Na een succesvolle tour op theaterfestival De Parade, werkten de artiesten van Collectief Het Paradijs zich in het zweet tijdens voorbereidingen voor de eerste échte theatertour van hun voorstelling ‘Paradijsvertraging’. Cultureel festival Oerol zou de afsluiter van de tour zijn. Het zou hún jaar worden, maar door corona viel het doek.
Op donderdag 12 maart is het mimecollectief nog druk in de weer voor de try-out die avond. De dag erna zou de tour van ‘Paradijsvertraging’ echt van start gaan met de première in Theater Bellevue in Amsterdam. Tot toneelschrijver Ko van den Bosch, die samenwerkt met de groep en regisseert bij de voorstelling, een telefoontje krijgt. “Jongens, er is een persconferentie.”
In die persconferentie werd duidelijk dat evenementen boven de honderd mensen niet door konden gaan. Zowel de try-out als de première werden meteen gecanceld. “Toen zijn er echt wel wat tranen gelaten”, zegt Vincent van Woerkom, een van de spelers.
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/12-mrt-perconfrentie-scaled.jpg” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”Collectief Het Paradijs tijdens de persconferentie van 12 maart” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Nog steeds kippenvel
Via een videocall vertellen de spelers Vincent van Woerkom, Ivar Schutte, Jurriaan de Vos en Luuk Weers hun verhaal. De teleurstelling is zelfs door virtuele afstand heen te voelen. De theaters besloten om na de persconferentie dicht te gaan, zegt Van Woerkom. “Dus dat was voor ons een zekerheid dat de voorstellingen die komende vier weken ook niet meer door gingen. Dat sloeg wel echt in als een bom. Ik krijg er zelfs nu nog kippenvel van als ik het vertel.”
Het mimecollectief, bestaande uit acht mannen en één vrouw, studeerde in 2018 af aan de Mime Opleiding in Amsterdam met de afstudeervoorstelling ‘Paradijsvertraging’. De klas besloot door te gaan als collectief. Ze wonnen een kleine beurs voor hun voorstelling, en uiteindelijk lag er zelfs een tour in het verschiet. Maar na die persconferentie werden de verwachtingen niet beter. Nadat ook Oerol was afgezegd werd de hele tour definitief gecanceld.
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/Paradijsvertraging-Bart-Grietens-scaled.jpg” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”Foto: Bart Grietens – De voorstelling ‘Paradijsvertraging'” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Minder wendbaar
Ondertussen zijn we anderhalve maand verder. En nu? Vooral plannen en vergaderen over de toekomst, antwoorden de spelers. De planning van het collectief liep al tot in 2023. Zo ver vooruit kijken is voor veel makers normaal, omdat de theaters ook ver van te voren de theaterseizoenen volboeken. “Omdat we met zo’n groot collectief zijn, geeft ons dat een heleboel kracht”, zegt De Vos. “Maar het maakt ons ook minder wendbaar.”
Vooral financieel is het lastig, want de groep is afhankelijk van hoge bezoekersaantallen. De opening van theaters op 1 juni is dus nog niet zo veelbelovend; Voorlopig mogen daar maar dertig personen aan publiek komen, ongeacht de grootte van het theater. Het collectief is dus bezig met het bedenken van alternatieven en hier en daar hebben ze zowel individueel en als collectief nog wat projecten.
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/Schermafbeelding-2020-05-27-om-14.46.17.png” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”De vier spelers vertellen hun verhaal tijdens een videocall.” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Culturele actieweek
Over de zomer maken ze zich nog niet zo’n zorgen. De toekomst is een ander verhaal. “Op dit moment kunnen we de huur wel betalen”, zegt De Vos. “Maar dit is ook het moment dat een groot deel van de sector een buffer opbouwt om de winter door te komen. En die inkomsten hebben we nu gewoon niet. Er zijn dus grote zorgen over komend seizoen, omdat natuurlijk veel festivals en theaters in financiële moeilijkheden komen. En als daar niet zorgvuldig mee wordt omgegaan, gaat dat tot problemen leiden in de toekomst.”
Onlangs werd bekend dat de culturele sector driehonderd miljoen euro krijgt van de overheid, om de klappen van de coronacrisis op te vangen. Maar de sector voelt zich niet genoeg gesteund, en organiseert daarom van 30 mei tot en met 5 juni een actieweek. Met de actieweek en een digitale demonstratie genaamd ‘Cultuur in actie!’ hopen ze meer erkenning en financiële steun van de overheid te krijgen.
Op de vraag of Collectief Het Paradijs zich genoeg gesteund voelt, luidt een volmondig ‘nee’. Ze vinden driehonderd miljoen euro veel geld, maar in vergelijking met andere sectoren voelen de verhoudingen scheef. Daarnaast frustreert het de groep dat de hele culturele sector op één hoop wordt gegooid. Musea, festivals, grote en kleine theaters, cabaret, dans en ga zo maar even door. Door de verschillen binnen die sector zegt driehonderd miljoen niet zo veel, vinden de makers. Het geeft ook zorgen over de verdeling van het geld, want als beginnende makers staan ze niet bepaald voorin de rij. “Het lijkt alsof de regering niet precies weet wat de culturele sector inhoudt”, zegt Van Woerkom. “Dat voelt voor mij vaak heel frustrerend.”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/Tijdens-repetities-net-voor-corona-3-scaled.jpg” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”De groep tijdens een repetitie net voor corona” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Basis van maatschappij
Maar de driehonderd miljoen euro verbaast Weers niks. Het ligt in de lijn van de visie die er op kunst en cultuur is. “Op dit moment wordt dat niet gezien als iets wat hoort bij de basis van de maatschappij. In ieder geval niet door degenen die het voor het zeggen hebben. Dan merk je dat het in andere landen, bijvoorbeeld in Duitsland, wel meer als basis van de maatschappij wordt gezien.”
De Vos wijst ook op de economische invloed van kunst en cultuur, bijvoorbeeld de invloed die het heeft op horeca en toerisme. Weers benadrukt ook dat alle sectoren belangrijk zijn voor een maatschappij, en er maar een paar in de primaire levensbehoeften voorzien. “De rest is waar de rest van de maatschappij uit is opgebouwd. En dat zijn eigenlijk ook primaire levensbehoeften, omdat dat voor elk van die mensen hun werk is en met je werk krijg je brood op de plank.”
Daarnaast noemt De Vos kunst en cultuur ‘voeding voor de ziel’. Het zorgt voor inspiratie, verbinding tussen elkaar, en het beter begrijpen van elkaar en onszelf. Schutte vult aan: “Kunst en cultuur kan andere perspectieven geven, dingen op een andere manier belichten of aan het licht brengen. Zoals Nina Simone zei: ‘An artist’s duty, as far as I’m concerned, is to reflect the times.’ Ik denk dat dat iets is wat we altijd nodig hebben, en dat dat bij uitstek iets is wat kunst doet.”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/Collectief-Het-Paradijs-Paradijsvertraging-Bart-Grietens-5-scaled.jpg” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”Foto: Bart Grietens – De voorstelling ‘Paradijsvertraging’ werd alleen maar actueler” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Actuele voorstelling
‘To reflect the times’, dat geldt misschien ook wel voor hun gecancelde voorstelling, want bijzonder genoeg werd die alleen maar actueler. ‘Paradijsvertraging’ gaat namelijk over een groep die na een niet nader omschreven ramp in een bunker zit. Tijdens het maken van de voorstelling stelde het collectief vragen als: Welke idealen blijven over als je opnieuw mag beginnen? Aan welke normen en waarden houd je je vast? En aan welk gedachtegoed? Vragen die ook nu als gevolg van de pandemie worden gesteld. “We vonden het te actueel om te laten liggen”, vertelt Jurriaan de Vos. “We moesten daar iets mee, dat voelden we allemaal.”
Ze lieten er geen gras over groeien, want binnen het uur na die beslissende persconferentie op 12 maart waren ze al aan het brainstormen over alternatieven. “Dat ging heel hard”, zegt Ivar Schutte. “Naast dat we allemaal heel verdrietig waren, hadden we ook snel een gevoel van ‘fuck it’, dit kan niet. We kunnen niet toestaan dat we nu naar huis worden gestuurd.”
Er ontstond een korte Youtube-serie getiteld ‘Berichten uit de bunker’, opgenomen vanuit de kelder van Theater Bellevue. Het was een week keihard werken en improviseren. “We hadden niet eens de middelen”, zegt Schutte lachend. “We filmden met zo’n compactcameraatje dat Jurriaan had gekocht voor zijn vakantie. We hadden ook helemaal geen goede microfoon.”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/Vergadering-met-1.5-afstand-met-Vincent-via-skype-scaled.jpg” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”Een vergadering op 1,5 meter afstand” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Emotioneel intens
Na een week stopten de berichten, met als knallende afsluiter een eigen nummer en muziekvideo. Het eindigen van de berichten had voor een deel te maken met de steeds strengere maatregelen, waardoor het niet meer werkbaar was. De kwaliteit was moeilijk te waarborgen vanwege de beperkte middelen, en sommigen zaten al thuis vanwege een hoest of verkoudheid.
Maar daarnaast was het ook emotioneel intens. “We hebben jaren toegewerkt naar die première, en we zijn na dat nieuws meteen doorgegaan”, zegt Van Woerkom. “Dat was zo intens, dat we het ook bijna emotioneel niet volhielden. We maakten de week af, maar daarna moesten we alles laten zakken en verwerken.”
Bekijk hier de muziekvideo:
[aesop_video src=”youtube” id=”LrV786tTMDk” width=”70%” align=”center” disable_for_mobile=”on” loop=”off” controls=”on” mute=”off” autoplay=”off” viewstart=”off” viewend=”off” show_subtitles=”off” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
‘We kunnen altijd met minder’
Het is een benarde situatie, maar de culturele sector bestaat uit creatieve en zelfstandige mensen die flexibel zijn. De groep zegt dan ook dat er alternatieven te bedenken zijn om weer écht aan de slag te gaan als theatermaker, maar dat het tijd kost om dat uit te zoeken.
In die creativiteit schuilt wel een gevaar, stelt Weers. “Ik vind het een heel positief aspect van de kunstenaar, die zelfstandigheid en flexibiliteit in situaties. Maar je wilt niet het signaal geven: ‘We kunnen er altijd wel iets anders mee doen, dus met minder kunnen we het ook.’ Dus laten we ook als sector niet allemaal krampachtig ‘anderhalvemeter-voorstellingen’ maken, want dat is eigenlijk een eis waar we niet aan kunnen voldoen. En dan kunnen we natuurlijk wel al onze creativiteit inzetten, en uiteindelijk maken we er wel weer iets van. Maar daarmee zeg je ook: ‘We kunnen altijd met minder.’”
[aesop_image img=”https://svjmedia.nl/petraplatschorre/wp-content/uploads/sites/163/2020/06/We-wilde-bij-elk-theater-een-groepsfoto-maken-alleen-van-almere-hebben-we-er-1-omdat-we-daar-het-nieuws-hoorde-scaled.jpg” panorama=”off” imgwidth=”70%” align=”center” lightbox=”off” captionsrc=”custom” caption=”Collectief Het Paradijs” captionposition=”left” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Niet te stoppen
Ondertussen snakken de makers ernaar om weer écht hun passie uit te voeren en hun werk als mimecollectief weer te doen. Maar bovenal blijven ze positief. “Anders zouden we nu alleen maar depressief binnen zitten”, zegt De Vos lachend.
Dus ondanks de “realistische negativiteit”, zoals Weers het noemt, grijpen ze elk stapje in de juiste richting met beide handen aan. Sowieso gaat Collectief Het Paradijs door. “Onze ambities en onze dromen blijven we achterna gaan. We zijn niet te stoppen”, zegt Weers.
Ivar quoot de Duitse schrijver Achternbusch: ‘Je hebt geen kans, maar pak hem.’
Weers: “Ja, dat is het precies.”
