De hardloophype: dit is hoe het écht is om een marathon te lopen
Nog nooit hebben zoveel mensen zich aangemeld om een marathon te lopen als in 2024. De 42 kilometer en 195 meter lijken op ieders bucketlist te staan, maar de groeiende populariteit roept vragen op over waar deze trend vandaan komt en hoe het nou echt is om zo’n afstand af te leggen.
Willem de Berk
Eén van de ruim zestienhonderd mensen die dit jaar mee loopt met de marathon van Utrecht, is Willem de Berk. Het is niet de eerste keer dat hij de afstand aflegt. Zo liep Willem eerder de marathon van Amsterdam, Rotterdam en Berlijn. Toch is deze marathon anders dan de voorgaanden. De Utrecht Marathon steunt dit jaar namelijk het KWF Kankerfonds. Voor deelnemers die vijfhonderd euro (of meer) ophalen wordt het startnummer door KWF betaalt. Ook lopen deze deelnemers in een opvallend rood shirt met #Ren tegen kanker. Dat maakt deze marathon extra bijzonder voor Willem: ‘Ik kom zelf uit Utrecht en ik wilde heel graag een keer voor KWF lopen. Mijn moeder is aan kanker overleden en ze ligt begraven in Utrecht. Dat komt allemaal samen bij deze marathon.’
Plotseling populair
Willem is niet de enige die graag marathons loopt, maar nog nooit was het hardloopevenement zo populair als in 2024. Niet alleen in Utrecht, maar ook in Amsterdam en Rotterdam stonden dit jaar duizenden mensen klaar om de ruim 42 kilometer af te leggen.
Volgens sportpsycholoog Myrthe van Stralen neemt de populariteit van hardlopen al een paar jaar toe, en heeft de komst van het coronavirus daar alleen maar aan bijgedragen. Dat vertelt ze in oktober 2023 aan de NOS: ‘Rennen was het enige wat je toen kon doen,’ aldus Van Stralen. ‘Daarnaast is een marathon een redelijk laagdrempelig en haalbaar doel dat op veel bucketlists staat. Het instapniveau is veel lager dan bij andere sporten.’ Ze benoemt ook dat uit onderzoek gebleken is dat het stellen van een haalbaar doel als motiverend kan werken.
En als we dat doel dan behalen, delen we dat ook graag op sociale media. ‘Maar het gebruik van sociale media bij sportactiviteiten gaat niet alleen om het delen, maar ook om het opdoen van informatie en inspiratie,’ vertelt Paul Hover van het Mulier Instituut in Utrecht bij RTV Utrecht. ‘Zo zie je bij mensen die je volgt bijvoorbeeld nieuwe routes of andere tips. Het delen van prestaties, kan anderen enthousiasmeren. Het is een leuke en efficiënte manier om met anderen die ook hardlopen in contact te zijn.’
Ook Willems Instagram staat vol met foto’s en video’s van de marathon: ‘Je wil toch met mensen delen dat je dit gedaan hebt.’
Populariteit in cijfers
In figuur 1 is de toename van het aantal deelnemers van de Marathon van Utrecht van de afgelopen tien jaar te zien*. Wat opvalt is dat er een stijgende trend lijkt te zijn tussen 2015 en 2019, die gestaag heeft doorgezet na het coronavirus. In 2024 is er een overduidelijke piek te zien.
Figuur 1
*Let op: In 2014 ging het evenement niet door vanwege een gebrek aan subsidies. Ook in de jaren 2020, 2021 en 2022 werd de marathon geannuleerd, vanwege het coronavirus.
Aan de start
Op 19 mei verzamelen alle deelnemers aan de Utrecht Marathon zich op de Cambridgelaan op het Science Park. De weg die normaal gesproken te groot is voor het kleine aantal auto’s dat er langsrijdt, staat nu stampvol met mensen. Het enorme gezelschap bestaat uit kinderen, opa’s en oma’s, partners en uiteraard de hardlopers zelf. Tussen de gebouwen galmt muziek, die af en toe onderbroken wordt door een enthousiaste commentator.
De deelnemers staan verdeelt in verschillende startvakken, zogenoemde waves. In welke wave je staat, is afhankelijk van je verwachte snelheid. Willem staat in wave 2, hij hoopt de marathon in drieënhalfuur te kunnen voltooien. In zijn startnummer zit een chip, daarmee kan hij via een app gevolgd worden door zijn familie en vrienden en zal zijn eindtijd straks bepaald worden. Om hem heen staat het vol met andere hardlopers. Sommigen praten met elkaar, anderen kijken zenuwachtig voor zich uit. Willem is gefocust en hij voelt de spanning, maar hij weet ook dat hij goed voorbereid is. Hij heeft al zijn spullen bij zich en heeft nog nooit zoveel trainingskilometers voor een marathon afgelegd. Hij doet zijn oortjes in om zich af te sluiten van de harde geluiden om hem heen, maar ze gaan niet aan. ‘Shit,’ denkt hij. ‘Vergeten op te laden na de laatste training.’ Geen goed begin.
Het startschot
Na een beetje vertraging is het dan eindelijk zover: de lopers mogen van start. Met zichtbaar gespannen gezichten komt de enorme stoet mensen in beweging. Lopen, want de rij komt maar langzaam op gang. Een man geeft zijn vrouw nog een laatste kus: ‘Tot straks, lieverd,’ zegt hij. ‘Komt goed, jij kunt dit!’ vertrouwt ze hem toe, voordat hij langzaam uit het zicht verdwijnt.
Via het startvak worden de lopers een soort trechter in gestuurd, die eigenlijk te smal is voor de grote hoeveelheid mensen. Willem loopt over de startlijn en zijn tijdregistratie gaat van start. Het is nu echt begonnen.
De eerste kilometers
Na het startschot gaan de deelnemers eerst het buitengebied in, bij Amelisweerd. Er staan nog weinig supporters langs de zijlijn, maar dat vindt Willem juist wel prettig. ‘Je kunt er een beetje rustig inkomen, zonder teveel afleiding,’ vertelt hij. Volgens Frank van Wijk van de Veiligheidsregio Utrecht is hardlopen op het platteland beter te doen dan hardlopen in de stad. ‘In de binnenstad blijft de warmte tussen de gebouwen hangen, dan kun je het benauwd krijgen,’ zegt Van Wijk. ‘In het buitengebied is meer wind en krijg je dus meer verkoeling.’
Maar de temperatuur is niet de enige factor die ertoe doet als je een marathon uit wil lopen. Het is namelijk ook van belang om niet té snel van start te gaan. ‘Dat is lastig, want je zit vol adrenaline en enthousiasme,’ vertelt Willem. Maar hij weet zichzelf in te houden, want hij heeft geleerd van eerdere fouten. ‘Bij mijn eerste marathon, in Amsterdam, ben ik vol gas van start gegaan. De mensen om mij heen waren zo enthousiast – en ik ook – dat ik dacht: ik loop lekker met ze mee. Maar dat was veel te snel,’ lacht hij. ‘De eerste vierentwintig kilometer hield ik het goed vol, maar daarna werden mijn benen loodzwaar. Op kilometer tweeëndertig voelden mijn benen als beton. Ik heb hem toen wel uitgelopen, maar die laatste tien kilometer waren lang.’ Die fout maakt hij niet weer: ‘Ik ren met die fout in mijn achterhoofd, om te voorkomen dat het weer gebeurt.’
Aankomst in het centrum
Eenmaal in het centrum staat het langs de zijlijn vol met supporters. Sommige mensen hebben de moeite genomen om zelf spandoeken met aanmoedigende teksten mee te nemen, anderen klappen en roepen enthousiast als de hardlopers langs komen rennen. ‘Lekker weer is het, hè?,’ zegt een vrouw langs de zijlijn. ‘Ik sta hier te wachten op mijn kleindochter, Anne. Ik weet niet wanneer ze langskomt, want ik heb die volg-app niet. Maar als ze geen verkeerde afslag heeft genomen, dan zien we haar vanzelf verschijnen.’
En die support helpt, vindt Willem. ‘Het lijdt af,’ vertelt hij. ‘Ze slepen je er echt doorheen. Ze roepen je naam en er zijn kleine kinderen die high fives geven. Je vergeet dan even hoe ver het eigenlijk is.’ Vanwege het warme weer zijn er ook omwonenden die hun tuinslangen de straat op hebben getrokken. Ze sproeien de voorbijkomende deelnemers nat, om een beetje verkoeling te bieden.
Op de helft van de marathon
In iedere stad wordt de marathon anders ingedeeld. Zo lopen deelnemers aan de marathon van Rotterdam en Amsterdam één ronde van tweeënveertig kilometer en 195 meter, terwijl deelnemers aan de marathon van Utrecht twee keer een ronde van ruim eenentwintig kilometer lopen. Dat betekent dat deelnemers lángs de finish lopen wanneer ze op de helft zijn, maar dan nog een keer dezelfde ronde moeten lopen. Volgens Willem is dat voornamelijk tijdens de eerste ronde vervelend: ‘Je ziet de borden van de tweede ronde al staan. Daar staat op: “Je zit op vierendertig kilometer!” terwijl je weet dat je nog niet zo ver bent.’
Voor de organisatie van de marathon is het echter makkelijker om met een kortere ronde te werken, vertelt Van Wijk. ‘Je hebt bijvoorbeeld minder hulpposten nodig, omdat je ze over een minder lange route moet verspreiden. Daarnaast hoef je ook een minder groot deel van de stad af te zetten, waardoor het evenement minder hinder veroorzaakt.’
26 kilometer: Willem valt
Als Willem over de helft is, gaat alles nog goed. Hij heeft nergens last van en loopt zelfs voor op schema. Op meerdere punten langs de route staan familie en vrienden op hem te wachten, zo ook bij de Koningsweg. Willem heeft dan al zesentwintig kilometer afgelegd. Maar daar gaat het helaas mis: Een van zijn vrienden staat langs de kant. ‘Hij is net genezen van kanker en had vier maanden geleden zijn laatste chemo,’ vertelt Willem. Hij rent naar zijn vriend toe, maar stapt met zijn voet precies op de rand van het asfalt en gaat onderuit. Hij valt op zijn knie. Op het moment zelf heeft Willem geen pijn, maar later wel. Hij heeft nog zestien kilometer te gaan, maar de snelheid is er door de val wel uit. De rest van de marathon moet hij noodgedwongen stukken lopen.
De zwaarste kilometers
‘Tussen kilometer zesendertig en achtendertig denk ik altijd: dit doe ik nóóit meer, waar ben ik aan begonnen?’ grapt Willem. ‘Maar dan vertel ik mezelf dat ik geen opgever ben, en dat ik er nu niet meer mee mag stoppen. Daarnaast is deze marathon extra speciaal omdat ik voor een goed doel loop. Stoppen is dan al helemaal geen optie meer.’
Het is niet zo vreemd dat Willem het juist op dit punt zwaar begint te krijgen. Volgens Gezondheidsplein is een marathon namelijk eigenlijk zeven kilometer te lang voor het menselijk lichaam. Na de vijfendertigste kilometer zijn alle koolhydraten uit je lichaam en moet de energie uit sportdrank en vetverbranding komen. Dit is dan ook het punt waarop veel sporters in de problemen komen. Alleen de allersterkste lopers weten hier hun snelheid nog hoog te houden.
Richting de finish
Ondanks Willems val en de warmte, komt de finish toch echt dichterbij. ‘Rond de veertig kilometer realiseer ik me dat ik steeds dichter bij de eindstreep kom,’ vertelt Willem. Die gedachte geeft hem dan ook nieuwe energie en hij gaat weer sneller rennen. ‘Vooral de gedachte dat mijn vrouw en dochter op me staan te wachten, sleept me erdoorheen. Ik ren nu naar hen toe.’
De familie van Willem is niet de enige die bij de finish staat te wachten. Honderden mensen hebben zich bij de eindstreep verzameld om de deelnemers een laatste duwtje in de rug te geven. Ze hebben blikjes Heineken in hun handen en zingen mee met de muziek. Een moeder tilt haar dochter over een dranghek. ‘Zie je papa daar aankomen?’ vraagt ze, terwijl ze naar een man in een geel shirt wijst. Het meisje rent naar haar vader toe, en samen rennen ze over de finish.
Over de eindstreep
Willem finisht in een tijd van 03:49.52. Daarmee is hij ruim een kwartier langer onderweg geweest dan hij hoopte, maar toch mag dat de pret niet drukken. ‘De vertraging kwam voornamelijk door de val. Ik voelde me prima, maar daarna was het toch klaar. Het heeft het niet minder leuk gemaakt, dat kan ik wel zeggen.’
Na afloop zoeken veel deelnemers de schaduw op. Ze drinken water en hebben hun schoenen uitgetrokken. Allemaal zijn ze anders, maar ze hebben een ding met elkaar gemeen: opgeluchte gezichten.
Hoe snel was Willem eigenlijk?
In de onderstaande figuur is te zien hoe snel Willem was in vergelijking met zijn gemiddelde leeftijdsgenoot, door de jaren heen. Wat opvalt is dat Willem er met kop en schouders bovenuit steekt, terwijl zijn leeftijdsgenoten door de jaren heen alleen maar langzamer worden.
Figuur 2
Dataverantwoording
Om de getoonde datavisualisaties tot stand te brengen, zijn de uitslagen van de Marathon van Utrecht van de afgelopen tien jaar* verzameld. Deze zijn verzameld door MYLAPS Event Timing en zijn te vinden via de Utrecht Marathon Website. Deze organisatie heeft alle deelnemers door middel van een tracking-systeem gevolgd tijdens de marathon (“Chip Time”). Deze manier is betrouwbaarder dan een simpele stopwatch aan te zetten bij de start (“Gun Time”), omdat – zoals te lezen in deze productie – de startwaves na het startschot maar heel langzaam op gang komen. Dat betekent dat het wel een half uur kan duren, na het startschot, voordat je daadwerkelijk kunt beginnen met lopen. Via de tracking-chips wordt per deelnemer gekeken vanaf welk moment hij/zij daadwerkelijk van start is gegaan.
*Let op: Over de afgelopen tien jaar heeft er niet ieder jaar een marathon plaatsgevonden. In 2014 ging het evenement niet door omdat er onvoldoende subsidie beschikbaar was, en ook in de jaren 2020, 2021 en 2022 werd de duurloop geannuleerd vanwege het coronavirus.
Figuur 1:
Binnen deze uitgebreide dataset is voor figuur 1 gekeken naar het totaal aantal deelnemers aan de Hele Marathon van Utrecht. Deze data is van groot belang voor deze productie, omdat de aanleiding is dat er het afgelopen jaar een toename aan deelnemers heeft plaatsgevonden. Als dat niet aangetoond kan worden door middel van het aantal deelnemers in cijfers, is de aanleiding van deze productie in feite volledig onbetrouwbaar. De jaren dat de marathon niet doorging, zijn wel meegenomen in de figuur. Deze keuze is gemaakt om een volledig beeld te kunnen schetsen van de afgelopen tien jaar.
Figuur 2:
Voor figuur 2 is binnen de eerder gevonden dataset een selectie gemaakt die betrekking heeft op de snelheid van de deelnemers. Het doel hiervan was om de snelheid van Willem in context te plaatsen met de snelheid van de andere lopers. Om te voorkomen dat hierin appels met peren vergeleken zouden worden, is de gemiddelde snelheid van Willems leeftijdsgenoten vergeleken met die van hem. Bij marathons wordt een bepaald leeftijdscategorieën systeem gehanteerd. Willem valt in die van M50 (M= Mannen, 50= 50 t/m 54 jaar oud).