De dag van de persvrijheid is in het leven geroepen om stil te staan bij de persvrijheid en persveiligheid. Ondanks dat het in ons land steeds beter lijkt te gaan als het gaat om vrijheid, is het deze dag elk jaar op 3 mei nog steeds hard nodig. Journalisten worden namelijk steeds vaker belemmerd en lastig gevallen tijdens hun werk. Skyla Matthews, verslaggever en radiomaakster bij Studio Alphen, kreeg iets meer dan een jaar geleden te maken met intimidatie en bedreigingen bij de Alphense Kermis. Een avond die enorm leuk moest worden eindigde met een naar gevoel en dat tijdens het eerste moment dat je radioverslag mocht doen.
Wesley Hoek, Radio DJ bij Studio Alphen, was hierbij en vertelt ook zijn kant van het verhaal en hoe je in zulke situaties het beste kunt handelen.
‘Je zal er vast mooi uit zien voor de camera!’
Intimidatie, geweld, bedreigingen of ook maar de angst hebben om je werk te kunnen uitvoeren. Helaas krijgen veel journalisten hiermee te maken. Ook binnen kleine omroepen en in de lokale journalistiek komt het voor dat vrijwilligers hun werkzaamheden niet kunnen uitvoeren door iets wat begint als een kwajongensstreek maar uitloopt tot een hele nare situatie.
De kermis van Alphen aan den Rijn, sinds een aantal jaar gelegen in het Europapark. De geluiden van kermisattracties en het gelach van vrolijke mensen om je heen overspoelen je en de sfeer zit er goed in. Althans, dat lijkt zo.
Een groepje jongens heeft hele andere plannen en lijkt geïnteresseerd in het radioverslag dat je doet. In plaats van een leuk gesprek te voeren loopt het uit de hand.
Skyla Matthews, vrijwilliger bij Studio Alphen, de lokale omroep van Alphen aan den Rijn, wist niet wat haar overkwam toen ze tijdens haar eerste keer verslag doen op live radio ineens een onveilig gevoel kreeg.
Lang werkt ze nog niet in de journalistiek en als radiomaakster, maar toch heeft ze al vaker verbale intimidaties naar haar hoofd gekregen. Een fenomeen dat steeds vaker voorkomt in de journalistiek.
Kanttekening
De audio in deze video is een reconstructie van het waargebeurde scenario. De opmerkingen, teksten en stemmen zijn dus niet het origineel. De zwart wit beelden over de reconstructie heen zijn video’s van het Europapark waar het desbetreffende incident plaats vond.
Het verhaal van Skyla is, ondanks de reconstructie volledig waargebeurd.
Skyla is niet de enige die zo’n zelfde soort situatie heeft meegemaakt. Of je het vraagt aan schrijvende journalisten, verslaggevers, camerajournalisten of persfotografen, bij elke vorm van journalistek heeft het over grote deel wel eens te maken gehad met verbale agressie en intimidatie.
Vooral vrouwen, camerajournalisten en fotografen zijn de groepen die het vaakste worden lastiggevallen, zowel op fysiek als verbaal gebied. Journalisten met zware apparatuur en dure fotocamera’s kunnen mensen een gevoel van kwetsbaarheid geven waardoor mensen uit emotie reageren. Vrouwen worden vaak gezien als een makkelijk doelwit. Uit cijfers van PersVeilig blijkt dat 82% van de vrouwen te maken krijgt met intimidatie en bedreigingen. Van de camerajournalisten en fotografen is dit 81,5%.
Ondanks dat Nederland op plek 4 staat in de Press Freedom Index, de index die laat zien hoe het staat met de persveiligheid en persvrijheid in landen over heel de wereld, is onze score wel gedaald ten opzichten van vooraf gaande jaren. Er valt nog steeds enorm veel verbetering te boeken.
Dataverantwoording
Deze data is gebaseerd op een onderzoek uit 2021 van PersVeilig met 689 respondenten. De respondenten mochten meerdere antwoorden invullen als het ging om het type journalistiek dat zij bedrijven. Aan de hand van de cijfers van PersVeilig is er een selectie gemaakt en zijn de beroepen gegroepeerd zoals hierboven in de grafiek te zien. Het is dus mogelijk dat een respondent twee beroepen heeft ingevuld die binnen twee verschillende groepen vallen. Klik hier voor een uitgebreide dataverantwoording.
Skyla heeft naast het incident op de Alphense kermis vaker last van intimidatie als journalist en ze is niet de enige. Uit onderzoek van PersVeilig blijkt dat 82% van de ondervraagde vrouwelijke journalisten wel eens is bedreigd of geïntimideerd. 77% van de vrouwen geeft aan dat door deze intimidatie hun werk op een negatieve manier wordt beïnvloed en 44% ervaart hierdoor minder werkplezier.
‘Het is een extra drempel die je over moet’, legt Skyla met een lichte emotie in haar stem uit. ‘Voor mij was het sowieso al een stap om überhaupt radio te gaan maken, laat staan om verslag te doen. Ik was best wel onzeker toen ik begon en als zo’n incident op de kermis er ook nog bij komt dan helpt dat niet.’ Het weerhoudt Skyla er gelukkig niet van om nog een keer verslag te doen, maar hetzelfde zal het nooit zijn. ‘Ik denk dat ik er wel voor open sta om het nog een keer te proberen’, zegt ze na even na te hebben gedacht. ‘Ik weet wel van mijzelf dat ik het heel oncomfortabel ga vinden en dat ik me er heel onzeker door ga voelen. Ik ga er waarschijnlijk ook niet zo veel plezier uithalen als dat ik toen, op de kermis, dacht te kunnen.’
Het blijft niet alleen bij het kermisincident.
Skyla maakt vaker mee dat ze op straat wordt nageroepen op het moment dat ze een jas of vest van Studio Alphen aan heeft. ‘Ik merk echt dat het meer op mij gericht is, ook als in samen met mijn vriend loop. Hij draagt dan ook een jas van Studio Alphen, maar ze roepen mij achterna met allerlei seksueel getinte opmerkingen. Hem noemen ze ‘slechts’ een nerd.’
Uit het eerder genoemde onderzoek van PersVeilig blijkt ook dat bijna de helft van de ondervraagde vrouwelijke journalisten ervaring heeft met seksueel getinte opmerkingen, meer dan 80% voelt zich gekleineerd. Ook geeft meer dan 80% aan dat dit soort opmerkingen persoonlijk zijn en niet zijn gericht op een omroep of beroepsgroep. Skyla is dus niet het enige slachtoffer van dit soort intimidatie.
Wesley Hoek was mee op pad samen met Skyla naar de Alphense Kermis. Ondanks dat hij een stuk meer ervaring heeft in het journalistieke werkveld vindt ook hij dit soort situaties altijd lastig. ‘Je moet aan heel veel dingen tegelijk denken. Je eigen veiligheid staat natuurlijk voorop, maar als journalist werk je vaak ook met dure apparatuur, ook die moet je veiligstellen. In het geval van de kermis moest ik ook nog zorgen dat het programma door kon lopen aangezien ik op het moment dat het gebeurde live verslag aan het doen was en wilde ik Skyla beschermen. Als je dat allemaal tegelijk moet doen dan is dat heel veel.’
Foto: John Wiersma
Voordat hij bij Studio Alphen terecht kwam heeft Wesley ook nog een tijdje bij RTV Utrecht gewerkt. Ook daar heeft hij incidenten meegemaakt waar er veel door zijn hoofd schoot.
‘Voor een televisie uitzending moest ik wat sfeerbeelden maken op het Neude. Dat is een drukke plek in Utrecht en het is dus onvermijdelijk dat je niemand op beeld hebt staan. Helaas begrijpt niet iedereen dat want op het moment dat ik aan het filmen was kwam er een groepje jongens vanaf achter mij aangelopen. Ze dachten dat ik hen blijkbaar aan het filmen was, wat niet zo was, en dreigde mijn apparatuur kapot te maken als ik het niet zou verwijderen’, vertelt Wesley. ‘Op dat moment schieten er allerlei dingen door je hoofd. Hoe ga ik reageren? Heb ik ze echt niet gefilmd? Hoe kan ik dit de-escaleren? Ik moet mijn apparatuur beschermen! Nee ook mezelf!’
‘Gelukkig is het op het Neude altijd druk en was er politie in de buurt die mij te hulp schoot, maar mij wel adviseerde om toch de locatie te verlaten.’ Toen Wesley terugkwam op de redactie deelde hij het verhaal. ‘Ze moesten het doen met wat minder beelden, maar dat is dan ook niet erg. Je moet ik zulke gevallen dan gewoon eieren voor je geld kiezen.’
De audio hieronder is een reconstructie van wat Wesley Hoek in Utrecht is overkomen. Dit incident heeft niet exact zo plaats gevonden.
Het begint wellicht bij een potje stoer doen in de vriendengroep, maar loopt uit tot een misdrijf. Bedreiging en intimidatie tegenover journalisten wordt steeds serieuzer genomen door onze rechtstaat. Zo kreeg een een man twee jaar geleden een taakstraf van 90 uur vanwege het bedreigen van journalisten.
Het advies vanuit PersVeilig is om een vorm van bedreiging of intimidatie tegen jou als journalist altijd bij hen te melden. Daarnaast kun je ook nog aangifte doen bij de politie. ‘Vermeld hierbij altijd dat je journalist bent, hierdoor krijgt je aangifte een hogere prioriteit. Overleg daarnaast met je werkgever of opdrachtgever en laat hen aangifte doen om je privacy te beschermen’, schrijft stichting PersVeilig op hun website.
‘Ik heb zelf nog nooit van PersVeilig gehoord, maar ik denk ook niet dat ik een melding had gemaakt van het incident op de Kermis. Ik vond het op dat moment niet erg genoeg en we hebben het met collega’s onderling nog goed overlegd, maar als ik er nu op terugkijk is het wel erger dan ik toen dacht. Ik had er zeker een melding van moeten maken.’
Skyla Matthews
Naast dat je aangifte kunt doen zijn er veel verschillende manier om als journalist met intimidatie om te gaan. ‘Wij hebben het met het team goed besproken wat we in de toekomst anders zouden doen’, vertelt Skyla. Op het moment dat het incident plaats vond, waren de radioprogramma’s en de webredactie van Studio Alphen nog niet enorm met elkaar verweven. ‘Daarom hebben we ervoor gekozen om het binnen ons clubje te houden en binnen ons team afspraken te maken. De rest van de groep is er namelijk ook enorm van geschrokken.’ Skyla deed samen met twee anderen verslag van de Kermis, maar daarnaast waren er ook presentatoren in de studio aanwezig om alles aan elkaar te praten. ‘Ook zij wisten niet zo goed hoe ze er mee om moesten gaan.’
Ook Wesley heeft nog een aantal tips als je toch in een soortgelijke situatie terecht komt.
‘Laat altijd je camera draaien, dan heb je bewijs van het incident, maar ga zo snel mogelijk ook weer de straat op om verslag te doen of items te maken. Als je te lang wacht, dan durf je het straks niet meer. Net als dat je na een auto-ongeluk weer snel de weg op moet. Dit werkt hetzelfde.’
Wesley Hoek