Eind zestiende eeuw was de Europese bevolking ervan overtuigd dat de duivel actief was op hun grondgebied. Als er een storm uitbrak, een oogst verloren ging of er een ziekte uitbrak, zagen de Europeanen overduidelijk de invloed van de duivel hierin terug. De duivel was moeilijk te bereiken, dus er werden heksen aangewezen als eindverantwoordelijken. Op de brandstapel of door middel van verdrinking kwamen zo talloze vrouwen aan hun bittere einde.
Meer dan 400 jaar na deze Europese heksenjacht kun je denken dat dit wel overgewaaid zou zijn, maar niks blijkt minder waar. Dankzij ‘cancel culture’ kan je als mens geen grapje of opmerking meer maken over een gevoelig onderwerp of zelf je ongezouten mening meer uiten. De schandpaal van eeuwen geleden heeft zichzelf heruitgevonden in de onlinewereld.
Zie cancel culture als het online vernederen van mensen op sociale media. In andere woorden, het cultureel blokkeren van een persoon om een bestaan of carrière te hebben. Dit gebeurt meestal richting bekendheden en bedrijven die volgens een nietig groepje “offensive” zijn geweest.
Elke generatie schijnt behoefte te hebben aan nieuwe soorten zondebokken. Toen waren het de heksen die van al het kwaad beschuldigd werden, nu zijn het de mensen die hun mening geven omtrent een ‘gevoelig’ onderwerp. Het doel van cancel culture is eigenlijk de mond snoeren en zorgen dat de desbetreffende persoon zijn mening niet meer mag uiten.
Toen afgelopen september #538isCancelledparty trending was op Twitter moest ik even een paar keer in mijn ogen wrijven of het wel klopte wat ik zag. 538-DJ Barend van Deelen ging viraal op Twitter, en niet op de manier waarop je zou willen. Hij zou zich racistisch tegenover K-pop band BTS hebben geuit. Van Deelen zou moeite hebben gehad met het verstaan van de Engelse uitspraak van de razend populaire popgroep. “Ja het is een soort Koreaans/Engels, maar ik kan het gewoon niet zo goed verstaan.” Zo’n opmerking kan dus al niet meer.
Barend van Deelen is niet de meest bekende persoon die slachtoffer is geworden van cancel culture. Schrijfster J.K. Rowling heeft dit ook mogen ervaren nadat zij haar steun uitsprak voor een onderzoekster die in het verleden verschillende opmerkingen heeft gemaakt die de stempel transfoob kregen. Met vele doodswensen aan haar adres als gevolg. J.K. Rowling is wereldberoemd, en zal dus niet ten onder gaan aan de golf van cancel culture. Maar vrijwel elk ander persoon die niet zo’n bereik heeft als Rowling zal opgeslokt worden door de cancel culture. Een journalist zal ten onder gaan en misschien nooit meer spraak kunnen maken op een goede baan.
Het is begrijpelijk dat je kritiek mag uiten op een mening of uitspraken van dertig jaar geleden. Alleen het blokkeren van een toekomst of carrière door oude uitspraken – en die wellicht door de tijd ook weer veranderd zijn – is vrij extreem. Ik dacht dat er waarde gehecht werd aan de vrijheid van meningsuiting. Straks word je nog gecanceld door een uitspraak in een column van zes jaar terug.
Het is vrijwel onmogelijk om een discussie te voeren als je direct de sticker xenofoob, racist, seksist of transfoob op je voorhoofd geplakt krijgt. Ik vraag me dan ook af hoe de online shame-helden toekijken als er geen gevolg van hun cancelproject is. Kijken zij ook op dezelfde manier uit hun ogen als de heksenvervolgers die zien dat de heks toch geen heks is aangezien zij niet blijft drijven en dus verdrinkt?