Nabestaande in van een cold case zaak; ‘Voordat ik sterf weet ik zeker wie mijn dochter heeft vermoord’
Esther Paul (43) was een feestbeest en hield van het leven. Haar motto; nooit meer naar huis. Vanaf zaterdag 29 april 2017 kwam ze nooit meer thuis. Esthers lichaam werd aangetroffen in het Veluwemeer; zwaar gemarteld, gewurgd, haar handen vastgebonden en mond afgeplakt. De nabestaanden blijven achter met een enorm verlies. De vragen over de moord op hun dochter, moeder en zus zorgen ervoor dat het verlies nog niet verwerkt kan worden. Hoe is het om nabestaande te zijn van een cold case?
woensdag 26 april 2017
© Opsporing Verzocht
zaterdag 29 april 2017
zondag 30 april 2017
© GinoPress B.V.
dinsdag 2 mei 2017
© Google Maps
Het onderzoek
Het onderzoek naar de dood van Esther begint te lopen. Dat is ook terug te lezen in de vele media-aandacht die de zaak krijgt. Voor nabestaanden is dat fijn maar kan ook zorgen voor een vertekend en pijnlijk beeld van de situatie. ‘Tijdens het onderzoek heb ik niks van de politie gehoord, dus je gaat je eigen verhaal bedenken. Dat doet de media en je omgeving ook.
Daardoor kwamen er pijnlijke speculaties over de dood van Esther boven. Ze zou mee hebben gewerkt aan een overval, ze zou geld hebben weggemoffeld door een nieuwe keuken te kopen voor mij en ze zou in het criminele circuit betrokken zijn. Eén krant had zelfs tapes gevonden waar Esthers “vrienden” vertelden: ‘Dat kutwijf moet boeten’. Toch hoor je als nabestaanden niet of er wat wordt gedaan met zulke tips. ‘
Samen sterk
Voor nabestaanden is het gebruikelijk dat ze geen inzicht krijgen in het dossier. Pas als de rechtszaak begint tegen een verdachte krijgen nabestaanden toegang tot het dossier. Toch liet Suus Joosten het hierbij niet zitten. Na lang aandringen bij de politie heeft ze een schaduwdossier gekregen. Naar haar zeggen was het dossier meer zwart gearceerd dan dat er letters zichtbaar waren in het dossier. Daarentegen zag ze ook dat belangrijke namen in Esthers omgeving niet eens gehoord waren door tactische overwegingen. Het verdriet, boosheid en onmacht is voelbaar in de woonkamer van Suus Joosten. ‘Soms voelt het alsof je kind in de steek gelaten wordt door de maatschappij. Als het onderzoek vastloopt en de officier van justitie besluit om alleen af te gaan op tips wordt de zaak een cold case. Dan voel je je machteloos. Het verloop van het onderzoek ligt nu in de handen van burgers die gaan praten.’
Het verdriet, boosheid en macht die nabestaande Suus Joosten voelt, is herkenbaar voor andere nabestaanden. Kelly de Vries, dochter van Peter R. de Vries en directeur van de Peter R. de Vries foundation, bevestigt dat deze emoties herkenbaar zijn voor nabestaanden. Toch vindt zij ook dat de emoties van een nabestaande niet generaliserend zijn: ‘Verdriet van persoon A is niet hetzelfde als verdriet van persoon B, terwijl ze allebei het kunnen omschrijven als verdriet. De ene is boos, de andere angstig.’
In Nederland zijn er 1170 cold cases, dat betekent dat er meer dan 1170 nabestaanden wachten op een antwoord. Kelly de Vries spreekt elke dag met enkele van deze nabestaanden. De Peter R. de Vries Foundation vraagt namelijk heel 2024 aandacht voor coldcasezaken. Ze noemen deze campagne ‘Case not closed’. Met deze campagne willen ze aandacht vragen voor nabestaande en laten zien dat het verdriet aanhoudt en er ook meer begrip is voor persoonlijke contact met politie en justitie. ‘Ik denk dat vele nabestaanden en achterblijvers zich herkennen in de stelling dat rouwen moeilijk is als je niet weet waarom je precies rouwt. Waar is mijn geliefden? Leeft hij of zij nog? Wat is er gebeurd? Hoe heeft mijn dierbare zich gevoeld in die laatste minuten?’
Het onder de aandacht brengen van cold cases geeft de nabestaande hoop. Hoop op een doorbraak en op meer informatie. De nabestaande kunnen ook hoop houden. Uit een rapport van de Nationale politie blijkt dat er de afgelopen 20 jaar 60 cold cases zijn opgelost. De VPRO heeft in 2018 deze opgeloste cold cases verzameld en is uitgekomen op 50 opgeloste cold case zaken van 1995 tot 2018.
De afgelopen jaren zijn er op het gebied van forensisch onderzoek veel meer technieken ontwikkeld. Bijvoorbeeld DNA-sporen leverde in de zaak van Robert Sengers lange tijd niets op, maar door verbeterde technieken bij het Nederlands Forensisch Instituut werd er in 2019 een match gevonden en werd de cold case heropend. Begin 2024 is de verdachte in deze zaak veroordeeld voor levenslang. In de datavisualisatie is aan de trendlijn te zien dat de delicten na 2004 allemaal binnen 10 jaar zijn opgelost.
Antwoorden
In 2019 wordt de zaak van Esther Paul een cold case. Er zijn geen verdachten in de zaak vandaar dat het onderzoek wordt gestaakt. Toch weet de familie van Joosten wel zeker wie Esther heeft vermoord. ‘Ik weet wie mijn dochter heeft vermoord en dat is haar ex. Ze heeft vaak gezegd tegen mij dat hij haar bedreigde en ze dook niet voor niks onder.
‘Ik weet wie mijn dochter heeft vermoord’
In Almere is Suus hem wel eens tegengekomen. ‘Ik moest laatst voor een stresstest naar het ziekenhuis en we liepen elkaar tegemoet in de draaideur. Het was alsof het universum even stilstond. Ik heb heel hard gegild: dat is de moordenaar van mijn dochter! Die stresstest heb ik maar even afgezegd. Verder kwam ik hem tegen in een winkelstraat in Almere. Hij liep mij tegemoet en hij boog zijn hoofd naar de grond. Hij kwam langs mij en ik zei: ‘Wat ben jij een lafaard’.’ Als nabestaande is dit zwaar. ‘Voor je gevoel ben je zo dichtbij het antwoord.’
Grappend vertelt Suus Joosten dat ze hem niks aan gaat doen. Voor wraak hoeft hij niet bang te zijn volgens haar. ‘Hem aanrijden met mijn scootmobiel geeft hem alleen maar blauwe schenen.’ Ze laat ook haar trilhanden zien; Ik moet eerst vragen of hij stil kan blijven staan voordat ik hem kan toetakelen want met deze handen kun je niks.’
Suus Joosten zegt gekscherend: ‘Ik had gehoopt dat mijn dochter in het MH17 vliegtuig zat, dan had ik tenminste antwoorden.’ Ze weet als geen ander wat voor een verlies de nabestaanden daarvan door moeten maken. Er is voor MH17 een groot onderzoek op gezet met veel geld en aandacht. In één klap waren 298 mensen overleden. ‘In Nederland hebben we ook meer dan 1100 onopgeloste moorden maar daar is niet zo veel geld en aandacht voor. Wij krijgen geen advocaat of slachtofferhulp. Mijn zoon is zijn huis, zijn relatie en bijna zijn baan kwijtgeraakt door alle justitiële afspraken en kosten. Die nabestaanden hebben ook antwoorden wij zitten in een vacuüm. Van mij hoeft er niemand de gevangenis in, ik krijg Esther daarvoor niet terug. Maar ik wil eerlijkheid. Hoe erg de laatste uren voor haar moeten zijn geweest. Ik wil de realiteit weten. Wat is er na dat laatste appje met Esther gebeurd?’
Rouw
Nabestaanden blijven over met veel vragen. Dat maakt het rouwen moeilijk. Het verhaal heeft een open einde vertellen nabestaanden. In 2019 is er een monument onthuld door Peter R. de Vries voor alle nabestaanden van cold cases in Nederland. Het is een open boek aangezien een cold case ook voelt als een open boek. Suus vertelt: ‘Er is een leven voor en een leven na Esther. Na jaren kan ik nu weer genieten van de dag. Ik ben een vechter geworden, ik wil gerechtigheid. Huilen doe ik al jaren niet. Het is geblokkeerd. Soms betrap ik mezelf dat ik praat alsof het iemand anders z’n verhaal is.’
Facebook groep
Suus Joosten is beheerder van een Facebook groep waar veel nabestaanden in zitten. Samen staan ze sterk. Ze delen berichten van verdachten die zijn opgepakt en mededelingen over bijeenkomsten en juridische hulp. ‘Soms voelt het alsof de politie vergeet dat het mijn dochter is waar wij het over hebben. De politie vindt dat ik er te veel mee bezig ben, maar het is logisch dat je wilt weten wat er met je kind is gebeurd als ze zo toegetakeld in een meer is gevonden. We zoeken daarom geregeld de publiciteit op. Het verhaal van mijn dochter moet blijven leven. Ik vecht samen met alle nabestaanden totdat we antwoorden hebben.’
Dataverantwoording
Deze data is tot stand gekomen door middel van een onderzoek van de VPRO. De VPRO heeft een lijst samengesteld van opgeloste cold case zaken sinds 1995 tot 2018. De VPRO heeft een opgeloste cold case gedefinieerd als een delict waar een minimale gevangenisstraf van 12 jaar op staat en als de zaak minimaal 3 jaar lang onopgelost is geweest. De richtlijn voor een opgeloste cold case zaak is voor hun het moment dat de politie/OM, de uiteindelijk veroordeelde dader, heeft aangemerkt als hoofdverdachte. De lijst met opgeloste cold case is samengesteld op basis van openbare bronnen. Daarom moet er rekening gehouden worden dat de lijst mogelijk niet volledig is. Daarentegen blijkt uit een rapport van de Nationale politie dat er in de afgelopen 20 jaar ongeveer 60 cold cases zijn opgelost. Daarom kan de data van de VPRO als betrouwbaar worden geacht.
De dataset geeft aan dat er daadwerkelijk cold cases worden opgelost. Dus de hoop van nabestaanden is niet irreëel. Zeker gezien de trendlijn die is toegevoegd is er een daling in het aantal jaren te zien dat het kost om een cold case op te lossen. De data is visueel gepresenteerd door de data te ordenen in Excel en te verwerken in Flourish. Met behulp van Excel is de ruwe data aangepast, geordend en inzichtelijk gemaakt om goed te presenteren in het multimediale verhaal. De cijfers zijn deels verwerkt in de tekst en deels in de grafiek. Deze dataset geeft inzicht en onderbouwing aan het multimediale verhaal.