Je bent er een of je kent er een: een student die wel eens xtc-pilletje erbij pakt op een festival, in de club, of gewoon thuis op de bank. En waarom zou je ook niet? Voor vijf euro – soms zelfs minder – voel je je even energiek en opgewekt als wanneer je een paar dure shotjes neemt of een halve krat Heineken wegdrinkt. Vaak gaat het goed, maar er zitten ook gevaren aan de harddrug: in maart overlijdt er een 19-jarige studente uit Delft en in oktober een 18-jarige scholier uit Oss. Ondanks de risico’s blijft het xtc-gebruik in Nederland stijgen, voornamelijk onder studenten.
Benjamin* (20) is een van die studenten. Afgelopen weekend nam hij nog een pilletje, samen met zijn vrienden tijdens het uitgaan. “We gingen naar de Maassilo in Rotterdam, daar kwamen heel vette dj’s optreden. Ik ging met mijn vrienden van de voetbal, die hadden allemaal al wel eerder xtc gebruikt, dus het was voor niemand nieuw of spannend. We namen het pilletje toen we in de rij stonden, toen moest het ongeveer drie kwartier inwerken,” vertelt hij. Dit was niet de eerste keer dat hij een xtc-pil nam, maar hij herinnert zich dat nog goed: “De eerste keer dat ik een xtc-pil nam was een jaar geleden, op een festival op het strand in Scheveningen. Ik was samen met een vriend die het ook nog niet eerder gedaan had en het was mijn idee om het toch maar een keer te proberen. Omdat we twijfelden, besloten we iemand mee te nemen die het al eerder gedaan had.” Het is voor Benjamin dus niet bij die enkele keer gebleven. “Het is gewoon heel fijn, je wordt er liefdevol en vrolijk van. Als je naar een feestje gaat waar iedereen dronken is, blijf jij ook niet nuchter. Dan zit je gewoon in een andere sfeer dan de rest.” Hij houdt zich niet zo bezig met de gevaren van de drug. “Bij mij gaat het altijd goed, maar er wordt wel eens iemand afgevoerd. Het enige wat je daartegen kunt doen is zorgen dat je jezelf onder controle houdt. Ik heb altijd lolly’s bij me om mijn mond vochtig te houden en ik sta niet te lang achter elkaar in het publiek, zodat ik genoeg lucht blijf krijgen.”
Benjamin is niet de enige student die het risico wel durft te nemen. Uit onderzoek van het Trimbos instituut is gebleken dat 3,1% van alle Nederlandse volwassenen in 2021 wel eens xtc gebruikt heeft. Als je kijkt naar de leeftijdscategorie van 20- tot 24-jarigen, is dat echter bijna drie keer zo hoog: 10,9% van deze mensen heeft in het afgelopen jaar xtc gebruikt. Grofweg valt de leeftijdscategorie van studenten tussen de 18 en 26 jaar. Daarmee kunnen we dus de conclusie trekken dat van alle xtc-gebruikers, de studenten de kar trekken. Het gevaar van xtc zit hem volgens het testteam van Jellinek vaak niet eens in de drug zelf, maar in de lichamelijke effecten ervan. Zo kun je bijvoorbeeld erg veel dorst krijgen, met als gevolg watervergiftiging. Ook kun je oververhit raken, of leverschade oplopen.
Dr. Steven Snelders is onderzoeker van de Universiteit Utrecht en kijkt met een onderzoeksgroep naar het reguleren van xtc: de verkoop en productie onder verantwoordelijkheid van de overheid brengen. “Xtc staat in het middelpunt van de politieke aandacht omdat er zowel op landelijk niveau als in bepaalde gemeentes wordt nagedacht over de legalisering van xtc,” zegt Snelders. “Behoorlijk veel Nederlanders hebben het wel een keer gebruikt, dus er vindt sowieso een soort normalisering van het gebruik plaats.” Aan de andere kant zijn er ook mensen die fel op de legalisering tegen zijn. “Hun argument is bijvoorbeeld dat de legalisering niks zou doen tegen de criminaliteit. Nederland is ten slotte de grootste xtc-producent ter wereld. Ook zijn er mensen die er vanuit een gezondheidsbenadering problemen mee hebben.” Snelders’ eigen sympathie ligt bij het meer liberale standpunt: “Wat jij in je lichaam stopt, is aan jou.” Volgens Snelders is het moeilijk in te schatten of het xtc-gebruik na regulering omhoog zal gaan. “Mijn intuïtie zegt dat het wel mee zal vallen, omdat het toch al heel makkelijk verkrijgbaar is.” In het onderzoek wordt vooral gekeken naar hóe de drug kan worden vrijgegeven. “Moet een pakje xtc bij elke Etos liggen, of moet er een speciale staatswinkel komen? Het gaat natuurlijk niet alleen om het pilletje, maar ook om de hele sfeer eromheen. Als je het op zo’n manier reguleert dat de drempel te hoog wordt, zullen mensen het nog steeds op de illegale manier proberen te verkrijgen.”
Iemand anders die het reguleren van xtc ook wel ziet zitten, is Machteld Busz van Mainline, een stichting die zich inzet voor het bevorderen van de gezondheid en het verbeteren van de maatschappelijke positie van mensen die drugs gebruiken. Ook is Busz initiatiefnemer van Poppi, een onderneming die het gesprek rondom drugs toegankelijker wil maken. Op 15 juli opende Poppi een xtc-winkel in het centrum van Utrecht. De pop-up was te bezoeken tot 29 september. Mensen kregen er de kans een beeld te vormen bij de regulatie van xtc, vragen te stellen en ideeën te delen. “In deze pop-up spelen we eigenlijk met de discussie over het reguleren van xtc,” zegt Busz. “Dat komt omdat dat eigenlijk al jaren in het publieke debat terugkomt, met felle voor- en tegenstanders. Het is natuurlijk een middel met veel risico’s, maar ook een dat heel veel geproduceerd wordt in Nederland en veel schade en criminaliteit met zich meebrengt. Er is inmiddels een grote groep voorstanders van het reguleren van xtc, maar ook een die echt fel tegen is. Dat debat is vaak erg gepolariseerd.” Volgens Busz zijn veel ouders ook geïnteresseerd in het onderwerp. “Elke ouder zou het liefs willen dat hun kind nooit iets gebruikt, maar er zijn genoeg ouders die wat realistischer zijn en weten dat hun kind in aanraking kan komen met middelen. Zij kijken meer naar hoe je ervoor kunt zorgen dat je kind goede beslissingen neemt en daar zo verantwoordelijk mogelijk mee omgaat.”
Een negatief effect van de regulering van xtc is wel dat de drempel lager wordt om de drug te gebruiken. Volgens Busz is dat logisch, maar niet wenselijk. “Tegelijkertijd is de verwachting ook dat mensen per persoon minder gaan gebruiken omdat ze toegang hebben tot goede voorlichting, en ze dan precies weten wat er in de pil zit. Met marketing kún je het gebruik wel laten toenemen, maar dat is naar mijn mening iets wat je absoluut niet wil veroorzaken. Daar moeten keuzes in gemaakt worden. Je wil namelijk zorgen dat de gebruikersgroep zo klein mogelijk blijft en voor de mensen die toch willen gebruiken, bied je het aan op een manier met zo min mogelijk risico’s.”
Momenteel staat xtc nog op de harddruglijst in Nederland. Op deze lijst staan drugs waarvan de Nederlandse overheid vindt dat ze een onaanvaardbaar risico op gebied van gezondheid en verslaving met zich meebrengen. Busz verwacht niet dat dat in de nabije toekomst zal veranderen. “Misschien dat we daar over een jaar of tien wel zullen zijn. Ons drugsbeleid staat al honderd jaar in wetten vastgelegd en dat ga je niet overnacht kunnen veranderen. Het zijn heel trage processen maar ik hoop dat wij daar wat aan kunnen bijdragen. We pretenderen niet dat het reguleren van xtc de heilige graal is, maar hoe het nu gaat werkt het niet. Er móet wat veranderen en dat is het wachten waard.”
Toch lijkt de politiek wel in beweging te komen als het aankomt op het reguleren van xtc, maar voor nu richten ze zich in Den Haag alleen op medicinaal gebruik. Zo zou de drug kunnen helpen bij de behandeling van patiënten met Alzheimer en PTSS. “Mdma-therapie zorgt ervoor dat patiënten eenvoudiger bij opgesloten gevoelens komen”, zegt Eric Vermetten, kolonel-psychiater bij defensie en bijzonder hoogleraar aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) in Het Parool. Het legaal gebruiken van xtc als partydrug laat dus nog even op zich wachten. Voor nu: check je pillen en pas goed op jezelf en op elkaar.
*De naam Benjamin is gefingeerd, zijn echte naam is bekend bij de auteur.