Toen Childish Gambino in 2018 “This Is America” uitbracht, stond het nummer vrijwel direct op de eerste plek in de Billboard Hot 100, de belangrijkste hitlijst in de Verenigde Staten. Het nummer wordt gezien als een aanklacht tegen de problemen die zich in de Amerikaanse maatschappij afspelen, zoals de vele schietpartijen en de mate van (politie)geweld. Maar in de Nederlandse Top 40 bereikte het nummer de bescheiden 21^e plaats. Politieke hiphop is zeker aanwezig in Nederland, en in zekere mate populair, maar het brengt een risico met zich mee.

In de Verenigde Staten en Spanje is politieke hiphop on top of the bill. Maar hoe komt dat?

Een recent voorbeeld van een politiek nummer dat in het nieuws kwam is terug te vinden in Spanje. Pablo Hasél, een Spaanse rapper, is voor negen maanden cel veroordeeld voor kritische teksten die ‘terrorisme verheerlijken’, aldus de Spaanse rechter. Veel aanhangers waren hierop tegen en gingen de straat op om te protesteren. Onder andere mensenrechtenorganisatie Amnesty International neemt de arrestatie en veroordeling ‘vreselijk nieuws voor de vrijheid in Spanje’. In de rap uitte hij kritiek op de ‘corrupte’ Spaanse politiek. Hij nam de ‘zonen van Franco’ onder vuur, rapte tegen de fascisten en tegen de huidige koning Felipe VI en zijn vader Juan Carlos, die hij de titel ‘maffiabaas’ gaf.

[embed]https://www.youtube.com/watch?v=4qRZ8Q5ap8E[/embed]

In Nederland is de kans op veroordeling veel kleiner, omdat het belangrijkste artikel in de grondwet de vrijheid van meningsuiting is. Zo is er nog nooit een Nederlandse rapper veroordeeld voor zijn teksten in een nummer. Een mogelijke verklaring hiervoor is, is de kleine hoeveelheid rappers die zich focussen op “conscious hiphop”, oftewel politieke hiphop. Er zijn wel artiesten die zich hierop focussen, maar dit aantal ligt in werkelijkheid enorm laag. Maar waarom dat is, is niet helemaal duidelijk.

Met onder andere Akwasi en Fresku heeft Nederland een klein arsenaal op het gebied van politieke hiphop. Beide artiesten focussen zich erg op onderwerpen als racisme, armoede en discriminatie, maar een enorme fanbase hebben zij niet. Zwart Licht, de rapgroep waar Akwasi lid van is, is een goed voorbeeld van een rapgroep die zich volledig focust op dit subgenre. De intro van het in 2019 uitgebrachte nummer “Gunshots” laat dit goed zien. In de eerste tien seconden is Malcolm X te zien en horen. De volgende halve minuut zijn animaties te zien van mannen die onder andere met de Nazi- en Confederatie vlag, gebruikt door de Ku Klux Klan, staan te zwaaien. De boodschap van het nummer is duidelijk, maar aan het aantal views op YouTube is te zien dat de clip niet in groten getale is bekeken, namelijk zo’n 22 duizend keer.

[embed]https://www.youtube.com/watch?v=2rm3CCawQo0&t=29s[/embed]

Er zijn ook Nederlandse rappers, zoals Chivv, die bekend staan om hun commerciële nummers. De 26-jarige Amsterdammer is met bijna een miljoen streams per maand op Spotify populair te noemen. Hij staat niet bekend als conscious rapper, meer als een rapper die nummers maakt voor het uitgaan. Met meer dan 9 miljoen streams op Spotify is ‘Mucho Dinero” een enorm populair nummer dat vooral over materialistische onderwerpen als geld, auto’s en macht gaat. Maar in 2019 kwam Chivv met het zwaarbeladen nummer “Expose Zwarte Piet”. Met meer dan een miljoen streams op zowel Spotify als YouTube is dit nummer relatief populair te noemen. Maar de hoeveelheid dislikes, bijna vijftienduizend, laat zien dat er twee kampen zijn rond het onderwerp van het nummer.

[embed]https://www.youtube.com/watch?v=d_37hsVGwJ8[/embed]

Dit is geen wonderlijke ontdekking, zo zegt ook Aafje de Roest, promovendus op het gebied van culturele identiteitsvorming onder Nederlandse jongeren van Universiteit Leiden: “Ik denk dat er met de commercialisering van hiphop, dus het commerciëler worden van het genre of een nummer, altijd iets afdoet aan de politieke boodschap van een nummer. Het platenlabel TopNotch en de rappers willen toch een groter publiek aanspreken. Dat betekent dat je minder uitgesproken politieke boodschappen in je verhaal kan schrijven. Met een uitgesproken politieke boodschap kún je namelijk een deel van je publiek kwijtraken. Het gaat allemaal om in- en uitsluitingsprocessen, die je daar dan ook weer ziet. Je merkt ook daadwerkelijk dat dit gebeurt. Bijvoorbeeld Zwart Licht en Fresku hebben hele uitgesproken politieke tracks. Onder dit soort nummers wordt vaak gereageerd met “je hebt mijn mening over dit onderwerp veranderd”. Maar er zijn ook genoeg mensen die zeggen “hier haak ik af”.

Veel van dit soort rappers zijn er dus niet te vinden in Nederland. De meeste die er zijn, zijn te labelen al ‘underground rappers’, dit zijn rappers die buiten de commerciële canon vallen. James Kariuki (21), artiestennaam JkRiuki, schrijft net zoals Akwasi vooral politieke nummers. Hij heeft nog niet dezelfde allure, maar heeft wel een begin gemaakt aan zijn carrière als conscious rapper. Hieronder een interview met James waarin hij over zijn muziek vertelt en inzichten geeft over conscious rap.

 

 

 

[aesop_quote type=”block” background=”#ffffff” text=”#000000″ align=”left” size=”1″ quote=”“That we never read well, and if they were most cases the title got changed to one word 5 syllables by stupid young, old adult or a bitch as white wigger calling us niggers.
And nothing changed. It just got bigger.
And now sheep follow heart
Hallow entering a deep void as if this just topic just started with George Floyd,
As if this topic just started with Nelson Mandela freedom fighter so we can stand as one under one umbrella
As if it started at the golden age where a massacre of tribes was just to fill our rage and fill the hate, the tiers of equal treatment deflate in the eyes of world powers that only thinks of real estate.” – Een verse uit een nog niet uitgebracht nummer van James.
” parallax=”off” direction=”left” revealfx=”off”]

Mening van jongeren

Uit een eigen onderzoek onder 51 jongeren tussen de leeftijd van 18 t/m 29 jaar blijkt onder andere dat 39 van de respondenten vindt dat er te weinig aandacht is voor politieke onderwerpen in de Nederlandse hiphop. In het onderzoek werd er aan de respondenten gevraagd wat zij van de twee nummers van Chivv, “Mucho Dinero” en “Expose Zwarte Piet”, vonden. Hieruit blijkt dat “Mucho Dinero” niet erg populair is, omdat 37 respondenten de tekst niet aansprekend vinden. Maar bij “Expose Zwarte Piet” geven 36 respondenten aan dat de tekst hen wel aanspreekt.

De 51 respondenten kregen ook de kans om te vertellen waarom zij denken dat een politiek nummer minder populair is dan een nummer dat materialistische onderwerpen bevat. Hier een aantal voorbeelden:

“Omdat het nummer Zwart Wit een diepere boodschap heeft. Mucho Dinero is meer een nummer om gewoon lekker op te dansen of om naar te luisteren zonder erbij na te denken.”

 “Omdat de nieuwe generatie aan Nederlandstalige hiphop luisteraars te vaak worden blootgesteld aan teksten die domweg alleen over money, bitches en dergelijke gaan. Zij weten vrij weinig af van de originele komaf van hiphop en wat hiphop eigenlijk kan en moet bereiken. Mucho Dinero is gewoon een song voor in een club zoals Maggy etc.”

 “Omdat het overgrote deel van de HipHop luisteraars geen aandacht heeft voor actuele onderwerpen zoals politieke misstanden en racisme. Mucho Dinero heeft verder een pakkendere beat en zal vaak op feestjes gedraaid worden.”

 “Zwart wit gaat over politiek, geschiedenis en een maatschappelijk onderweg. Mucho diners gaat over chicks en een Rolex en dat is iets wat iedereen wel zou willen en wat aanzien brengt.”

 “Het nummer is veel meer geladen met gemeenschappelijke kwesties/ de realiteit, dit kan als confronterend worden ervaren, veel mensen en ik zelf ook luisteren graag naar muziek als een soort uitweg, iets om even de realiteit en alle zorgen te vergeten, daarom kiezen veel mensen en ik dus ook vaker voor luchtigere rap/muziek.”

https://public.flourish.studio/visualisation/6306870/

Uit bovenstaande datavisualisatie blijk dat de materialistische onderwerpen het beter doen onder de jongeren, omdat de nummers makkelijker zijn om naar te luisteren. Maar nummers waarin racisme en discriminatie worden behandeld doen het ook goed, maar volgens de respondenten blijkt het dus dat deze nummers meer aandacht vereisen.

Het valt wel op dat een van de meest voor de hand liggende redenen niet genoemd wordt: commercialisatie. Volgens De Roest is dit ook een commerciële strategische keuze. “Labels en rappers kiezen vermoedelijk eerder voor een hit dan een politiek beladen nummer, eigenlijk is het een commerciële strategische keuze. Het verkoopt beter.”

Risico

Uiteindelijk kunnen de rappers vaak terugvallen op de vrijheid van meningsuiting. Dit is ook zo geweest in de literatuur met als voorbeeld het Ezelsproces waarin Gerard Reve voor de rechtbank moest verschijnen omdat hij God had voorgesteld als ezel. Hij kon berusten op de vrijheid van meningsuiting en werd door de Hoge Raad vrijgesproken.

Een risico op kritiek en het verliezen van volgers en luisteraars is altijd aanwezig als een rapper een politiek beladen track maakt. Maar dat is niet het grootste risico wat een rapper loopt met het uitbrengen van zo’n track. In 2008 werd de Rotterdamse rapper Mo$hed vervolgd voor zijn nummer “Wie iz de volgende”. Een nummer dat gericht was aan het adres van Geert Wilders. Het nummer begint met referenties aan de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. “Als je Mos$heb tegenkomt ben jij de klos. Dit is geen grap. Gisteren droomde ik dat ik je kop had afgehakt”, aldus Mo$heb in de rap. Hij werd veroordeeld tot tachtig uur taakstraf, maar in hoger beroep werd dit vonnis vernietigd. Met 150.000 weergaven op YouTube is het nummer relatief vaak bekeken voor een politiek beladen nummer.

[embed]https://www.youtube.com/watch?v=NgJQF8ZzdbQ[/embed]

Persona’s en typetjes spelen volgens De Roest ook een grote rol hierin. Als een rapper een typetje speelt, kan hij/zij veel meer zeggen, omdat het speelelement duidelijker is. De rapper praat niet als zichzelf, maar als bijvoorbeeld Gino Pietermaai, een typetje van de Brabantse rapper Fresku. Fresku is een conscious rapper terwijl Gino Pietermaai vooral over vrouwen en het straatleven rapt. Het terugvallen op een typetje en daarmee op de vrijheid van meningsuiting is een handig middel, omdat de verantwoordelijkheid bij het typetje gelegd kan worden.

Uiteindelijk staan de commerciële  voordelen hoger op de ladder dan de behoefte om een politiek nummer uit te brengen. De kans op het verliezen van fans door een politiek beladen nummer is te groot waaraan sommige rappers hun handen niet aan willen branden. Ook de grotere rol van sociale-media in de samenleving is groot. Rappers hebben een extra plek om hun mening te uiten. Een bepaalde visie kan ook via Instagram gedeeld worden in plaats van via een nummer.