“Het is niet meer van deze tijd”, aldus Anne Kuik. Als het aan het CDA ligt, moeten de rode lichten die staan voor ‘liefde en verlangen’ doven. Betaalde seks moet de Nederlandse maatschappij verlaten. Is dit wel verantwoord? Verandert de betekenis van de rode lampen dan niet in ‘gevaar voor de prostituee’?
Het moge duidelijk zijn, de betaalde sekswereld staat der discussie. Jongerenbeweging Exxpose kwam met het burgerinitiatief ‘ikbenonbetaalbaar.nl’ op de proppen en het CDA sloot zich daarbij aan. Op 3 september jongstleden werd in de Tweede Kamer gedebatteerd over de vraag of betaalde seks verboden moet worden. De voorzitster van Exxpose, Natasja Bos, concludeerde tijdens haar toelichting het volgende: “De beste aanpak tegen moderne slavernij in de seksindustrie is het strafbaar stellen van het kopen van seks.” Volgens haar leidt een verbod tot een kleinere markt en minder mensen die in een cyclus van geweld terecht komen. Het kabinet is vooralsnog niet overtuigd van het zogenoemde Nordic Model, aangezien ze vrezen dat de zichtbaarheid van de wereld van de prostitutie verdwijnt.
“We zijn een soort kikkers die worden opgewarmd in een pan. Dat is heel eng.” Sekswerker Els
Het Nordic Model waar naast Exxpose en CDA ook de ChristenUnie en SGP voor pleiten, is ingevoerd in grote Scandinavische landen als Noorwegen en Zweden. Het basisprincipe van het model is dat sekskopers strafbaar zijn en sekswerkers worden beschermd. In meerdere Europese landen wordt dit al gehanteerd, maar met wisselende resultaten. Sinds de invoering van het Nordic Model is de markt in Zweden weliswaar kleiner geworden, maar tegelijkertijd is het geweld tegen individuen toegenomen. Dit blijkt uit het onderzoek ‘Prostitution and Violence: Evidence from Sweden’ van Stockholm Institute of Transition Economics (SITE). Beperkingen op de markt van seksuele diensten hebben volgens de onderzoekers aanzienlijk negatieve gevolgen voor gemeenschappen en sekswerkers.
De stijgende cijfers omtrent geweld in het Zweedse onderzoek komt volgens Sara Lous, vicevoorzitter van Exxpose, door de consentwet. Wanneer een van de partijen geen seksueel contact wenst, is de ander al strafbaar. Hierdoor loopt het aantal gerapporteerde verkrachtingen snel op. “Dat impliceert niet dat het aantal verkrachtingen omhoog gaat als je geen seks kunt kopen in een land”, concludeert Lous.
"Het stigma zet het licht op groen voor geweld." Els
Stigmatisering
“We zijn een soort kikkers die worden opgewarmd in een pan. Dat is heel eng”, zegt Sekswerker Els*. Ondanks de minderheid in de Kamer, is ze nog altijd gespannen. “Het haalt nu nog geen meerderheid, maar er is al jarenlang een gevaarlijke tendens aan de gang. Het heeft allemaal te maken met het creëren van een publieke opinie.” Els is al 27 jaar actief in de branche en merkt op dat haar ervaringen gaandeweg zijn veranderd. “Het hele klimaat rondom prostitutie; hoe er over ons geschreven wordt, hoe de politiek ernaar kijkt, de algemene opinie; het voelt gewoon een stuk onveiliger.” Ze heeft het gevoel dat het stigma, de beeldvorming en alle misvattingen eromheen erger zijn geworden. “Het stigma zet het licht op groen voor geweld. Er wordt telkens gesproken over kwetsbare vrouwen. In deze branche werken niet alleen vrouwen, maar ook mannen en transgenders. Daar komt bij kijken dat kwetsbaarheid geen persoonskenmerk is, maar veel te maken heeft met de arbeidsrechtelijke positie. Hoe meer je ons buitenspel zet, hoe meer je dat geweld toestaat.”
Dit staat in schril contrast met wat Bos zei tijdens haar betoog in de Tweede Kamer: “Prostitutie is een vorm van geweld.” Haar uitleg over het helpen van de vrouw gaat er bij Els niet in. Els spreekt over helpen tussen aanhalingstekens. “Ze zeggen dat ze actievoeren in het belang van de kwetsbare vrouwen, maar hun doel is in feite om het fenomeen prostitutie uit te bannen en daar is geen basis voor in Nederland”, doelt Els op het feit dat sekswerker een legaal beroep is. “Ze weten hoe erg het is wat ze willen. Ze sturen de publieke opinie een bepaalde kant op. Als een sekswerker geweld meemaakt, uit welke hoek dan ook, dan is dat voor hen eigenlijk de bedoeling. Dat geweld is ingecalculeerd. Dat is het schokkende van het geheel.”
Lous snapt de verontwaardiging van Els. “In Nederland wordt verkondigd dat het huidige model veilig is. Hierdoor snap ik haar, want dit is het beleid wat ze kent.” Op het laatste puntje kritiek heeft ze wel wat op te merken. “Wij zijn hulpverleners en artsen die naast ons werk vrouwen uit de prostitutie helpen met alle misstanden die ze tegenkomen. Wij willen er juist voor zorgen dat er minder geweld en meer gelijkwaardigheid komt.”
Irina Hornstra, woordvoerder van Proud, sluit zich wel aan bij de woorden van Els. De belangenorganisatie voor sekswerkers in Nederland vindt een verbod een slecht idee. Tweede Kamerlid Kuik denkt juist dat het strafbaar stellen van betaalde seks de oplossing is om mensenhandel en geweld tegen te gaan. Op Twitter plaatste ze: “Het gaat er om dat we een einde maken aan de vrouwenhandel.” Het systeem wat Nederland nu hanteert, houdt onmenselijke situaties volgens haar in stand.
Het Nordic Model wat Kuik in gedachte heeft, is volgens Hornstra een naïef plan. “We staan volledig achter de doelstelling. Wij willen heel nadrukkelijk ons steentje bijdragen in de strijd tegen mensenhandel. Dat doe je niet door te criminaliseren, maar juist door er een gewoon normaal beroep van te maken, want dat maakt sekswerkers niet chantabel.” Hornstra verwacht dat vraag en aanbod blijft bestaan, met als gevolg dat sekswerkers in onveilige situaties terecht komen waar geen toezicht op is.
“Seks kopen kan je sporadisch doen, maar leveren niet.” Sara Lous, vicevoorzitter Exxpose
Rechten
In Nederland geldt het recht op vrije beroepskeuze. Zoals de naam doet vermoeden mag een ieder zelf bepalen welk beroep uit te oefenen. Sinds de opheffing van het bordeelverbod in 2000 is prostitutie legaal in Nederland. Hier hamert Proud ook op. “Sekswerk is gewoon werk. Het is volkomen fout als de overheid gaat zeggen dat sekswerk niet meer mag. Dat druist volledig in met de grondrechten en is zo fout als het maar kan.”
Als het aan Proud ligt, komt er geen wet om de sekswerkers te beschermen, maar moeten ze meer rechten krijgen. De wereld van de prostitutie wordt veel veiliger met gegarandeerde arbeidsomstandigheden en normalisering van het beroep.
Lous constateert dat er wat mist in het plan van Proud. “Er gaan meer mensen seks kopen, wanneer je zegt dat de prostitutie goed is geregeld.” Dit heeft als gevolg dat sommige sekswerkers onder dwang werken. “Seks kopen kan je sporadisch doen, maar leveren niet.”
De discussie zal nog een tijd aanhouden en qua veiligheid kunnen alleen conclusies worden getrokken uit onderzoeken vanuit het buitenland. De cijfers betreft geweld stijgen in die landen. Dat geeft geen garantie voor Nederland, maar alleen een indicatie.
*Els is niet de naam van de bron. De persoon in kwestie wil anoniem blijven.
