Het sentiment rond de Russische Dag van de Overwinning is sinds de oorlog in Oekraïne behoorlijk gekanteld in Letland, ziet historicus Maija Grizane, programmadirecteur aan de Daugavpils Universiteit. Dat is een punt van zorg voor de Letse autoriteiten. De dag was oorspronkelijk een feest- en herdenkingsdag die nog stamt uit de Sovjettijd, maar de herdenking heeft inmiddels ook een andere lading gekregen.
‘Deze dag kreeg al sinds een aantal jaar voor de oorlog in Oekraïne extra betekenis’, vertelt Grizane. ‘Veel aanwezigen namen symbolen mee die ook werden gebruikt bij de Russische herdenkingen en militaire parades. Het werd een dag waarop niet alleen de overwinning werd gevierd, maar ook een gevoel van verbondenheid met de Russische cultuur. Dat baarde de Letse autoriteiten zorgen.’
Machtsvertoon
De Russische president Poetin greep deze 9 mei-viering aan voor machtsvertoon en nieuwe nucleaire waarschuwingen tegen het Westen. In zijn jaarlijkse toespraak op het Rode Plein in Moskou wees hij erop dat de Russische kernwapeninstallaties ‘dag en nacht klaar staan’.
In Daugavpils, de tweede stad van Letland en slechts twintig kilometer verwijderd van Belarus, was op straat nauwelijks te merken dat buurland Rusland op dit moment opnieuw een oorlog in Europa voert. Ruim de helft van de stad is etnisch Rus. Toch kwamen er in Daugavpils veel mensen bij elkaar, om de Russische overwinning op nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog te herdenken.
Geen feestdag
De Letse bevolking kijkt al jaren verschillend tegen de herdenkingsdag aan, zegt Grizane. ‘Er zijn Letten die meevochten in het Sovjetleger tegen nazi-Duitsland. Deze dag herinnert daaraan. Maar voor de meeste Letten is het geen typische feestdag. Het einde van de Tweede Wereldoorlog was niet alleen een overwinning, maar ook het begin van een tweede bezetting. Letland kreeg zijn vrijheid niet terug na de Tweede Wereldoorlog.’
Tekst loopt door onder de foto.
Het sentiment rond de Russische Dag van de Overwinning is sinds de oorlog in Oekraïne gekanteld in Letland, ziet historicus Maija Grizane. Foto: Jorik Simonides
Ze vult aan dat veel Letten ook mee moesten vechten met het Duitse leger. ‘Veel Letten moesten vechten in drie legers: de Sovjets, de nazi’s en nog een keer de Sovjets. Het was geen verzoek, het was een mobilisatie. Als je weigerde, werd je doodgeschoten, of liep je familie dat risico.’
Moeilijke integratie
Letland probeert zichtbaar afstand te nemen van zijn Russische verleden. Het thema de-russificatie domineerde dit jaar ook de Letse verkiezingscampagne voor de Europese verkiezingen, op 9 juni, precies een maand later. Reclame- en campagnemateriaal verspreiden in het Russisch was al verboden in Letland. Daar kwam bij dat verkiezingsdebatten voor de Europese verkiezingen niet meer werden toegestaan in het Russisch.
Bovendien speelt het thema nu ook een rol in de verkiezingen zélf. ‘Politici voeren hier campagne op’, zegt Grizane. ‘Dat zijn ook een beetje politieke spelletjes. Letland heeft veel gemengde, tweetalige gezinnen. Dat zijn gewone mensen.’
Tekst loopt door onder de foto.
Het leggen van bloemen was op 9 mei verboden in Letland. Voor deze militaire begraafplaats werd een uitzondering gemaakt. Het verbieden van bloemen leggen bij een begraafplaats bleek niet mogelijk. Foto: Jorik Simonides
Met name de jonge generatie Russischtaligen in Letland is best bereid om de Letse taal te leren, vertelt de historicus. ‘Maar er zijn ook mensen die dat niet willen. Hoe deze groep het best kan integreren in Letland is nog steeds een pijnlijk discussieonderwerp: het is zoeken naar een balans tussen het officiële standpunt van de Letse autoriteiten en dat van deze verschillende maatschappelijke groepen.’
Geen revoluties
Grizane ziet dat de herdenkingsdag aan veranderingen onderhevig is in Letland, nu de overheid beperkingen oplegt. ‘Je hebt symbolen en betekenis nodig, als je iets wil herdenken. Veel Sovjetsymbolen zijn verwijderd of verboden. Daardoor verliest zo’n dag zijn betekenis.’ Ze ziet ook dat de dag zorgt voor polarisatie in Letland.
‘Deze dag zou een soort verzet kunnen vormen voor mensen die het niet eens zijn met de landelijke politiek.’ Maar, zo nuanceert ze direct: ‘Onze samenleving is vrij kalm. We zijn niet gewend aan revoluties, daar houden mensen hier niet van.’
