Dit interview is vertaald vanuit het Engels naar het Nederlands. De geïnterviewden spreken geen Nederlands en ik heb gepoogd het gesprek zo letterlijk mogelijk te vertalen.
Op 24 februari 2022 veranderen de levens van miljoenen Oekraïners. Op 7 oktober 2023 geldt hetzelfde voor de bewoners van de Gazastrook.
In beide gebieden zijn er al lange tijd conflicten gaande. Toen Rusland begin 2022 Oekraïne binnenviel, keek de hele wereld mee. Op dit moment lijkt de wereldwijde focus voornamelijk op Gaza te liggen, en steeds minder op Oekraïne. Volgens defensie-expert Ko Colijn is Oekraïne de dupe van de oorlog tussen Israël en Hamas. (NU.nl, 2023b)
Hoe gaat het nu met de mensen die uit Oekraïne naar Nederland zijn gevlucht? Voelen zij zich vergeten?
Iryna
Iryna Kuznietsova, gefotografeerd door Gervien Pielage
In het hotel de Rijper Eilanden ontmoet ik Iryna Kuznietsova (37). Zij is geboren in Kiev en is vorig jaar naar Nederland gevlucht met haar twee kinderen en haar man. We spreken af in de lobby van het hotel, waar zij nu verblijft met vele andere Oekraïense vluchtelingen. Als ik aan kom lopen zie ik dat haar 11-jarige dochter, Zlata, mee is. Ze lijkt verlegen en blijft er tijdens het interview bij, dicht bij haar moeder. Later legt Iryna uit dat Zlata speciale behoeften heeft en altijd bij haar is. Zlata had al problemen met weg zijn van haar moeder in Oekraïne, maar het is erger sinds ze in Nederland zijn. We gaan zitten voor het interview en een van de eerste vragen die ik Iryna stel is wat ze van Nederland vindt. Ze zegt dat het hier sprookjesachtig is.
Hoe is jouw leven veranderd door de Russische aanval in februari van 2022? Wat gebeurde er in jouw leven op die dag?
“In het begin voelde het alsof het mijn leven niet was. Als een vreselijke nachtmerrie. We zagen Russische helikopters bij ons huis in de buurt, op de daken. We hoorden alles wat er gebeurde in ons dorp.” In de jaren voor de aanval woonde Iryna met haar familie in een dorp naar Kiev, in een huis dat ze zelf gebouwd hebben.
“Toen de aanval plaatsvond, hoorden we explosies bij de plaatselijke luchthaven. Er vertrekken daar alleen vrachtvliegtuigen, maar daar is ook ‘s werelds grootste vliegtuig verwoest, Mriya. Mriya betekent “droom” in het Oekraïens. In de plaatsen rondom Kiev heeft het Russische leger alles verwoest. In Bucha zijn de Russen nog lang geweest en ze hebben daar zoveel burgers verwoest. Niet alleen vermoord, maar verwoest. Ze hebben daar vreselijke dingen gedaan met kinderen, met ouderen, met iedereen. Zelfs met honden. Ik weet niet waarom specifiek in deze dorpen, want ik weet dat in andere plekken de Russen zich minder agressief gedroegen. De persoon die de leiding had over het leger in plekken zoals Bucha, heeft gezegd dat het leger mag doen wat ze willen. En dat hebben ze gedaan.”
Hoe zie je de nabije toekomst nu? Wil je terug naar Oekraïne, of komt jullie familie ook hierheen?
“Ik weet nu niet meer hoe ik mijn leven moet plannen. Ik heb geen idee. Mijn familie kan hier niet heen komen.”
Hoe was het om jouw land en jouw leven zoveel in het nieuws en in de publieke aandacht te zien?
“Het voelt, zelfs nu, niet als mijn leven. Ik kan me niet voorstellen dat alle mooie plekken die ik daar heb bezocht gewoon weg zijn.”
Het conflict tussen Israël en Hamas is nu heel veel in het nieuws. Het nieuws over Oekraïne lijkt enigszins naar de achtergrond te verdwijnen. Hoe ervaar jij dat?
“Ik begrijp wel waarom dat gebeurt. Onze focus verandert. Ik weet dat mijn land hulp van de hele wereld heeft ontvangen. Ik lees het Oekraïense nieuws en ik weet dat veel landen nog steeds aan onze kant staan en ons helpen op elke manier mogelijk. Maar ik begrijp wel dat de mensen hier, zoals een kind met nieuw speelgoed, niet meer naar ons, het oude speelgoed, omkijken. Het oude speelgoed is al bekend, ze hebben ermee gespeeld, ervan genoten en ervan gehouden. Maar nu is er een nieuwe kant waar de focus op kan, nieuw speelgoed. Het nieuwe speelgoed heeft ook liefde en aandacht nodig. Ik weet niet of dit een goede vergelijking is.”
Ben je bang dat, omdat Gaza nu hulp nodig heeft, er minder hulp zal zijn voor Oekraïne?
“Nee. Ik denk analytisch en ik zie precies wat Oekraïne heeft ontvangen aan hulp. Het is echter nog niet genoeg omdat we een groot land hebben met veel grond waar 24/7 gevochten wordt. Daarvoor hebben we veel wapens nodig.”
Hebben jullie nu minder hulp nodig dan vorig jaar?
“Het gaat in golven. Soms is er niet genoeg hulp voor een kritische periode waar op dat moment direct hulp nodig is. Misschien gaat het niet altijd goed door logistiek of planning. Het verschilt ook per dag hoeveel hulp we nodig hebben.”
Hoe zou volgens jou de media om moeten gaan met de verslaggeving van Oekraïne?
“Ik denk dat alle media in elk land aanvoelen wat de lokale bevolking wil horen. Misschien klopt het wel in dit geval. Ik denk dat iedereen maar zijn baan doet en doen wat zij denken dat juist is.”
Ben je ooit bang dat jouw verhaal vergeten wordt? In 2014 was deze oorlog namelijk al gaande en toen leek het, tot 2022, alsof Oekraïne enigszins vergeten was. Zie jij dat ook zo?
“Wat er in 2014 is gebeurd, is niet hetzelfde. Dit voelt meer aan als de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om een groot gebied waar 24/7 constant wordt gevochten. Ik denk niet dat onze buren ons gaan vergeten. Ik denk ook niet dat onze buurlanden zich veilig voelen. Hoe kan je je veilig voelen, als je buurman wordt aangevallen? Misschien ben jij de volgende. Iets slechts kan groeien en groeien.”
Aleks
Oleksii Babanin (Aleks), gefotografeerd door Gervien Pielage
Ik heb met Oleksii Babanin afgesproken in een winkelcentrum in Purmerend. Hij wil liever dat ik hem Aleks noem. Zijn vrouw en kinderen gaan shoppen, terwijl wij een cafeetje opzoeken om te praten. Hij woont ook in het hotel de Rijper Eilanden, dat zijn deuren heeft geopend als opvanglocatie. Aleks komt oorspronkelijk uit Donbas, maar heeft de jaren voor de Russische invasie in 2022 in Donetsk gewoond met zijn vrouw en autistische dochter van 16.
“Donetsk is een grote, industriële stad. Of dat was het in ieder geval.”
Ik vraag Aleks hoe zijn leven er voor de invasie in 2022 uitzag. “De oorlog is niet in 2022 begonnen, maar in 2014. Rusland nam de Donbas regio toen over. Er waren helikopters, vliegtuigen, explosies, etc. Mijn vrouw en ik besloten toen te verhuizen naar Kiev. We namen een paar spullen mee in de auto en gingen onderweg. We hebben alles achtergelaten in Donetsk. In Donetsk had ik een goed, normaal leven. Ik was ober in het beste restaurant van de stad. Ik had een appartement, een baan, een familie, mijn dochter was pas zeven. Toen begon de oorlog. In Kiev hebben we bijna 10 jaar in een huurappartement gewoond voordat het Russische leger de hoofdstad besloot aan te vallen. ”
Kun je me iets vertellen over hoe jouw leven eruit heeft gezien sinds die aanval? Hoe heb jij die dag ervaren?
“Ik had die avond ervoor gewerkt. Om 3 uur ‘s nachts was ik klaar met werk en om 5 uur begonnen de bombardementen. Met één uur slaap werd ik gebeld met de boodschap: “De oorlog is begonnen!”. Ik geloofde het niet, want wij woonden in het zuiden van Kiev en de aanval begon in het noorden van de stad en wij hadden het niet meteen door. We bleven 1 of 2 dagen in Kiev en vertrokken toen richting het midden van het land. Een vrouw daar had een huis dat leeg stond, maar het huis stond al 15 jaar leeg en het was echt een lelijk, oud huis. Er was geen stromend water, geen internet. Dat was zeker interessant.”
Hoe was het om jouw land zoveel in het nieuws en in de publieke aandacht te zien?
“Wanneer mensen horen dat ik uit Oekraïne kom, vragen ze altijd: ‘Ach, hoe gaat het?’. Wat kan ik zeggen? Alles is kut, het gaat kut!” Hij gaat verder in een sarcastische toon. “Alles is geweldig in Oekraïne! Kom vooral op bezoek!” roept hij lacherig. “Wat ik ervan vind? Ik vind het heel verdrietig. Ik zou liever Oekraïne in het nieuws zien met goed nieuws zoals: ‘De Oekraïense economie is erop vooruit gegaan’.”
Het conflict tussen Israël en Hamas is nu heel veel in het nieuws. Het nieuws over Oekraïne lijkt enigszins naar de achtergrond te verdwijnen. Hoe ervaar jij dat?
“Ik denk dat de maatschappij een beetje moe is van alleen maar nieuws over Oekraïne. Veel mensen hebben problemen, in ieder land. Landelijk of persoonlijk in hun leven. Als je iedere dag de krant leest en alleen maar leest over Oekraïne, dan snap ik dat je denkt “Ik ben hier klaar mee, ik heb ook veel problemen in mijn land.”.
Ben je bang dat Oekraïne minder hulp krijgt?
“Ik denk dat het vooral belangrijk is om te begrijpen dat veel landen door hebben hoe corrupt Oekraïne is. Sommige hulp die gestuurd wordt, komt niet aan bij het bedoelde eindpunt omdat de douane, de overheid en andere mensen onderweg de buit verdelen. Er zijn veel soldaten die niets hebben. Geen uniform, geen bescherming, alleen een geweer. Als ik begin te scrollen op Facebook, zie ik al binnen een paar seconden iemand uit Oekraïne die om hulp en om goederen vraagt voor de oorlog.”
Heb je nog contact met mensen in Oekraïne?
“Met oude collega’s. Al drie van mijn oude collega’s zijn overleden in de oorlog.”
Is het nu minder gevaarlijk in Oekraïne dan een jaar geleden?
“Nee. De mensen zijn gewend geraakt aan de situatie, maar er klinkt nog dagelijks een luchtalarm, dus dat blijft eng. Een vriend van mij heeft een tijd lang in de metro geslapen met zijn baby, omdat het ondergronds is en hij zo veiliger zou zijn voor raketten. Je kunt je wel veiliger gaan voelen, maar als er een raket jouw kant op komt, dan ben je hulpeloos.”
Hoe zou volgens jou de media om moeten gaan met de verslaggeving van Oekraïne?
“Geen idee. Ik denk hier veel over na. De enige goede oplossing is dat onze oorlog stopt. En de enige manier waarop dat kan is als wij Rusland aanvallen en grond terugnemen. Ik weet niet hoeveel invloed de media echt heeft. Alleen het leger en diplomaten kunnen deze oorlog stoppen.”
Denk je niet dat de pers invloed kan hebben op de informatie die mensen hebben over de oorlog?
“Dat klopt, Russische propaganda is de beste propaganda op de wereld. Mijn oom, die nog in Oekraïne woont, houdt van Poetin. Ik spreek hem ongeveer eens per maand. Als we het hierover hebben, beginnen we allebei te schreeuwen. We hebben nu besloten om het er niet meer over te hebben, want anders zou ik hem daarna misschien nooit meer willen spreken.”
Ben je ooit bang dat jouw verhaal vergeten wordt?
“Ik denk dat dat nu al gebeurt. Als je een probleem hebt, dan is dat jouw probleem. De oorlog in Oekraïne is een probleem van Oekraïne. Als iedereen helpt, is dat heel goed. Maar Oekraïne is heel corrupt en dat is een groot probleem nu.”