Achtergrondverhaal

Het ministerie van Asiel en Migratie zet in op de verplichte terugkeer van Syrische asielzoekers in Nederland. Nederland volgt hiermee in de voetsporen van andere Europese landen zoals Duitsland en Oostenrijk. Syriërs zijn in Nederland met zo’n 40% de grootste groep asielzoekers in de Nederlandse centrale opvang. Het einde van de Syrische burgeroorlog zal dus mogelijk veel veranderen, ook voor Nederland.

Ondanks dat het Assad-regime in december gevallen is, betekent dit niet dat de situatie in Syrië veilig genoeg is voor terugkeer. Hoewel minister Faber vindt dat “nu heel Syrië veilig is” kampt het land met politieke onzekerheid en een van de ergste humanitaire crises ter wereld. De macht in Syrië ligt nu in de handen van de islamitische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS). Hoewel de groep in het verleden banden had met groepen als al-Qaeda en IS, belooft het nu een Syrië voor iedereen.

Hoewel er een daling is in het aantal Syrische asielaanvragen vergeleken met vorig jaar, houden de aanvragen met het eind van de burgeroorlog niet op. Hoewel de overheid, door de huidige beslisstop, momenteel geen beslissingen over de asielaanvragen van Syriërs neemt, blijven ze alsnog binnen stromen. In januari en februari van dit jaar zijn er, volgens het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS), 745 eerste asielverzoeken aangevraagd en 2015 nareizigers naar Nederland gekomen. Eerste asielverzoeken zijn de eerste aanvragen voor toelating als vluchteling door personen uit een ander land en nareizigers zijn gezinsleden van een asielzoeker met een verblijfsvergunning. Op het gebied van nareizigers is een duidelijke stijging te herkennen in de afgelopen twee maanden vergeleken met 2024. Als je kijkt naar het totale aantal asielzoekers en nareizigers in februari, is Syrië met 48,3% de grootste groep. Dat er nu, na het eind van de burgeroorlog, nog steeds asielaanvragen en nareizigers binnenkomen, roept de vraag op: Is het echt wel veilig genoeg in Syrië?

“Als je nu kijkt naar wat er gebeurt met de Alawieten is dat voor ons ook een teken dat de situatie nog niet veilig is.” Goedschalk verwijst hier naar een gebeurtenis die begin maart plaatsvond. Dit was een ‘militaire operatie’ waarbij volgens het Syrische Observatorium voor de Mensenrechten 1300 mensen vermoord zijn. Bij deze operatie waren vooral Alawieten, de religieuze minderheid waartoe ook de verdreven dictator Assad behoort, het doelwit.  De alawieten vormen een tak van het sjiitische islamitische geloof, maar hun leer bevat ook elementen uit het christendom. Dit is een van de grootste bloedbaden sinds het begin van de burgeroorlog en is voor VluchtelingenWerk een teken dat het nog niet veilig genoeg in Syrië is voor terugkeer. 

Kwetsbare groepen

VluchtelingenWerk maakt zich zorgen over de rechten van kwetsbare groepen, zoals religieuze en etnische minderheden, LHBTI en vrouwen in Syrië. De toekomst voor deze groepen is namelijk nog erg onduidelijk. Dit komt omdat het niet helemaal duidelijk is waar de huidige regering precies voor staat. Op het gebied van vrouwenrechten staat HTS bekend om hun draconische aanpak in Idlib, een plaats in noordwest Syrië waar ze de afgelopen jaren de leiding hadden. Daarentegen lijken ze nu een ander standpunt te hebben op dit gebied. Dit blijkt onder andere door Maysaa Sabrine, een vrouw die recent aangesteld is als voorlopige voorzitter van de centrale bank in Syrië. Dit veroorzaakt twijfel en onzekerheid over de standpunten van HTS. De huidige regering verteld dat ze een veilig Syrië voor iedereen willen hebben, dat betekent dus ook deze kwetsbare groepen. Momenteel lijkt dit de goede kant op te gaan, maar veel mensen hebben hier twijfels over.

VluchtelingenWerk en Syrië 

“VluchtelingenWerk Nederland is een organisatie die staat naast de vluchteling en wil dat ze zo’n rechtvaardig mogelijk proces krijgen”, vertelt Goedschalk. “Als er een gebied veilig verklaard is en dan ook echt veilig is, dan zal VluchtelingenWerk niet steigeren, maar als we kijken naar Syrië, dan is dat wel waar men naartoe wil, maar het is niet veilig.” VWN staat zolang de situatie in Syrië niet veilig is niet achter de, door Faber aangekondigde, verplichte terugkeer van de Syrische vluchtelingen. Als ze het niet eens zijn met wat de overheid zegt over de veiligheid in Syrië zullen ze “altijd aan de bel trekken”, maar voor nu weet VluchtelingenWerk ook nog niet zeker wat er op dit gebied gaat gebeuren. Goedschalk vertelt dat VluchtelingenWerk zich niet zomaar neer gaat leggen bij wat de overheid zegt, hun prioriteit ligt bij de veiligheid van de vluchtelingen. Wat vinden de vluchtelingen er eigenlijk zelf van?

Een van de asielzoekers, met de initialen L.K., is deel van de LHBTI-gemeenschap. Dit was ook voor hem de reden waarom hij gevlucht was omdat in veel landen in het Midden-Oosten, waaronder Syrië, LGBTQ+-rechten niet erkend of zelfs onderdrukt worden. A.M. een christelijke Syriër verblijft ook in deze noodopvang. Voor hem is het onduidelijk of het nieuwe Syrië veilig is voor hem omdat christenen tijdens de burgeroorlog vaak het doelwit waren van geweld door extremistische moslims. A.M. hoopt zijn familie, die nog in Syrië zit, naar Nederland te kunnen brengen. Als de keuze bij hen ligt, zouden ze er allebei voor kiezen om in Nederland te blijven. Niet alleen omdat ze mogelijk niet geaccepteerd worden, maar ook omdat Syrië niet meer hetzelfde land is als vroeger. Ze vragen zich af hoe je iemand kan forceren om terug te gaan naar een gebied “zonder water, zonder elektriciteit en waar mensen rondlopen met wapens.” De huidige leefomstandigheden in Syrië spelen daarbij een grote rol. “Niemand zal accepteren om te leven in een plek zonder de basisbehoeften.”

De burgeroorlog heeft veertien jaar geduurd en veel mensen denken dat het niet makkelijk gaat zijn om het land zo snel op te bouwen, hoewel de Nederlandse regering hier anders over nadenkt. Minister van asiel en migratie Marjolein Faber geeft aan dat ze “zullen inzetten op terugkeer.” Of dit mogelijk gaat zijn, is nog de vraag. Vooralsnog is de huidige situatie nog te onduidelijk om het als gegarandeerd veilig te kunnen zien.

Data verantwoording

Er is voor dit artikel naar diverse datasets gekeken. De data die zijn verzameld gingen over het aantal Syrische vluchtelingen in Nederland de afgelopen 13 jaar (2013 tot 2025). Deze data zijn gebruikt om een inschatting te krijgen van hoe groot de groep Syrische vluchtelingen is, dit is onder andere gedaan door het te vergelijken met de hoeveelheid vluchtelingen met een andere nationaliteit. 

Beide datasets zijn afkomstig uit onderzoek van het Centraal Bureau van de Statistiek. 

De eerste dataset bevat gegevens over de hoeveelheid ingediende asielverzoeken en nareizende gezinsleden vanaf 2013. In deze dataset is er alleen gekeken naar de hoeveelheid Syrische nareizigers en eerste asielaanvragen. Er is ook bewust gekeken naar de cijfers van de afgelopen maanden, omdat er duidelijke daling te zien is als het gaat om aantal asielaanvragen. 

De cijfers over 2025 uit deze dataset zijn voorlopig, dit houdt in dat het niet volledig klopt en nog aangepast kan worden. Je kan wel zien dat de data overeenkomen met de huidige situatie. Het is logisch dat er na het eind van de burgeroorlog minder asielaanvragen binnen komen in Nederland. Dit is ook terug te zien in de cijfers. De cijfers tot en met 2024 zijn wel definitief.

De informatie in het onderzoek van het CBS zijn afkomstig van de Immigratie- en Naturalisatiedienst van het Ministerie van Asiel en Migratie. Het soort onderzoek is Integrale telling op basis van registratie. 

De tweede tabel is opgesteld uit dezelfde data als de eerste. De informatie komt dus van dezelfde locatie en ze hebben het op dezelfde manier verwerkt. In deze dataset is het percentuele getal toegevoegd. Dit zorgt voor een duidelijk beeld van hoe groot die groep daadwerkelijk is.