HEERENVEEN – Maandag 11 oktober was de National Coming Out Day. Het uit de kast komen lijkt vanzelfsprekend. Toch neemt het geweld en pestgedrag tegen lhbti’ers nog niet af volgens jongeren in het NOS journaal. Seksualiteit bespreekbaar maken stellen ze, maar hoe zit dat precies bij jongeren met een licht verstandelijk beperking?

Seksualiteit bespreken met jongeren met een verstandelijke beperking is nog steeds van belang, volgens pedagogisch medewerker Inge Smit van ‘Praatjes Enzo’. “Eigenlijk is het heel preventief om seksualiteit met jongeren te bespreken, omdat wanneer zij kennis hebben over hun eigen lijf, grenzen en wensen en die van de ander, beter in staat zijn om daar op een goede manier mee om te gaan.” Het Kennisplein gehandicaptenzorg geeft ook weer dat juist deze doelgroep te maken krijgt met negativiteit rondom seksuele gebeurtenissen. “Vaak wordt seksualiteit pas besproken na zo’n negatieve ervaring. Het is belangrijk om dit voor te zijn.” Simpele tools en handreikingen zijn hulp biedende voorbeelden daarbij. Ook moet het niet te moeilijk gemaakt worden voor de doelgroep, want ze worden weleens overschat. “Houd het zo eenvoudig en concreet mogelijk. Dat is eigenlijk het allerbelangrijkste. Dus bijvoorbeeld geen ingewikkeld taalgebruik of verhullende taal.” Inge bedoelt met verhullen dat iemand zegt ‘dat daar van onderen’ terwijl het over de ‘vagina’ gaat en het best benoemt mag worden.

Inge Smit heeft in haar praktijk een zelfgemaakt spel liggen waarmee ze het gesprek met sommige licht verstandelijk beperkte jongeren gemakkelijker kan maken. Ieder persoon is namelijk verschillend tijdens een gesprek legt ze uit. “Meestal begin ik met een spelletje of iets tekenen. Dat er in ieder geval wel iets is te doen.” Het spel wat ze zelf heeft ontwikkeld heet ‘Het Verboden Praatje’ spel. Er staan drie woorden omtrent seks op het kaartje, deze leg je vervolgens aan een ander uit, zonder een van die drie verboden woorden te benoemen. Het spel is niet alleen bedoeld voor jongeren met een licht verstandelijke beperking. Ook kinderen vanaf 10 jaar kunnen het spel spelen. Naast dat spel, is tekenen ook iets wat werkend kan zijn. Zo tekenen ze bijvoorbeeld hun eigen lichaam. “Op die manier leren ze ook naar zichzelf te kijken. Van het kijken naar de kleuren ogen tot hoe zwaar ze wegen.”

Ook noemt Inge nog een paar tips voor jongeren, beperkt of niet, om toch te blijven praten over seksualiteit. “Wees je ervan bewust, dat als je niet over seksualiteit praat, dat je daarmee ook heel veel zegt. Je geeft eigenlijk daarmee weer als ouder, leerkracht of groepsleider dat het een taboe onderwerp is en het er niet met de persoon in kwestie over kan hebben.” Ook is er nog een expertisecentrum seksualiteit: Rutgers.  Daar onderzoeken ze bijvoorbeeld hoe belangrijk seksualiteit is, hoe goed bepaalde maatregelen werken, wat nog moet veranderen of wat nu speelt. Op korte termijn kan het meer kennis krijgen over seksualiteit ook veel betekenen. Inge stelt dat een verstandelijk beperkte kan ontdekken wat hij fijn vindt bij zichzelf en- of de ander en wat absoluut niet. Ook schijnt er een bepaald taboe om seksualiteit bespreek te maken. “Het blijkt dat mensen met een licht verstandelijke beperking veel vaker te maken hebben seksueel misbruik of grensoverschrijdend gedrag, aldus Inge.” Door het er niet over te hebben, blijft de situatie voortbestaan. De doelgroep weet daardoor ook niet, dat het niet mag. “Ze weten dat het niet prettig voelt, maar wanneer is het nu echt niet oké?” Er zijn ook licht verstandelijk beperkte jongeren die homo of lesbisch zijn. Voor hun kan het lastig zijn om uit de kast te durven komen. Inge zegt daarover dat het ook verschilt vanuit welk nest ze komen. In sommige gevallen gaat het juist wel makkelijker, omdat het gevoel van schaamte door hun verstandelijke beperking vaak minder aanwezig is. Dat ligt aan de sociaal emotionele ontwikkeling van iemand. De ene heeft bijvoorbeeld een hoger denkniveau dan de ander. Een veiligheidsgevoel speelt ook een rol tijdens het gesprek of voorlichting voeren over seks. Inge: “Het kan eigenlijk heel gezellig en ontspannen zijn. En ook niks te veroordelen over de persoon is heel belangrijk. Wat hun ook inbrengen, het is altijd goed en ik wijs niks af.”