{"id":19276,"date":"2025-04-11T23:39:32","date_gmt":"2025-04-11T21:39:32","guid":{"rendered":"https:\/\/svjmedia.nl\/specialisaties\/?p=19276"},"modified":"2025-04-14T08:26:22","modified_gmt":"2025-04-14T06:26:22","slug":"verschillende-vormen-van-eenzaamheid-vragen-om-een-doelgerichte-sociale-aanpak-waarin-kunst-een-verbindende-rol-kan-spelen","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/svjmedia.nl\/specialisaties\/19276\/verschillende-vormen-van-eenzaamheid-vragen-om-een-doelgerichte-sociale-aanpak-waarin-kunst-een-verbindende-rol-kan-spelen\/","title":{"rendered":"Verschillende vormen van eenzaamheid vragen om een doelgerichte sociale aanpak waarin kunst een verbindende rol kan spelen"},"content":{"rendered":"\n

Eenzaamheid onder ouderen is een groeiend maatschappelijk vraagstuk in Nederland. Cijfers van Volksgezondheid en Zorg uit 2022 laten zien dat 54% van de 75-plussers zich eenzaam voelt, waarvan 14% een sterke vorm van eenzaamheid ervaart. Bij de 85-plussers loopt dit op tot 63%. Ook volgens het CBS was in 2023, 11% onder de 75-plussers sterk sociaal eenzaam en 9,3% sterk emotioneel eenzaam. <\/strong><\/p>\n\n\n\n

Kunst heeft het vermogen om te verbinden, te raken en te verbeelden, meer kan zij meer zijn dan een expressievorm is de vraag. Kan kunst een tegenwicht bieden aan de leegte die velen ouderen voelen en zo bijdragen aan het verlichten van zowel sociale als emotionele eenzaamheid?<\/strong><\/p>\n\n\n\n

\"\"<\/figure>\n\n\n\n

De bovenstaande grafiek is samengesteld op basis van cijfers van het CBS in 2023. Hieruit blijkt duidelijk dat75-plussers zich eenzamer voelen dan 65- tot en met 75-jarige. De tijdelijke piek in eenzaamheid tijdens de coronaperiode in 2020 is bewust buiten beschouwing gelaten, omdat deze uitzonderlijke omstandigheden een vertekend beeld kunnen geven van de algemene trend.<\/em><\/p>\n\n\n\n

De verwachting van Volksgezondheid en Zorg is dat de eenzaamheid onder ouderen, ondanks de impact van coronapandemie in 2020, in de komende jaren zal blijven toenemen. Het aantal eenzame ouderen wordt geschat van 1,3 miljoen in 2020 naar 2,1 miljoen in 2030, wat een stijging van bijna 60% betekent.<\/p>\n\n\n\n

Kunst in de zorg<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Om de hoge aantallen eenzaamheid te verminderen worden organisaties creatief. Een voorbeeld hiervan is Kunst door de Brievenbus<\/em>, een landelijk initiatief opgezet door Maria van der Post. Vanuit het cultureel centrum Amphion kreeg zij ondersteuning in de vorm van faciliteiten en expertise op het gebied van kunst en cultuur. Het centrum fungeerde als samenwerkingspartner, vooral in de regio Doetinchem en hielp bij het organiseren en promoten van kunstactiviteiten voor ouderen.<\/p>\n\n\n\n

Kunst door de Brievenbus<\/em> werd in de coronaperiode opgezet om ouderen die zich ge\u00efsoleerd voelden door de coronamaatregelen te ondersteunen. \u201cIn plaats van fysieke ontmoetingen, cre\u00eberden we een manier om via post met ouderen in contact te blijven en ze te betrekken bij kunstprojecten die hun mentaal en sociaal bezig hielden\u201d<\/em>, aldus van der Post. Ouderen kregen eenvoudige opdrachten zoals \u2018teken je uitzicht\u2019<\/em> of \u2018maak een tekening van je koelkast\u2019<\/em>. <\/p>\n\n\n\n

\u201cVrijwilligers zijn de schakel tussen het project en de ouderen. Ze bezorgen de opdrachten en hebben contact met de deelnemers, wat ze een gevoel van verbondenheid geeft.\u201d<\/p>\n\n\n\n

Het project begon in Doetinchem en breidde zich door de jaren heen landelijk uit naar andere regio\u2019s, zoals Woerden waar het project dit jaar verlengd is vanwege het succes. Volgens van der Post is Kunst door de Brievenbus<\/em> een project dat makkelijk te verspreiden is door heel Nederland. \u201cHet project is laagdrempelig, waardoor het makkelijker is voor ouderen om mee te doen zonder dat ze zich hoeven te identificeren met een stigma van hulpbehoevendheid.\u201d<\/p>\n\n\n\n

Tekst loopt verder onder foto.<\/p>\n\n\n\n

\"\"<\/figure>\n\n\n\n

Vrijwilliger van Kunst door de Brievenbus<\/em> fotografeert een deelnemer in de coronaperiode die een creatieve opdracht heeft gemaakt. (Bron: Amphion Cultuurbedrijf).\u00a0<\/p>

Eenzaamheid is verschillend<\/strong><\/p><\/p>\n\n\n\n

Hoewel het project veel positieve reacties heeft ontvangen kennen zorg initiatieven ook een schaduwkant. Een belangrijk punt is de diversiteit aan ouderen die eenzaamheid op verschillende manieren ervaren. Het blijkt dat eenzaamheid niet in \u00e9\u00e9n specifieke richting is op te lossen. \u201cSommige ouderen zijn aanvankelijk terughoudend om deel te nemen. Kunst lijkt voor hun iets te moeilijk of het voelt als een te grote stap om creatief bezig te zijn,\u201d zegt Van der Post.<\/p>\n\n\n\n

Daarnaast is er de uitdaging van beperkte middelen en de afhankelijkheid van vrijwilligers. Terwijl vrijwilligers een sleutelrol spelen in de uitvoering van veel van dit soort projecten kan het lastig zijn om voldoende vrijwilligers te vinden en sterker nog te behouden, vooral nu volgens de cijfers de vraag steeds groter wordt. \u201cHoewel we steun ontvangen van subsidies, blijft het vinden van een stabiele bron van financiering een uitdaging, zeker naarmate het project groeit.\u201d<\/p>\n\n\n\n

Een ander aandachtspunt is het effect van seizoensgebonden factoren op de deelname van ouderen aan het project. Van der Post merkt op dat het project in de zomermaanden vaak een dip ervaart, waarbij sommige ouderen tijdelijk afhaken. Dit komt doordat veel ouderen in deze periode, net als iedereen, liever buiten zijn en andere activiteiten ondernemen. Hieruit zou je kunnen stellen dat initiatieven om eenzaamheid onder ouderen te verminderen het meest succesvol zijn tijdens de wintermaanden.<\/p>\n

Decentralisatie<\/strong><\/p><\/p>\n\n\n\n

Terwijl de flexibiliteit en seizoensgebondenheid belangrijk kunnen zijn voor het succes van initiatieven tegen eenzaamheid, stuiten ze vaak op praktische uitdagingen die de uitvoering bemoeilijken. De decentralisatie van de zorg, die sinds 1 januari 2015 de verantwoordelijkheid voor zorg naar de gemeenten heeft verschoven, speelt hierin een belangrijke rol. Deze verandering, vastgelegd in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, maakt gemeenten verantwoordelijk voor de hulp aan ouderen, inclusief dagbesteding.<\/p>\n\n\n\n

Juist die dagbesteding wordt in veel gevallen bemoeilijkt door het toenemende personeelstekort. Dit is iets waar An (69), vrijwilliger bij Kunst door de Brievenbus<\/em> in Woerden, dagelijks mee te maken heeft. An, die altijd in de zorg heeft gewerkt, ziet hoe de bezuinigingen en het tekort aan zorgpersoneel de dagbesteding voor ouderen steeds moeilijker maken. \u201cDe dagbesteding werd op een gegeven moment wegbezuinigd omdat er geen personeel voor was.\u201d<\/p>\n\n\n\n

An brengt de kunstopdrachten rond in haar woonwijk in Woerden. In de wintermaanden merkte ze dat haar handen begonnen te kriebelen. Ze was eraan toe om iets te ondernemen. Zo kwam ze tijdens de vorige editie van Kunst door de Brievenbus<\/em> in aanraking met het project en loopt ze nu voor haar tweede keer negen adressen om de creatieve opdrachten bij ouderen te bezorgen.<\/p>\n\n\n\n

Dagbesteding<\/strong><\/p>\n\n\n\n

Ouderen die eenzaamheid ervaren missen vaak de structuur en sociale contacten die dagbesteding kan bieden. Voor deze groep is het moeilijk om zelfstandig een nieuw sociaal netwerk op te bouwen, vooral als ze fysiek beperkt zijn. Dagbesteding helpt niet alleen om eenzaamheid te bestrijden, maar biedt ook een duidelijke dagindeling en toegang tot zorg. Toch worden veel initiatieven lokaal wegbezuinigd, waardoor ouderen vaker thuis vereenzamen. Volgens Follow the Money kiezen sommige ouderen daarom bewust voor een verhuizing naar een woonzorgcentrum, juist omdat ze daar wel de sociale en praktische ondersteuning vinden die ze missen. Zoals Femmi (85) die besloot haar huis achter te laten voor een plek waar dagbesteding een vast onderdeel van het dagelijks leven is. \u201cIk bel wel eens mensen, maar dan is de eenzaamheid maar even weg.\u201d<\/p>\n\n\n\n

Luister hier verder naar het verhaal van Femmi en haar dochter. En van een deelnemer en een vrijwilliger van het zorg initiatief Kunst door de brievenbus.<\/em><\/p>\n\n\n\n