Er zijn talloze voorbeelden van voetbalclubs die worden overgenomen door, onder andere buitenlandse, investeerders. Zo werden een paar jaar geleden bijvoorbeeld Fortuna Sittard en FC Den Bosch overgenomen of recenter, ADO Den Haag. Ook staan er clubs te koop. Zo zijn in Nederland NAC en Vitesse op zoek naar een nieuwe eigenaar maar ook Chelsea, in Engeland, moet op zoek naar een nieuwe baas vanwege de oorlog in Oekraïne. Maar is het kopen van een voetbalclub simpelweg een zak geld op tafel leggen? Of zit er meer achter?
Van supporter naar eigenaar
Eind 2001 stapte de Hagenaar John van Zweden het stadion van Swansea City binnen. De club staat op dat moment aan de rand van de afgrond en Van Zweden wil, samen met vier vrienden, zijn geliefde Swans uit Wales reanimeren. Daarom legt hij 50.000 pond (bijna 60.000 euro) op tafel.
“Er zouden 5 mensen de club kopen, maar eentje haakte last-minute af. Toen ben ik met een bankgarantie van 50.000 pond naar Swansea gegaan. Dit is misschien wel de snelste clubaankoop ooit. Het was allemaal al geregeld met de rechter. De oude eigenaar werd er uitgegooid. Ze (de Welshe vrienden en compagnons van Van Zweden) kwamen dus nog die 50.000 pond tekort en toen was ik de reddende engel. Wij waren daarmee ook de eerste voetbalclub die in handen is geweest van supporters. We hebben Swansea City echt ontwikkeld. We promoveerden twee keer, speelden een tijd in de Premier League en haalden zelfs Europees voetbal. Het doet nu dan ook pijn om te zien dat Swansea weer afgezakt is. Onder ons was dat niet gebeurd. Wij hebben het aan de huidige Amerikaanse eigenaren verkocht omdat ze mooie plannen hadden. Helaas hebben ze het tegenovergestelde gedaan. Achteraf hadden we het bod van 33 miljoen van een Taiwanese groep moeten accepteren, dat was beter geweest.”
Niet alleen maar een zak geld op tafel
Van Zweden kocht dus redelijk eenvoudig (en goedkoop!) een voetbalclub die aan de rand van de afgrond stond. Uit supportersliefde. Maar hoe zit het met de regelgeving in Nederland omtrent het kopen van een voetbalclub? Allereerst zit er verschil in het soort eigenaarschap van voetbalclubs. Je kan als individu alle aandelen kopen maar je kan ook met een aantal partners de club overnemen. Ook komt het veel voor dat een holding een club overneemt. Vaak hebben deze bedrijven zelfs meerdere clubs in hun portfolio. Een voorbeeld van zo’n grootmacht is de City Football Group. Deze holding heeft de aandelen van onder andere Manchester City (Engeland), New York City (Verenigde Staten) en Lommel SK (België) in handen. Het Nederlandse NAC Breda is de volgende die waarschijnlijk deel uit gaat maken van de holding die onder leiding staat van de Arabische sjeik Mansour bin Zayed Al Nahyan . De club heeft al een akkoord met het consortium maar de fans verzetten zich (waarover later meer).
Het gouden aandeel
Voordat NAC de twaalfde club van het City-imperium kan worden, zijn er nog wel wat beren op de weg. Zo moet het consortium nog goedkeuring krijgen van de Raad van Commissarissen, Stichting NOAD, de gemeente Breda en de KNVB.
NOAD heeft het ‘gouden aandeel’, ook wel prioriteitsaandeel genoemd, in bezit. De houder van dit aandeel heeft een vetorecht over directiebesluiten zoals: Naam van de club, logo, clubkleuren, licentie en wellicht de belangrijkste… een overname. Mocht NOAD haar veto uitspreken over een overname, dient zij zelf op zoek te gaan naar een andere overnamekandidaat. De stichting buigt zich op dit moment over de plannen van de City Group zodat het kan beoordelen of de verkoop van de aandelen doorgaat of niet.
De supporters maken zich zorgen over het overnametraject, ze zijn bang dat de club zijn ziel verkoopt als de City Group de touwtjes in handen krijgt. De kans dat NOAD haar veto uitspreekt is dan ook groot. In dat geval zal zij dus daadwerkelijk op zoek moeten gaan naar een alternatief.
De gemeente
De gemeente kan ook een rol spelen in een overnameproces. Het stadion is namelijk in veel gevallen (ook bij NAC) eigendom van de gemeente. Daarom moet ook zij toestemming geven voor een overname en beslissen of de nieuwe eigenaar het stadion mag overnemen of niet. Bij de overnamesoap van ADO Den Haag was dit eerder nog een struikelblok. Overnamekandidaten Martin Jol en Jeroen Lentze wilde niet alleen de aandelen in de club maar ook het stadion overnemen. Echter wilde de gemeente Den Haag eerst een taxatie van het stadion (en de omliggende parkeerplekken). Hierdoor ketste de overnamedeal af.
De KNVB
Naast de houder van het gouden aandeel en de gemeente is de toestemming van de KNVB het belangrijkste als je een club wilt overnemen in Nederland. De KNVB heeft namelijk regels waar een potentiële nieuwe eigenaar aan moet voldoen. Deze regels zijn opgesteld door de licentiecommissie. Deze commissie is onafhankelijk en bestaat uit tenminste vijf leden met expertise op voornamelijk juridisch en financieel gebied. Voorheen kon iemand een voetbalclub overnemen en controleerde de licentiecommissie betaald voetbal alleen ná de overname. De KNVB kon een overname door een eventueel crimineel persoon of bedrijf niet tegenhouden. In de nieuwe situatie moet de licentiecommissie betaald voetbal vóoraf toestemming verlenen als een partij 25 procent of meer van de zeggenschap in een club wil verkrijgen. Bij deze beoordeling wordt gekeken naar de achtergrond van de investeerder en de herkomst en aanwending van zijn vermogen.
In de tijd dat Mark van der Kallen eigenaar werd van ADO was dat wel anders: “Het ging eigenlijk heel makkelijk toen. DE KNVB bemoeide zich nergens mee. De regels voor overname zijn nu veel beter en scherper. Toen ik ADO wilde overnemen kwam er eerst een gesprek met het bestuur van de eigenaren die wilde verkopen. Daarna ging de gemeente zich melden voor de bibob-procedure, ( Wet bevordering integriteitsbeoordelingen ) checken of je geen crimineel bent en dergelijke.”
Na een kleinschalig eigen onderzoek laat de gemeente een uitgebreider onderzoek doen naar de beoogde nieuwe eigenaar door Het Landelijk Bureau Bibob-onderzoek. Zij nemen alle dossierstukken die van belang zijn grondig door. “De gemeente wil hoe dan ook goed op de hoogte zijn bij een overname want er is een maatschappelijk belang voor de stad maar ook een financieel belang met de huur van het stadion. HFC moest ook nog akkoord gaan, een stichting binnen het vennootschap ADO Den Haag.”
HFC had in de tijd van zowel Van Der Kallen als UVS, met zijn bijzonder aandeel, een veto over zaken met betrekking tot clubcultuur (net zoals NOAD bij NAC). Al sinds 1999 waakte HFC onder meer over de naam van de club, de clubkleuren, en het thuistenue. Daarnaast leverde de HFC een lid aan de raad van commissarissen van ADO. Ondertussen is, met de komst van de huidige Amerikaanse eigenaar, HFC zijn bijzonder aandeel en de plek in de raad van commissarissen kwijt.
Tegenstand, zoals nu bij de overnamesoap van NAC, had Van der Kallen niet. “ADO was toen op sterven na dood, supporters liepen met groengele doodskisten door de stad en waren blij dat iemand hun club wilde redden.”
Wanbeleid
Van Der Kallen verkocht de club in 2015 aan het Chinese bedrijf United Vansen (UVS). Het werd het begin van een ellendig huwelijk tussen de Haagse voetbalclub en de Chinese eigenaar. In de tijd dat UVS grootaandeelhouder was zakte de club af. Hoewel het in de beginperiode met trainer Fons Groenendijk nog goed ging (eerst degradatie ontlopen en daarna play-offs Europees voetbal) ging het na zijn vertrek bergafwaarts. Directeuren sneuvelen en trainers komen en gaan bij de club uit de hofstad. Bovendien worden er veel spelers binnengehaald die uiteindelijk mislukken bij de club. Dit wanbeleid resulteert uiteindelijk in degradatie naar de Keuken Kampioen Divisie. Op dit moment lijkt ADO te stabiliseren. Er is een nieuwe (Amerikaanse) eigenaar en dus kan er weer een nieuw hoofdstuk beginnen, zonder Chinese ellende.
City’s succes
Er zijn ook genoeg voorbeelden van eigenaren die een club wél hebben geholpen. Het bekendste verhaal is dat van Manchester City. In 2008 kocht eerdergenoemde City Group voor 185 miljoen euro een meerderheidsbelang in de club. Sindsdien heeft de club enorme aankopen gedaan variërend van 40 (Robinho van Real Madrid) tot 117 miljoen (Jack Grealish van Aston Villa). Je zal dus kunnen zeggen dat Manchester City het huidige succes (6 kampioenschappen in de afgelopen 10 seizoenen!) heeft gekocht. In de 15 jaar dat de City Group aan de macht is in Manchester heeft het gemiddeld 137 miljoen meer uitgegeven aan transfers dan de eigenaren 15 jaar daarvoor.
Hollandse glorie
Het landschap van voetbaleigenaren in Nederland is niet erg multicultureel. De meeste clubs zijn in handen van Nederlandse aandeelhouders. Uitzondering is Ajax dat beursgenoteerd is en dus geen vaste eigenaar van de aandelen heeft. Er zijn een paar clubs in buitenlandse handen. De opvallendste is Vitesse.
De Arnhemse club werd in 2010 de eerste Nederlandse club met een buitenlandse eigenaar: Georgiër Merab Jordania kocht de club. Sinds september 2013 heeft een Rus de macht langs de Rijn. Nu wil huidige eigenaar Valeri Oyf de club verkopen door de oorlog in Oekraïne. Oyf is namelijk gelieerd aan Roman Abramovich (die zijn club Chelsea ook verkoopt) en hij is weer verbonden aan de Russische president Vladimir Poetin. Er zit volgens, de in Oekraïne geboren Rus, Oyf niks anders op dan zijn eigenaarschap over te dragen in het belang van de club.
De komende tijd zullen er dus clubs van eigenaar verwisselen. Deze nieuwe machtshebbers komen niet weg met alleen maar een zak geld op tafel leggen bij de huidige eigenaren. Er moet ook akkoord worden gegeven door de RvC, de gemeente, de houder van het prioriteitsaandeel en de KNVB.