De rechtbank heeft vorige week bepaald dat anticonceptiemiddelen niet gratis verkrijgbaar hoeven te worden in Nederland. Deze uitspraak werd gedaan naar aanleiding van een rechtszaak die vrouwenrechtenorganisatie Bureau Clara Wichmann en burgerbeweging DeGoedeZaak aanspanden tegen de Staat. De rechtbank noemde de kosten van anticonceptiemiddelen in Nederland “niet dusdanig hoog dat die een belemmering vormen om erover te kunnen beschikken”. Maar klopt dat eigenlijk wel?

Tot 21 jaar wordt het grootste deel van de anticonceptiemiddelen vergoed door de basisverzekering, maar zelfs dan moet je in sommige gevallen een eigen bijdrage betalen. Ook gaat dit dan ten koste van je eigen risico. Vanaf 21 jaar wordt er helemaal niks meer vergoed vanuit de basisverzekering en kan je ervoor kiezen om een aanvullende verzekering af te sluiten. Maar in principe betaal je alle anticonceptiemiddelen dan zelf.

De kosten van anticonceptiemiddelen in Nederland verschillen sterk per soort en merk[1]. Zo kan je voor 70 euro een koperspiraaltje laten plaatsen dat tien jaar lang blijft zitten. Dit is dus omgerekend maar 7 euro per jaar. Maar wanneer je bijvoorbeeld de pil koopt kom je al snel uit op zo’n 40 euro per jaar. “Dan kies je toch gewoon voor een koperspiraaltje?”, denk je misschien. Maar zo makkelijk is dat niet.

Ieder voorbehoedsmiddel heeft namelijk zijn eigen voor- en nadelen. Volgens ziekenhuisorganisatie Isala zijn dan ook niet alle methoden voor iedereen geschikt[2]. Als iedereen een koperspiraaltje zou plaatsen zou geld misschien geen belemmering hoeven zijn. Maar dan ga je er dus vanuit dat dit voor iedere vrouw in Nederland een goede methode is. Als iedere vrouw zelf kan bepalen welke anticonceptiemiddelen zij gebruikt, vormen de kosten dan nog steeds geen belemmering?

Volgens Anticonceptie Den Haag is de vaginale ring met een gemiddelde van 180 euro per jaar een van de duurste vormen van anticonceptie. Daarnaast heb je ook methodes die minder per jaar kosten maar waarbij je een groter geldbedrag in een keer moet betalen. Zo kan je met een hormoonspiraal 5 jaar doen, maar betaal je gemiddeld 145 euro in een keer. Voor het grootste deel van de vrouwen in Nederland is dit misschien geen probleem, en vormen de kosten dus inderdaad geen belemmering. Maar hoe zit dat met het armere deel van Nederland?

Neem bijvoorbeeld de mensen die naar de voedselbank gaan. Wanneer een persoon minder dan 230 euro in de maand overhoudt voor kleding en voedsel, dan komt diegene in aanmerking voor een voedselpakket[3]. “Wij houden ons alleen bezig met voedsel”, zegt Christa van der Neut van Voedselbanken Nederland, “In de pakketten zitten geen anticonceptiemiddelen.” Van die 230 euro moeten dus naast kleding en extra voedsel ook nog anticonceptiemiddelen worden gekocht, en dat komt soms best krap.

Ook onderzoek bevestigt dit: opinieonderzoeksbedrijf Peil.nl heeft in opdracht van medische organisatie Dokters van de Wereld onderzoek gedaan naar anticonceptiegebruik in Nederland. Uit hun onderzoek bleek dat 27% van de vrouwen met een laag inkomen liever een ander anticonceptiemiddel zou gebruiken[4]. De kosten ervan zijn de belangrijkste drempel. Zo is het eerdergenoemde spiraaltje voor sommigen een te hoog bedrag om in een keer te betalen.

In een ander onderzoek van Peil.nl in opdracht van Dokters van de Wereld ondervonden zij dat 8% van de Nederlandse vrouwen uit geldgebrek de afgelopen 10 jaar wel eens geen anticonceptie heeft gekocht[5]. Expertisecentrum Seksualiteit Rutgers kwam in 2017 tot de conclusie dat 2% van de Nederlanders helemaal geen anticonceptie gebruikte vanwege de kosten[6].

Maar dan even terug naar de uitspraak van de rechtbank. Volgens hen zijn de kosten “niet dusdanig hoog dat die een belemmering vormen om erover te kunnen beschikken”. En voor het grootste deel van de Nederlandse vrouwen zal dit ook wel kloppen, maar voor het armere deel is dit niet altijd het geval. Vooral als je er rekening mee houdt dat niet iedereen dezelfde anticonceptiemiddelen wil gebruiken en dat de kosten daardoor hoger kunnen zijn. In conclusie: deze uitspraak is onjuist. De rechtbank heeft wel gezegd dat het nu aan de politiek is om hier een beslissing over te nemen, dus er is een kans dat de anticonceptie vooralsnog gratis wordt.

[1] https://anticonceptiedenhaag.nl/kosten/

[2] https://www.isala.nl/patientenfolders/6024-anticonceptie/

[3] https://voedselbankennederland.nl/ik-zoek-hulp/kom-ik-in-aanmerking-voor-een-voedselpakket/

[4] https://doktersvandewereld.org/persbericht-27-procent-van-vrouwen-met-laag-inkomen-wil-liever-andere-anticonceptie-gebruiken/

[5] https://doktersvandewereld.org/persbericht-8-van-de-nederlandse-vrouwen-koopt-geen-anticonceptie-uit-geldgebrek/

[6] https://rutgers.nl/wp-content/uploads/2021/10/Standpunt-Rutgers-anticonceptie-1.pdf