen wel meer bewegen, meer praten en ook spelletjes spelen’, zegt Korenblik met een kleine trots in zijn ogen. ‘Toen telefoons toegestaan waren, stonden ze alleen maar naast elkaar naar een schermpje te staren. Dat was de enige interactie die ze met elkaar hadden, het bij elkaar staan.’
Verslaving
‘Ik vond dat Arjen Lubach dat heel mooi zei, geef die leerlingen op school even pauze van die telefoons. Veel leerlingen die hier binnenkomen zijn zo gewend om hun telefoon te gebruiken, ook op school. Wij kunnen ze hier een pauze geven, dan hebben ze even rust van die prikkels.’
‘De eerste paar weken was het denk ik wel een soort van detoxen. Wij als leraren en mensen van het management hadden een hele actieve rol om leerlingen te wijzen op de nieuwe regels. Het was in het begin een beetje handhaven, maar het hielp mee dat alles goed geregeld was. Overal in de school hangen borden, in het begin stond directie elke ochtend bij de ingang om leerlingen op de nieuwe regels te wijzen en op onze andere locaties zijn speciale kluisjes neergezet waar leerlingen hun telefoon in kunnen doen. Ik hoop dat leerlingen nu zelf ook de voordelen een beetje ervaren.’
‘Leerlingen zitten in een bepaalde fase van hun leven, waarin ze zich niet helemaal bewust zijn van wat ze doen. In één van mijn lessen heb ik een keer aandacht besteed aan schermtijd. Sommige weten gewoon niet eens hoeveel tijd ze van hun mobieltje gebruik maken. Als ze het dan opzoeken, dan schrikken ze gewoon, een aantal schaamde zich zelfs.’
Al in 2020 bleek uit onderzoek van het Trimbos-instituut dat jongvolwassenen tussen de 16 en 25 jaar gemiddeld zes à zeven uur van een schermgebruik maken. 60% vond toen ook al dat ze te veel achter een scherm zaten.
‘Ik merk dat het telefoonverbod echt wel effect heeft. Tuurlijk kunnen leerlingen ook op hun iPad en laptop op sociale media, maar het is veel minder gangbaar. Je telefoon kun je makkelijk uit je broekzak halen, dat doe je niet met een iPad. De apparaten die nu voor lesmateriaal gebruikt worden vind ik wel een verrijking. Er zitten veel voordelen aan die echt wel afwegen tegen de nadelen. Wat ik vooral denk, is dat de oplossing nu grotendeels bij de leerlingen en de ouders thuis ligt. Heel veel leerlingen zijn gewoon verslaaft en dat kun je niet alleen op school oplossen. School en ouders zijn twee zijden van een medaille. We kunnen hier op school wel van alles doen, maar als er thuis weinig gebeurt dan helpt het nog steeds niet veel. Uiteindelijk hebben de ouders wel meer autoriteit en meer verantwoordelijkheid, dus die moeten daar denk ik wel meer mee doen.’
‘Ik denk dat we ons moeten afvragen of de jongeren van nu capabel genoeg zijn om met telefoons om te gaan als die apparaten zo verslavend zijn. Zijn ze zich wel bewust van de gevolgen?’ Net voordat de tweede pauze begint, loopt een leerling naar zijn kluisje om daar een telefoon uit te halen. Met het apparaatje in zijn hand loopt hij naar buiten, zich niet compleet bewust van wat er om hem heen afspeelt.