Hardloopevenementen zijn anno 2024 populairder dan ooit. Ook de Marathon van Amersfoort trekt dit jaar een recordaantal deelnemers. Maar met die groei komt een nieuwe uitdaging: steeds meer onvoorbereide lopers belanden bij de EHBO-posten. Voor de hulpverleners is het dan ook een uitdaging om iedereen veilig over de finish te krijgen.
Overvolle EHBO-tent
In een overvolle EHBO-tent ligt een jonge vrouw op een brancard, ouder dan dertig is ze niet. Af en toe raast er een trein voorbij, waardoor de tentzeilen klapperen. Het meisje is lijkbleek, haar kleding doorweekt van het zweet. Ze staart naar het dak van de tent, maar achter haar blauwe ogen is weinig leven meer te zien. Haar moeder staat aan het voeteneind, huilend. Ze houdt de enkel van haar dochter vast: alsof ze niet in de weg wil staan voor de zorgverleners, maar toch aan haar dochter wil laten weten dat ze bij haar is.
Plotseling begint het lichaam van het meisje te schokken. Een van de specialistische medische hulpverleners helpt haar overeind. Het meisje braakt over zichzelf heen. EHBO’er Olav Schmitz kijkt bezorgd toe. “Dit zijn de lastigsten,” zegt hij terwijl hij stilletjes toekijkt hoe zijn collega’s proberen haar te stabiliseren. “Waarschijnlijk moet zij naar het ziekenhuis, maar dat wil je het liefst voorkomen.”
Geen hele marathon, wel grote druk
Het is zondagochtend 26 mei, de dag van de Marathon van Amersfoort. Ondanks de naam wordt er vandaag geen volledige marathon gelopen. Slechts de halve marathon en een tien kilometerloop staan op het programma. Toch is het evenement populairder dan ooit: ruim vijftienhonderd mensen staan klaar voor de halve marathon, en meer dan achttienhonderd gaan voor de tien kilometer. “Vorig jaar hadden we maar veertig aanmeldingen voor de hele marathon,” vertelt John van der Last van de St. Joris Vereniging, die als evenementencoördinator verantwoordelijk is voor de EHBO. “Daarom hebben we het nu beperkt tot kortere afstanden. Maar dat betekent niet dat het makkelijker wordt voor ons als hulpverleners.”
De EHBO’ers staan verspreid langs het parcours in kleine, helderwitte tentjes met groene kruizen op de zijkanten. De geur van zweet en sportdrank hangt in de lucht, terwijl het geluid van ademhaling en voetstappen overheerst. Buiten de tent fladderen flyers op de grond en klinkt het aanhoudende gejuich van het publiek, afgewisseld met het doffe gedreun van lopers die voorbij stormen. Binnen in de tent heerst een constante drukte. Tafels vol waterflessen, chocoladerepen en medische hulpmiddelen staan klaar.
De EHBO’ers zelf, gekleed in knalrode shirtjes met de letters EHBO op de achterkant, zijn niet te missen. Ze dragen handschoenen, hebben portofoons binnen handbereik en hun ogen scannen voortdurend de omgeving. “Je moet op alles voorbereid zijn,” zegt Van der Last, terwijl hij zijn handen over zijn gezicht wrijft. Zijn ogen zijn gefocust op de ingang van de tent, waar steeds meer bezwete en vermoeide lopers aankomen.
‘Bucketlist-dingetje’
De jonge vrouw op de brancard is niet de enige van haar leeftijdscategorie die vandaag niet de eindstreep behaalt. Volgens voormalig Amersfoortse ultra-atleet en tegenwoordig psychiatrisch sporttherapeut Mik Borsten komen er bovengemiddeld veel vrouwen tussen de 25 en 29 jaar oud langs de EHBO-posten. Hij wijst naar het populaire social mediaplatform TikTok als een van de veroorzakers. “Er is een soort hype gaande, waardoor iedereen een marathon wil lopen. Daardoor zijn er nog nooit zoveel aanmeldingen geweest onder vrouwen in die leeftijdscategorie.”
Het is een observatie die sportsocioloog Hidde Bekhuis van de Radboud Universiteit in Nijmegen in 2019 ook al maakte, na een recordopkomst bij de marathon van Rotterdam. “Sociale media spelen zeker een rol bij de toenemende populariteit van een marathon. Er is niks mis met een beetje gezonde doping, maar nu lijkt het alsof iedereen in zijn leven één keer de marathon wil lopen,” vertelde de sportsocioloog aan het AD. “Met een loopje van 5 of 10 kilometer onderscheid je je niet meer. Het is een bucketlist-dingetje.”
Slecht voorbereid op weersomstandigheden
Met meer deelnemers komen ook meer incidenten. “Er komen vooral veel mensen langs die niet goed voorbereid zijn,” legt Frank van Wijk uit. Hij werkt bij de Veiligheidsregio Utrecht en loopt al meer dan tien jaar mee bij evenementen, waaronder marathons. “Het weer speelt daarbij een grote rol. Mensen houden vaak alleen de temperatuur in de gaten, maar kijken niet naar andere factoren. De luchtvochtigheid is bijvoorbeeld een belangrijke factor die beïnvloedt hoe je je voelt tijdens het lopen. De hoogte daarvan heeft namelijk effect op hoe je lichaam de warmte kwijt kan.”
Bij hoge temperaturen raakt je lichaam de warmte kwijt door te zweten. Het zweet dat op je huid ligt, verdampt, waardoor je lichaam afkoelt en je niet oververhit raakt. Maar als de luchtvochtigheid hoog is, verdampt het zweet moeilijker. Daardoor stijgt zowel je lichaamstemperatuur als je hartslag, en krijg je het steeds zwaarder.
Van Wijk vertelt dat hij ooit zijn huis heeft laten stuken. “Toen was er een luchtvochtigheid van 99 procent,” zegt hij. “Zodra je door de deur loopt, slaat de lucht op je keel. Dan span je je nog niet eens echt in. Moet je je voorstellen wanneer je dat wel doet: dat is voor mensen buitengewoon belastend.”
Ruim de helft van de sporters past zijn sportprogramma niet aan bij warm weer en denkt dat oververhitting bij hen niet op kan treden, blijkt uit onderzoek van het Rode Kruis in 2019. Hoewel alle sporters weten dat oververhitting mogelijk is, weet ruim 40 procent niet dat het ook voor kan komen bij lage temperaturen.
Volgens Van Wijk volgen veel nieuwe lopers wel trainingsschema’s, maar zijn die vaak niet afgestemd op het Nederlandse klimaat of de specifieke omstandigheden van een marathon. “Er circuleren veel trainingsplannen op sociale media die meer geschikt zijn voor Amerika, waar andere weersomstandigheden gelden,” legt Van Wijk uit. “Dit leidt ertoe dat mensen zich onvoldoende voorbereiden op de daadwerkelijke omstandigheden, wat het risico op oververhitting vergroot.”
Lopers in problemen: het werk voor de EHBO
Naast de serieuze gevallen, vaak veroorzaakt door oververhitting, hebben de EHBO-posten langs de route hun handen vol aan kleine verwondingen. “Dat hoort er gewoon bij, als mensen zo’n afstand afleggen,” vertelt EHBO’er Ton. Hij heeft het gezag over het verzorgingspunt bij de finish, waar de lopers na het voltooien van het parcours binnen kunnen komen. Pleisters worden geplakt, dextro wordt uitgedeeld, en sommige mensen komen simpelweg de tent binnengerend om een van de vele gele sponzen uit een emmer te pakken, om die vervolgens boven hun hoofd leeg te knijpen ter verkoeling.
Richting het einde van de dag beginnen de meeste EHBO’ers tekenen van vermoeidheid te vertonen. Het was een lange dag, vol incidenten en met een recordaantal deelnemers, maar het team is tevreden. “We hebben bijna iedereen die hulp nodig had kunnen helpen,” zegt Ton terwijl hij zijn portofoon van zijn broek losmaakt, “er hoefde maar één iemand naar het ziekenhuis gebracht te worden.” Buiten de tent wordt het al rustiger; de laatste lopers zijn inmiddels gefinisht. De geur van sportdrank en het geroezemoes van de menigte maken plaats voor het zachte gefluit van vogels, terwijl het EHBO-team de puinhoop van de dag begint op de ruimen. De trein raast nog een keer voorbij. De ‘marathon’ zit erop.
