Je niet alleen Oost-Duits voelen, maar überhaupt niets willen weten van een verenigd Duitsland. De afkeer die Heiko Schmidt heeft tegen alles en iedereen uit het westen, is groot. Al zijn hele leven woont deze échte Ossi in Oranienburg, een stad waar hij zich thuis voelt. “De term Ossi is meer dan een begrip. Het zit in mijn genen.”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/pepijnvanwezenberg/wp-content/uploads/sites/421/2024/05/Kaart-Oranienburg.png” panorama=”off” imgwidth=”30%” align=”left” lightbox=”on” captionsrc=”custom” caption=”Oranienburg ligt in de deelstaat Brandenburg. Beeld: Pepijn van Wezenberg” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
“Ik heb nooit voor het West-Duitse kapitalisme gekozen. Het is mij opgedrongen.” Er lijkt verkropte boosheid naar boven te komen wanneer Heiko Schmidt vertelt over zijn leven. De inmiddels 61-jarige Heiko groeit op in Oranienburg, dat op ruim een halfuur rijden ten noorden van Berlijn ligt. Hij is 26 jaar oud als de Muur valt, wat een kantelpunt blijkt in zijn leven.
“Ik ben in de DDR opgegroeid en gesocialiseerd”, vertelt Heiko over zijn jeugd. “Wanneer mensen tegenwoordig spreken over de DDR, roepen ze al snel dat het allemaal vreselijk was. Maar zo heb ik het absoluut niet ervaren. In de DDR was alles, in tegenstelling tot vandaag de dag, ontzettend goed geregeld. De werkloosheidscijfers waren laag, iedereen kon een huis betalen en de staat schoot te hulp wanneer het nodig was. Niets daarvan zie ik nu nog terug. Het enige is dat je naar andere landen op vakantie kan. Maar ook in Tsjechië, Hongarije en Polen heb ik als kind fantastische vakanties beleefd.”
De stad Oranienburg, die zijn naam dankt aan de Nederlandse prinses Louise Henriëtte van Oranje-Nassau, staat in de DDR bekend om zijn metaalverwerkingsfabriek. In een van de meest moderne fabriekshallen van Europa gaat jaarlijks zo’n 93.000 ton staal door de machines, al komt daar in 1989 abrupt een einde aan. Het bedrijf wordt geprivatiseerd, waarna de productiecijfers drastisch omlaaggaan. Honderden Oranienburgers verliezen hun baan, waarna de fabriek uiteindelijk definitief wordt opgedoekt.
“West-Duitsland heeft alles geplunderd”
“Het voelt een beetje alsof West-Duitsland alles in ons land heeft geplunderd”, beschrijft Heiko zijn gevoel als hij terugblikt op de Duitse eenwording. “Werk werd ons letterlijk afgenomen en opleidingen waren opeens niets meer waard.” Ook Heiko verliest zijn baan. De trotse Oranienburger werkte bij de Oost-Duitse spoorwegen: de Deutsche Reichsbahn (RB). Hij moet op zoek naar iets nieuws, wat een flinke klus blijkt te zijn.
“Eigenlijk was alles in de DDR voorgeprogrammeerd. Dat kon je zien als een belemmering, omdat je in je mogelijkheden werd beperkt. Maar de staat schoot wel bij alles te hulp. Van mannen en vrouwen werd verwacht dat ze na school gingen werken, waarbij je ‘gewoon’ subsidie kreeg als je als jong stel getrouwd was. Kinderopvang was bijna gratis, een dak kreeg je al snel boven je hoofd en zorgen waren er niet. Toen ik, en velen met mij, na de Wende werkloos werden, moesten we het opeens van de een op andere dag allemaal zelf maar uitzoeken.”
Heiko gaat uiteindelijk aan de slag in de bouw, waarna hij actief wordt in de chemiesector. Nog altijd krijgt hij minder betaald dan zijn collega’s in het westen, wat zorgt voor een flinke portie ontevredenheid. Af en toe vragen jongere collega’s hem waarom dat eigenlijk nog zo is, al heeft Heiko dan geen idee wat te antwoorden.
“In mijn hoofd staat de Muur er nog”
“Het geeft het gevoel dat wij Ossi’s minder waard zijn”, legt hij uit. “We leveren exact dezelfde inspanning, maar krijgen er per maand 300 euro minder voor. We worden achtergesteld, wat zorgt voor een scheiding in het oost-west-denken. Die Muur mag er fysiek dan wel niet meer zijn, in mijn hoofd staat hij er nog steeds. Laat ik het zo zeggen: het leven is er voor mij niet eerlijker op geworden.”
Heiko vermoedt dat de grote verschillen die er volgens hem nog altijd tussen Oost- en West-Duitsland zijn, ervoor zorgen dat hij zich alsmaar meer als echte Ossi identificeert. “Hier in Oranienburg word ik door de bevolking tenminste wél gewaardeerd.” Hij spreekt van een ‘Heimatgefühl’, waarmee hij doelt op het gevoel van thuiskomen in het oosten.
“Sommigen hebben een denigrerende associatie met het begrip Ossi, maar dat zorgt bij mij misschien juist wel voor meer trotsheid. Hier liggen mijn wortels en die zijn diep in de bodem verankerd. Hartstikke leuk hoor dat die Wessi’s dachten hier de boel over te nemen. Maar hier in het oosten is mijn thuis, wat het ook altijd zal blijven. Ossi is niet alleen een gevoel. Ossi is een zijn.”
Dit was het derde verhaal uit de serie ‘De onzichtbare Muur’. Klik hieronder om naar het volgende verhaal te gaan:
- Voel je je Duits of Oost-Duits?
- Brokstukken van de Muur nog altijd zichtbaar in herenigd Duitsland
- Heiko verlangt als Ossi terug naar DDR: “Toen was het leven nog eerlijk”
- Jan groeit op met vader bij communistische staatspartij: “In DDR was het helemaal niet zo prachtig”
- Vertrokken ‘Wossi’ keert terug als burgemeester: “We moeten het zelf doen”
- Wendekind René gelooft in gezamenlijke toekomst: “We zijn allemaal Duitsers”
- Toch nog een bloeiend Oost-Duitsland?: “De potentie is er, maar ze zijn zelf aan zet”