In juli 2023 brengt het COA een rapport naar buiten waaruit blijkt dat 73% van de medewerkers een keer of vaker last heeft van ongewenst gedrag vanuit bewoners. Dit zou jongere medewerkers vaker overkomen. (Centraal Orgaan opvang asielzoekers, 2023) Er komen daarnaast meer meldingen binnen over medische noodgevallen, zelfdestructieve acties en het overtreden van de huisregels. (Hart van Nederland, 2023) Een voorbeeld is het incident in Sweikhuizen, waar een bewoner van een azc hete olie gooide op twee medewerkers, die daaraan blijvend letsel overhielden. (Moonen, 2023) De incidenten gebeuren niet alleen in aso-azc’s, vertelt een personeelslid van een azc tegen het AD. (DPG Media Privacy Gate, n.d.-d)
Echter blijkt wel 84% van de medewerkers tevreden tot zeer tevreden te zijn over hun werk. Het COA zegt de situatie rond overlastgevende bewoners te willen verbeteren. (Groot Deel COA-medewerkers Tevreden Over Werk, Maar Veiligheid Moet Beter, n.d.)
Hoe is het echt om in een azc van het COA te werken? En waar komt dit ongewenste gedrag vandaan? Deze vragen stellen we aan Abu Hamdan. Hij werkt nu iets langer dan een jaar als woonbegeleider in het azc in Roermond. Abu heeft zelf ook een bijzonder verhaal. Als 15-jarige was hij kindsoldaat in Noord-Soedan en in 1998 kwam hij als vluchteling naar Nederland, waar hij ook in een azc heeft gezeten.
Wat was voor jou de reden om met dit werk te beginnen?
“Ik ben zelf als vluchteling naar Nederland gekomen. Ik weet hoe het is.”
Had je de ambitie om dit soort werk te doen al toen voordat je naar Nederland kwam?
“Toen ik zelf in een azc zat, zei iedereen altijd al dat ik een heel behulpzame jongen ben. Daar kreeg ik het idee om dit soort werk te gaan doen. Ik wilde wel altijd al mensen helpen.”
AZC’s zijn veel in het nieuws geweest de afgelopen jaren. Hoe ervaar jij het om te werken op een plek die zo in de schijnwerpers staat?
“Ik kan het wel begrijpen en ik snap dat het in Nederland heel veel over vluchtelingen gaat. Mensen maken zich denk ik zorgen om de hoeveelheid mensen die het land in komen. Nederland is te aantrekkelijk voor vluchtelingen, de regels zijn hier heel soepel. Ik kan daarom begrijpen dat Nederlanders zich zorgen maken.
Veel vluchtelingen verdienen het om hier te komen, ze hebben veel meegemaakt en hebben geen keuze. Helaas verpesten sommigen het voor de rest. Dat gaat dan vooral om mensen uit veilige landen zoals Marokko, Algerije en Tunesië. Het is daar gewoon veilig, maar ze komen om aan de armoede te ontsnappen. Maar armoede is geen reden om te vluchten.”
Hoe is het voor jou om dat soort vluchtelingen tegen te komen in het azc, aangezien jij hier wel heen bent gekomen om te vluchten van oorlog?
“Ik stel me professioneel op, ik behandel ze zoals ik behandeld zou willen worden. Ik weet ook dat als ze de procedure doorlopen, ze niet mogen blijven.”
Uit een rapport uit april 2023 van het COA bleek dat 73% van de medewerkers in AZC’s wel eens of vaker last hebben gehad van ongewenst gedrag vanuit de bewoners. Hoe ervaar jij dit?
“Ik heb wel wat dingen meegemaakt, wat incidenten. Ik kan me voorstellen dat mensen met psychische klachten en een zwaar trauma naar Nederland komen en dan daardoor dat gedrag vertonen. Softdrugs zien we ook veel en dat kan ook leiden tot agressief gedrag. Ik ben wel eens bedreigd en sommigen hebben wel eens de neiging om je te slaan. Maar wij zijn als woonbegeleiders getraind om in elke situatie afstand te nemen, want onze eigen veiligheid is belangrijk. We worden op alles voorbereid. Ook hebben we een code die we via de porto kunnen omroepen, voor als het mis gaat.”
Waar denk je dat het ongewenste gedrag vanuit de bewoners vandaan kan komen?
“Door trauma’s en dus het feit dat ze heftige dingen hebben meegemaakt. Bij vluchtelingen uit veilige landen zoals Marokko en Tunesië komt het soms door softdrugs. Daarnaast veroorzaken sommigen overlast en plegen ze diefstal.”
Yvette, medewerker bij Vluchtelingenwerk, beaamt dit. “Sommige mensen zij getraumatiseerd of hebben andere psychische problemen. Ongewenst fysiek gedrag hebben we op deze locatie nog nooit ervaren bij Vluchtelingenwerk. Wel kunnen cliënten soms verbaal iets dwingend zijn. Dit kan komen doordat mensen in paniek zijn omdat hun familie in een gevaarlijke situatie zit of omdat ze gewend zijn uit hun land van herkomst dat je pas wat voor elkaar krijgt na veel aandringen. Echter gedragen de meeste mensen zich vaak netjes en rustig naar ons toe. Wij hebben natuurlijk een hele andere rol dan het COA, dus ik kan me voorstellen dat de manier van omgang verschilt.” Yvette lacht even in zichzelf. “Sommige mensen zien ons als onderdeel van ‘het Nederlands systeem’ en hopen daarom dat we dingen kunnen oplossen, die niet binnen onze macht liggen. Dat kan natuurlijk niet. Wij hebben ook maar een bepaalde invloedssfeer en kunnen niet 1, 2, 3 veranderen hoe andere (overheids)organisaties te werk gaan. Wel zegt ze het gevoel te hebben veel mensen te kunnen helpen. “Dat zie je hier van dichtbij, welk effect je werk kan hebben.”
Aan Abu vraag ik of zijn werk gevaarlijker is dan de gemiddelde baan. “Ik voel me heel veilig op werk en het is ook aan jou als woonbegeleider om goed met verschillende situaties om te gaan. Het is onderdeel van je werk. Je moet dat leren. Als je goed luistert naar de mensen, dan geef je de bewoner het gevoel dat ze je kunnen vertrouwen. Als je vertrouwen opbouwt, dan luisteren bewoners ook beter. Ze voelen dat ik een van hen ben. Mijn eigen ervaring helpt me om met bewoners om te gaan. Het geeft me de power om goed met ze om te gaan.
Zijn er verkeerde aannames over jullie werk en over de mensen waarmee jullie werken?
“Wij organiseren elk jaar een open dag, die is bedoeld voor autochtonen om langs de azc’s te gaan. Zo kunnen ze zien hoe die mensen wonen en van dichtbij zien en wat ze doen en hoe ze hier leven. Veel autochtonen zeggen na zo’n dag dat ze een heel ander idee hadden van vluchtelingen door de media en dat dat nu veranderd is.”
Ook Yvette zegt verkeerde aannames om zich heen te horen. ““Er wordt soms eenzijdig gepraat over de mensen die asiel aanvragen, terwijl dit een hele diverse groep is. Mensen komen overal ter wereld vandaan en hebben hele uiteenlopende vluchtverhalen.”
Ik vraag Abu wat het werk op een azc voor hem zo mooi maakt. “Ik vind het heel belangrijk werk, je doet het met mensen en je werkt voor mensen. Het is dankbaar werk. Ik pas hier heel goed. Ik zie mezelf dit werk nog heel lang doen. Ik wil graag verder ontwikkelen. Ik probeer de bewoners waarmee ik werk ook mee te geven: grijp je kans, probeer waardevol te zijn voor de maatschappij.”