Per 26 november 2021 geldt het advies om zoveel mogelijk thuis te werken. Als werknemers niet thuis kunnen werken kunnen is er de mogelijkheid dat ze alsnog naar de desbetreffende werkplek kunnen gaan. Werkgevers zijn dan wel verplicht om te zorgen voor een veilige en gezonde werkplek. Uiteraard zijn de basisregels omtrent corona óók van kracht op de werkvloer. Maar welke effecten heeft thuiswerken op het mentale welzijn van werknemers?

De fysieke afstand tussen werknemer en werkgever schuiven beiden letterlijk en figuurlijk uit elkaar. Leidinggevenden zijn bang hun werknemers uit het oog te verliezen door een verminderde mogelijkheid tot controle. Veel medewerkers merkten gevoelens als schuld (“doe ik wel genoeg voor mijn werkgever?”). En ook eenzaamheid en een verhoogde werkdruk zijn veelvoorkomende effecten van het thuiswerken. Toen het thuiswerkadvies nog niet gold werden deze ervaringen logischerwijs spontaan gereguleerd door zogeheten realitychecks. Even een praatje bij het koffiezetapparaat of een kort praatje met een collega over je werk kunnen al enorm helpen bij het reguleren van de hierboven genoemde gevoelens.

Interactieve- en zelfregulatie

Wetenschappers noemen dit soort sociaal gedrag interactieve regulatie, dat houdt in dat een vertrouwd iemand emotionele steun kan bieden en helpt gezondere en veerkrachtigere keuzes te maken. Bijvoorbeeld even pauzeren of je werk op een andere manier aanpakken. Het maken van eigen keuzes wordt zelfregulatie genoemd: hoe we zelf onze energie en acties reguleren, gericht op meer gezondheid en groei in je leven. De oneindige afwisseling tussen zelf- en interactieve regulatie vergroot de veerkracht en welzijn van een heel team. Zelfregulatie zorgt voor autonomie en interactieve regulatie voor verbondenheid. Deze twee moeten dus goed in balans zijn om goed geïntegreerd te zijn in een team. Het thuiswerkadvies heeft in Nederland deze balans uit evenwicht gebracht met negatieve effecten als gevolg.

Zelfdeterminatie

Hybride werken is voor veel mensen lastig omdat het direct invloed heeft op de balans zoals hierboven beschreven. Thuiswerken biedt meer vrijheden dan werken op de werkvloer: zelf bepalen tot hoe laat je werkt, minder bemoeienis van anderen en meer ruimte om zelf je werkdag in te delen. Deze hogere mate van autonomie zorgt er met name voor dat bijna de helft van de mensen door wil met hybride werken, dat blijkt uit bijna alle enquêtes over thuiswerken tijdens corona. Bijna de helft van de mensen kunnen zich dus ook op afstand motveren om effectief te werken, dit doen ze dan doormiddel van eigen (micro)structuren in te lassen om werkdruk effectief te reguleren. Als het zelfregulerend vermogen op een dergelijk hoog niveau spreken psychologen als Edward Ryan en Richard Deci van zelfdeterminatie. Deze werknemers met een dergelijk hoog niveau van psychosociale ontwikkeling zijn op de werkvloer vaak een bron van interactieve regulatie voor andere collega’s. Niet alle werknemers hebben uiteraard dit hoge niveau van zelfregulatie. Een op de drie volwassenen heeft dit niveau volgens professor Kegan, daardoor is het niet gek dat veel mensen problemen ervaren met het nieuwe niveau van autonomie wat komt kijken bij thuiswerken. De autonomie en vrijheid kan dus het zelfregulerend vermogen overstijgen met innerlijke chaos als gevolg: het overzicht gaat verloren, stellen ineffectieve prioriteiten en ervaren hoge druk met bijvoorbeeld schuldgevoel, eenzaamheid en stress als gevolg. Door het thuiswerken is er dus minder interactieve regulatie tussen werknemers. Ze kiezen vaak in plaats van interactieve regulatie voor symptomatische ‘coping strategieën’ die niet effectief zijn op de lange termijn. Voorbeelden van coping strategieën zijn nóg harder doorwerken in de vrije tijd, gemaakte fouten wegwuiven en niet vragen om beschikbare hulp bij collega’s.

Volgens onderzoeker Tim Vantilborgh maakt de huidige thuiswerksituatie het moeilijk om in de avond afstand te doen van werk, omdat grenzen tussen werk en privé vervagen. “Je gaat ’s avonds sneller nog een extra mailtje beantwoorden want het werk is maar een stap weg.” Volgens Vantilborgh klopt het beeld niet dat mensen thuis minder werk verrichten dan op de werkvloer. Mensen werken namelijk meer uren effectief omdat ze pauzes overslaan of in de avond doorwerken.

Jasmijn de Bakker is sinds twee maanden werkzaam en deelt haar ervaringen met thuiswerken: