Vergrijzing, leegstaande huizen en een gemeentekas waar amper nog een cent in te vinden is. Tangerhütte is hét voorbeeld van een Oost-Duitse stad die de gevolgen van de val van de Muur heeft gevoeld. Toch loopt er iemand rond die gelooft in de toekomst van de uitgestorven regio. Andreas Brohm, een oud-cabaretier en door Europa reizende musicalmanager die besloot om terug te keren naar zijn geboorteplaats. Als burgemeester wel te verstaan. “Hier liggen kansen.”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/pepijnvanwezenberg/wp-content/uploads/sites/421/2024/05/Kaart-Tangerhutte.png” panorama=”off” imgwidth=”30%” align=”left” lightbox=”on” captionsrc=”custom” caption=”Tangerhütte ligt in de deelstaat Saksen-Anhalt. Beeld: Pepijn van Wezenberg” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Het is iets na half 2 ’s middags wanneer Andreas Brohm komt aangesneld. “Welkom in Tangerhütte! Wat heb je allemaal al gezien?” De opgestroopte mouwen en vrolijke gelaatsuitdrukking zijn tekenend voor de instelling van de 45-jarige. Weinig mensen zouden zonder enige politieke ervaring een functie als burgemeester overwegen, laat staan zichzelf daadwerkelijk kandidaat stellen. Maar Brohm trekt zich bijna tien jaar geleden niets aan van de waarschuwende teksten van zijn Berlijnse vrienden. Want Tangerhütte … wat heb je daar nou te zoeken?
“Ik werkte destijds in de musicalindustrie”, vertelt Brohm, die niet bang is om een uitdaging aan te gaan. “Zes dagen per week non-stop doorhalen en op mijn vrije dag constant gebeld worden, dat beschrijft mijn leven van destijds misschien wel het beste. Hartstikke leuk hoor, alleen zouden mijn vrouw en drie jonge kinderen daar niet gelukkig van worden. Ik wilde terug naar huis, Tangerhütte.”
Met een oppervlakte van zo’n 300 vierkante kilometer kan Tangerhütte met recht een gigantische gemeente worden genoemd. Ter vergelijking: dit is bijna anderhalf keer zo groot als Amsterdam. Maar waar de Nederlandse hoofdstad 935.000 inwoners telt, ligt dit aantal in Tangerhütte beduidend lager. Ongeveer 10.000 mensen, waarvan een deel tegenwoordig afkomstig is uit Oekraïne, Syrië en Afghanistan, vallen onder het gebied van de burgemeester. Dagelijks pendelt hij heen en weer tussen zijn stadje en 32 omliggende minidorpjes.
“Vertrekken hoorde bij de tijdsgeest”
“Voor de Wende woonden hier 15.000 mensen”, beschrijft Brohm het demografische verval van de afgelopen jaren. “En ik was een van hen.” 11 jaar oud is hij als de Muur valt, waarna de muziekliefhebber op zijn twintigste besluit om te vertrekken. Niet omdat hij het in de Altmark, zoals het bosrijke gebied waar Tangerhütte in ligt wordt genoemd, zo vreselijk vindt. Vertrekken hoort bij de tijdsgeest. “Mijn generatie wilde verandering.”
Brohm, die zich vanwege zijn vele omzwervingen in onder andere West-Duitsland een ‘Wossi’ noemt, is bij lange na niet de enige die besluit om zijn biezen te pakken. Ongeveer een derde van heel Tangerhütte houdt het voor gezien, terwijl velen hun baan verliezen. Nog altijd zijn de gevolgen van de massale migratie zichtbaar. Want twee pubers die in een bushokje wachten, zijn een uitzondering tussen de vele ouderen. Met hun fietshelm nog op hun hoofd struinen de bejaarden langs de winkels, waar een dichtgetimmerd huis tussendoor geen uitzondering is.
“De generatie die hier in Tangerhütte kinderen had moeten krijgen, is niet geboren”, verklaart burgemeester Brohm het hoge aantal rollators in zijn stad. “Mensen in de jaren ’90 zijn vertrokken of besloten er bewust voor om geen kinderen te nemen. Er waren toentertijd zoveel onzekerheden. De gevolgen zie je dan jaren later, als de tieners opeens ontbreken. Zo is het gymnasium waar ik vroeger nota bene zelf naartoe ging, in 2006 veranderd in een overwoekerde ruïne.”
Nieuwe fietspad en kasteeldak
“Het is hier bijna altijd rustig”, vertelt de 18-jarige Niloofar, die heeft besloten om aankomende zomer naar Maagdenburg te vertrekken. “Er valt hier zelden wat te beleven.” De 16-jarige Tanja beaamt dit. Net als Niloofar gaat ze in Tangerhütte naar school, al woont ze eigenlijk in Burgstall. Aangezien daar geen middelbare school is, stapt ze iedere dag in de schoolbus. “Ik heb nog geen rijbewijs en dan kom je hier niet ver. Voor feestjes heb ik altijd mijn broer nodig om mij te brengen. Al zijn dé feesten vaak veel verder weg dan je ‘even’ heen en weer kan rijden.”
Ondanks dat Tangerhütte nog altijd voor een gigantische uitdaging staat, blijft Brohm optimistisch. 72 procent van de stemgerechtigde inwoners koos hem in 2014 als burgemeester, waarbij hij vooral de positieve veranderingen die sindsdien hebben plaatsgevonden wil benoemen. Zo kreeg Tangerhütte niet alleen een nieuw fietspad. Ook een extra supermarkt, een betere aansluiting met omliggende gebieden én een nieuw kasteeldak werden gerealiseerd.
“Maar helaas heeft niet iedereen door dat er hier, ondanks de vele zorgen, zoveel ongelofelijke kansen liggen”, zegt Brohm ietwat teleurgesteld. “Denk bijvoorbeeld aan de energietransitie. Even verderop hebben we al windmolens, maar ik zie ook graag zonnepaneelparken komen. Daar is hier de ruimte voor. De opbrengsten kunnen ervoor zorgen dat we er weer financieel bovenop komen, wat helpt bij de toekomst van deze stad. Maar ja, probeer dat zo’n gemeenteraad maar eens bij te brengen.”
“We zijn sexy en cool”
Brohm beschrijft hoe zo’n 80 procent van de huidige raad in de DDR is gesocialiseerd. Het kapitalisme van de afgelopen dertig jaar is voor hen in het oosten geen succes gebleken, wat nog altijd zorgt voor cynisme als het gaat om vernieuwing. “In Tangerhütte zijn we een absolute voorloper op digitaal vlak. Maar in plaats van te zeggen: ‘Kijk ons eens sexy en cool zijn met onze digitale systemen’, klinkt het: ‘We zijn arm, punt.’ De instelling en het perspectief moeten veranderen om hier echt wat te bewerkstelligen.”
“Sommigen keken in het begin zelfs nog met argusogen naar mij”, blikt Brohm terug op zijn start als burgemeester. Hij zou te ‘Wessi-achtig’ zijn. “Ik kwam zelfverzekerd over en had bovendien door mijn reizen een stuk meer gezien dan de achterblijvers hier. Maar toen iemand mij op tv zag en erachter kwam dat ik in 1978 hier ben geboren, zei hij: ‘Je bent een van ons!’ Dat is denk ik veelzeggend over de wantrouwende houding die hier heerst.”
Volgens Brohm schuilt de grootste uitdaging nog altijd in het veranderen van de instelling in Tangerhütte. Zijn reusachtige gebied moet weer op de kaart worden gezet. “We kunnen wel klagen dat het allemaal niet goed is, maar laten we het dan proberen te veranderen. Uiteindelijk moeten we het zelf doen.”
Dit was het vijfde verhaal uit de serie ‘De onzichtbare Muur’. Klik hieronder om naar het volgende verhaal te gaan:
- Voel je je Duits of Oost-Duits?
- Brokstukken van de Muur nog altijd zichtbaar in herenigd Duitsland
- Heiko verlangt als Ossi terug naar DDR: “Toen was het leven nog eerlijk”
- Jan groeit op met vader bij communistische staatspartij: “In DDR was het helemaal niet zo prachtig”
- Vertrokken ‘Wossi’ keert terug als burgemeester: “We moeten het zelf doen”
- Wendekind René gelooft in gezamenlijke toekomst: “We zijn allemaal Duitsers”
- Toch nog een bloeiend Oost-Duitsland?: “De potentie is er, maar ze zijn zelf aan zet”