Het aantal daklozen stijgt in Nederland, ook in Almere. De Almeerse Jacqueline Dijk biedt met haar stichting Hand in hand 4all begeleide woonruimte aan aan kwetsbare jongeren, vaak met problemen. Ze ziet steeds meer dak- of thuisloze jongeren die bij haar aankloppen, maar ze kan niet iedereen een plek bieden, omdat de aanvraag van de benodigde zorgindicatie vaak lang duurt.

Het regent pijpenstelen als Jonathan* (26) eind december bij Jacqueline voor de stoep staat. Hij is al tien jaar dakloos, heeft wel een baantje, maar heeft een huis nodig als hij dat werk wil behouden. Via via komt hij met Jacqueline in contact, want hij wil graag hulp. “Ik had vaker hulp gezocht, maar ik kreeg bij andere instanties niet het gevoel dat ik verder kwam”, vertelt hij. Dit keer wil hij wel doorpakken. “Na al die jaren heb ik geaccepteerd dat ik bepaalde hulp nodig heb.”

Jacqueline wil hem graag een plek bieden, maar heeft daarvoor een indicatie voor 24-uurs-zorg van de gemeente nodig. Dat proces verloopt vaak traag, vertelt ze. “Als iemand via de andere kant bij ons binnenkomt, dan wonen ze al ergens, maar voor een dakloze is dit natuurlijk wel een heel lang traject om te volgen.” Omdat Jonathan een inkomen heeft, kan ze hem na overleg een overbruggingscontract aanbieden. Na enkele maanden volgt uiteindelijk toch de gewenste indicatie.

Een situatie zoals bij Jonathan, die maakt Jacqueline vaker mee, vertelt ze. Een vergelijkbare regeling treffen, lukt niet altijd. Bovendien wordt de gewenste indicatie na zo’n traject ook niet altijd toegekend. “Deze groep jongeren valt tussen de wal en het schip”, zegt Jacqueline. “Dit zijn jongeren die wel problematiek hebben, maar niet ‘erg’ genoeg zijn. Soms vinden ze dat die ook ambulant begeleid (geen 24-uurs-begeleiding, red.) kunnen worden. Waar moet je dat dan doen bij iemand die dakloos is? Onder een brug?”

Aantal stijgt

Jarenlang daalde het aantal daklozen in Nederland, maar vorig jaar is dat aantal voor het eerst weer gestegen, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Begin 2023 waren er naar schatting 30.600 mensen tussen de 18 en 65 jaar dakloos: 4.000 daklozen meer dan het jaar ervoor.

De gemeente Almere herkent dat beeld en zag het aantal daklozen dat aanklopt bij het Leger des Heils sinds 2020 bijna verdubbelen. Het is echter moeilijk in te schatten hoe compleet die cijfers zijn: dak- en thuislozen die buiten of in een auto slapen of onderdak vinden bij vrienden of familie, zijn bijvoorbeeld niet in deze cijfers meegenomen.

Tekst loopt door onder de datavisualisatie.

Jonathans geschiedenis laat zien dat het begrip ‘dakloos’ bovendien breder is dan de cijfers omvatten. Op zijn vijftiende vertrok hij uit huis na een ruzie met zijn ouders. In de jaren die volgden, sliep hij afwisselend op straat en bij vrienden en kennissen.

Op een aantal momenten vond hij tijdelijk onderkomen via een onderhuur-constructie. “Je gaat van bank naar bank, ik heb alles van Nederland wel gezien. Je probeert jezelf in leven te houden.” Dat is stressvol, vertelt hij. “Je komt in situaties waarbij je ‘s ochtends weg moet en niet weet waar je naartoe gaat. Je moet altijd weer iets nieuws regelen.”

Niet in huis

Op de woongroep van Jacqueline wonen meer jongeren die dak- of thuisloos zijn geweest. Ook de nu 23-jarige Lisa* woont tot eind 2021 afwisselend op straat en bij kennissen, samen met haar toenmalige vriend. “We woonden eerst bij hem, maar werden uit die woning gezet. Toen raakten we allebei dakloos.”

De twee hadden een amfetamineverslaving. Ze slapen afwisselend buiten en bij vrienden en bekenden. “We leefden met de dag, we planden niet waar we later die week zouden slapen. Op dat moment was dat normaal: ik was zo verslaafd dat ik de realiteit niet meer inzag.”

Tekst loopt door onder de foto.

Lisa heeft veel schulden. Via de curator komt ze bij Jacqueline terecht, die haar vanwege haar middelenverslaving eigenlijk niet in huis kan nemen. Na een gesprek met de betreffende curator doet ze dat toch. Een periode van veel ruzies en conflicten volgt, maar inmiddels is Lisa al een tijd afgekickt.

Noodindicatie

Toch komt het vaker voor dat Jacqueline dak- of thuisloze jongeren niet in huis kan nemen, vaak vanwege het ontbreken van die zorgindicatie. In sommige gevallen raken de betreffende jongeren weer uit zicht, omdat ze niet direct geplaatst kunnen worden. Jacqueline pleit daarom voor een soort ‘noodindicatie’, die de gemeente vast kan toekennen aan deze specifieke groep hulpbehoevenden die hun indicatietoekenning niet vanuit een ander huis kunnen afwachten.

“Bijvoorbeeld een indicatie voor de duur van drie, vier maanden, zodat ze in die periode wel bij een zorgaanbieder kunnen verblijven”, legt ze uit. “Dan wordt het verblijf en de begeleiding betaald door de gemeente.”

Ruzie

Het komt nu nog vaak voor dat Jacqueline jongeren, net als bij Jonathan, toch vast plaatst, ondanks het ontbreken van zo’n indicatie. Ook Jaden* (20) kon anderhalf jaar geleden, hij was toen 18, niet meteen terecht. Jacqueline neemt hem toch vast in huis. “Ik had in die tijd veel ruzie”, vertelt hij. “Tot mijn moeder er op een gegeven moment klaar mee was en me uit huis heeft gezet.” Jaden gaat een tijdje bij zijn zus wonen, maar ook dat loopt niet lekker.

Via een zorgcoördinator op school hoort hij van de woongroep van Jacqueline, waar hij na een ruzie met zijn zus naartoe gaat. “Ik had al mijn kleding in een paar vuilniszakken gestopt en ben hierheen gekomen.” De benodigde indicatie laat een paar maanden op zich wachten, maar volgt uiteindelijk toch. “We wilden hem eerst naar het Leger des Heils sturen, maar dat was vol”, zegt Jacqueline. “Dus we zeiden: ‘kom maar binnen’, dan maken we een overbruggingscontract, tot die indicatie geregeld is.”

Vooruitkijken

Het gaat nu, naar omstandigheden, weer goed met de drie jongeren. Lisa heeft haar opleiding afgerond, Jaden heeft sinds kort ook een diploma en is aan een vervolgopleiding begonnen. Jonathan durft voorzichtig weer vooruit te kijken en heeft het naar zijn zin op zijn werk. “Ik ben verkoper in een kledingzaak. Dat is een beetje mijn expertise geworden, in de loop der jaren. Ik zie eindelijk weer een beetje licht aan het eind van de tunnel, dat doet me goed. Ik mag echt niet klagen.”

*De namen van Jonathan, Lisa en Jaden zijn om privacyredenen gefingeerd. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.