De coronacrisis lijkt achter ons te liggen. Al zijn de gevolgen voor veel mensen nog voelbaar. Zo ook in het speciaal onderwijs, dat het zwaar had in de crisis. De overheid reserveert geld voor deze onderwijstak maar het is de vraag of het genoeg is om de corona-schade te repareren. Hoe groot is die schade en hoe ziet de toekomst eruit voor het speciaal onderwijs? Op de Maurice Maeterlinckschool in Delft hadden ze veel last van corona maar zien ze ook voordelen.
Wat is de impact van de coronapandemie op het speciaal onderwijs? Om die vraag te beantwoorden ben ik op mijn oude school: De Maurice Maeterlinckschool (MMS) in Delft. Een speciaal onderwijsschool voor zowel ernstig als minder ernstig gehandicapte kinderen. Het parkeertrein van de school staat deze woensdagochtend vol met taxibusjes die de kinderen net hebben afgezet. In het revalidatiecentrum, waarmee de school haar gebouw deelt, zijn er weinig mensen. De therapieën voor vandaag zijn nog niet begonnen. Maar zodra ik het schoolgedeelte binnenloop is er opeens veel volk. Leraren die mij nog herkennen van vroeger begroeten mij waarna ik doorloop naar de receptie. Daar wacht directrice Corrine mij op. We schuiven aan een tafel in een verder vrijwel lege aula.
GEVOLGEN
Zoals in het hele onderwijs schakelde ook de MMS over naar digitaal lesgeven. “Daar waren we toentertijd helemaal niet op voorbereid. Er moest veel geregeld worden door de mannen van de ICT-afdeling. Er moesten bijvoorbeeld teams-accounts worden aangemaakt en de minder technisch onderlegde collega’s moesten snel bijgespijkerd worden.”
De Maurice Maeterlinck is verdeeld in twee groepen leerlingen: Mytyl (lichamelijk gehandicapt) en tytyl (meervoudig gehandicapt). “Voor de mytyl-klassen was het onderwijs redelijk te doen, die kinderen zijn slim genoeg om redelijk zelfstandig werken. Zij kregen gewoon hun wekelijkse taken en gingen daar thuis mee aan de slag. Maar voor de kinderen met een meervoudige handicap was het erg moeilijk. Het is in de klas vaak al lastig voor deze kinderen, laat staan op afstand.” Hoewel er voor de onderbouw dus wel oplossingen werden gevonden, was dat voor het VSO (voortgezet speciaal onderwijs) niet te doen. “Daar doen ze veel praktijkdingen en stages, dat was onmogelijk tijdens de lockdowns.” Aldus Corinne.
ACHTERSTANDEN
Volgens de directrice heeft corona niet alleen voor leerachterstand gezorgd, ook het welbevinden van de leerlingen veranderde. “Je merkt dat vooral de tytyl-leerlingen de structuur van een normale week missen. Dat viel helemaal weg en daardoor raakte leerlingen wel van de leg. Vooral de kinderen met laag niveau begrepen helemaal niet wat ze overkwam. We konden ook niet uitleggen wat er aan de hand was. Daarom was er ook wel zorg om het welbevinden van die kinderen, ook voor ouders is dat pittig. Ze hadden opeens hun meervoudig gehandicapt kind 7 dagen per week in huis.”
MAATREGELEN
Gelukkig zijn alle kinderen nu gewoon weer op school. Zonder anderhalve meter of mondkapjesverplichting. Het gaat bijna weer zijn oude gangetje in Delft.
De coronaregels zoals wij die van de afgelopen periode kennen, waren in het speciaal onderwijs sowieso anders. Anderhalve meter afstand houden is bijvoorbeeld al onmogelijk gezien het intensieve contact dat de begeleiders en leerlingen met elkaar hebben en leerlingen begrepen het vaak simpelweg niet. Wel moesten de bovenbouw- en VSO-leerlingen mondkapjes op. Maar de kinderen met een meervoudige handicap hadden dit niet goed door. “Die kap zat vaak op hun voorhoofd in plaats van voor hun mond.” lacht Corrine.
NOODOPVANG
De school was tijdens de lockdowns niet helemaal leeg, er werd noodopvang geboden. “Voor kinderen met ouders in cruciale beroepen maar ook voor kwetsbare kinderen waarvan de ouders het niet meer zagen zitten om alle zorg op zich te moeten dragen. Die opvang werd veelal gedaan door de klassenassistenten omdat de leraren druk waren met digitaal onderwijs geven. Dan zat je dus met 40 leerlingen en een paar klassenassistenten op school.”
BREDER PROBLEEM
Niet alleen in Delft merkten ze de gevolgen van de crisis. Hester Hill, sectordirectrice mytyl/tyltyl bij overkoepelende onderwijsorganisatie Resonans, ziet de gevolgen bij al hun scholen. “In de lock-down tijd zijn er veel leerlingen gewoon naar school gekomen, vooral die met gedragsproblemen. Voor deze leerlingen en vooral in hun gezinnen was het lastig om deze kinderen thuis te houden, laat staan onderwijs in de thuissituatie te bieden. De kinderen die lichamelijke beperkingen hebben zijn deels thuis gebleven omdat de risico’s voor hun gezondheid groot zijn en deels opgevangen op school. Zeker als thuis de opvang niet goed georganiseerd kon worden. De kinderen die thuis bleven hebben weinig geprofiteerd van digitaal onderwijs omdat dit lastig te organiseren is. Deze kinderen hebben veelal hulp nodig wat niet altijd thuis georganiseerd kon worden. De nodige verzorging en therapieën zijn vaak uitgesteld. Dit is niet gunstig geweest voor de fysieke ontwikkeling van de kinderen.
Ook op sociaal-emotioneel vlak was het moeilijk voor de leerlingen van de Resonans-scholen. “Sociaal isolement is toch wel een belangrijk thema geweest voor onze doelgroep kinderen. Zij misten contact met leeftijdgenoten dat ze op school gemakkelijker hebben dan thuis. Ook ouders hebben het opvangen van de kinderen als zwaar ervaren. De onderwijsontwikkeling heeft hier zeker onder geleden.”
CRISISSITUATIE
Terug naar Delft. De MMS had ook te maken met personeelstekort. Veel personeel bleef aan het begin van de pandemie thuis uit angst voor een besmetting. De anderhalve meter was tenslotte niet te doen met de intensieve zorg die moet worden geleverd op dit soort scholen. “We hebben zelfs periodes gehad dat klassen maar vier dagen in de week naar school konden komen. Dan had de vijfde dag dat klassenteam vrij om in te vallen in andere klassen. Dat was wel echt een crisissituatie” onthult Corrine.
Vergroot
OVERHEIDSSTEUN
Er is overheidsgeld vrijgemaakt voor het speciaal onderwijs. Dat wordt vooral gebruikt om achterstanden weg te werken. “Van het geld dat we kregen hebben we bijvoorbeeld een remedial teacher aangenomen en mensen die bijvoorbeeld extra leestraining aan kinderen geven.” Zegt Van der Heuvel. Ook voor het eerder benoemde welbevinden was meer aandacht tijdens de pandemie “We hebben ingezet op extra programma’s voor onzekere kinderen of kinderen met een mindere thuissituatie bijvoorbeeld. Dat zijn een soort trainingen om kinderen wat zekerder van zichzelf te maken en zodat ze wat beter in hun vel zitten.”
Op de vraag of het speciaal onderwijs wel genoeg budget krijgt om dit soort dingen te organiseren en zo de achterstanden weg te werken antwoord Hester Hill “Het speciaal onderwijs krijgt genoeg budget. Dat geld gaat naar meer mensen die op school voor extra begeleiding kunnen zorgen in kleine groepen en inhalen van opgelopen achterstanden. Echter door het tekort aan mensen en een hoog ziektecijfer als gevolg van corona lukt niet alles dat is gepland.”
De uitspraak van Hill is opvallend, het speciaal onderwijs krijgt namelijk al jaren minder geld dan andere onderwijssectoren.
HOE NU VERDER
Hoewel alles weer bij het oude lijkt te zijn op de MMS vreest Corinne het ergste: “Ik denk dat we na de zomer wel weer een lockdown zullen krijgen” Hoewel ze daar geen zin in hebben op de school, zijn ze er wel klaar voor “We weten nu hoe we het moeten aanpakken, dat kunnen we nog een keer doen als het nodig is.”
Resonans ziet in de toekomst liever zo weinig mogelijk online onderwijs. “Scholen voor speciaal onderwijs zijn qua fysieke plek erg van waarde voor onze leerlingen. De begeleiding, therapie, structuur van school zijn cruciaal voor het voorkomen van stagnatie in de ontwikkeling en voor de sociale contacten. Natuurlijk is er ook een groep die prima kan profiteren van thuisonderwijs echter is ondersteuning thuis dan wel nodig. Digitaal lesgeven is voor onze scholen echt een noodgreep, we hebben dat het liefst zo min mogelijk.” licht directrice Hill toe.
Over de langetermijngevolgen bestaat weinig duidelijkheid. Het moet nog worden vastgesteld wat de lockdowns en het bijbehorende thuiszitten echt met de leerlingen heeft gedaan. “Het is moeilijk vast te stellen wat dat met de kinderen heeft gedaan. Op de scholen moet in ieder geval nog hard worden gewerkt om de eerdergenoemde leesachterstanden weg te werken.”
“Je kan helaas nooit weten hoe het niveau van de leerling was geweest zonder lockdowns. Het zal ook best kunnen dat deze coronatijd uiteindelijk het verschil tussen bijvoorbeeld een stap naar de MAVO of de HAVO betekend voor een leerling.” stelt Corrine.
POSITIEVE KANT
Er zijn ook positieve gevolgen voor de MMS. Voorheen kwamen bijvoorbeeld alle chauffeurs en ouders van de kinderen ’s ochtends binnen om koffie te drinken en te kletsen. Deze ochtend is de aula vrijwel leeg. “Met de lockdown mocht niemand meer naar binnen en dat gaf rust. Dat houden we erin.”
Ook de schoolreisjes zijn door corona aangepast. “Voor de corona gingen we met de hele school in gigantische bussen naar de dierentuin. Voor veel kinderen leuk maar voor andere veel te veel prikkels. Nu gaan we per klas. Dat is veel relaxter voor zowel de kinderen als de leraren.”
Vergroot
