Rotterdam raakt overvol en de rest van het land ook. Terwijl er steeds minder ruimte is staan we voor uitdagingen die juist ruimte kosten. Er moeten honderdduizend nieuwe woningen komen en windmolens en zonneparken geplaats worden om de energietransitie mogelijk te maken. Het evenement de Rotterdamse Dakendagen wil laten zien dat er juist in de stad ongelofelijk veel ruimte is die nog helemaal niet wordt benut.
Het is al weken niet te missen in het centrum: de 29,5 meter hoge loopbrug boven de Coolsingel die de 60 meter tussen de Bijenkorf en het WTC-gebouw overbrugt. Het is onderdeel van de Rotterdamse Rooftop Walk, een wandeling van dak naar dak en door het toekomstbeeld van de stad. 141 traptreden voeren je vanuit het Beursplein naar het hoogste punt van de wandeling en naar een stuk stad dat normaal niet zichtbaar is.
Nikki Kamps is mededirecteur van de stichting die het evenement organiseert en vertelt dat het voortbouwt op een traditie van grote publiekstrekkers op hoogte. “In 1960 werd de Euromast geopend, tien jaar later werd er een twee kilometer lange kabelbaan door het centrum gespannen en in 2016 werd 75 jaar wederopbouw gevierd met een grote trap tegen de gevel van het Groot Handelsgebouw.”
Op het dak problemen oplossen
Dit jaar beleef je tijdens de route hoe de ruimte op platte stadsdaken beter benut kan worden. Zo staat er een tiny house op het dak, verbeelden kunstenaars een duurzame toekomst, wordt er op nieuwe manieren energie opgewekt, regenwater gerecycleerd en het dak vergroend. Volgens Kamps verloopt het evenement tot nu toe boven verwachting goed. “We hebben goede hoop dat uiteindelijk meer dan 200 duizend mensen de route lopen. Het wordt niet alleen als attractie gezien, mensen vinden de tentoonstelling op het dak ook heel interessant.”
[aesop_gallery id=”461″ revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Die tentoonstelling is er niet voor niets, volgens Kamps is het dak een ongebruikt potentieel. “Steden worden steeds drukker en we hebben last van klimaatproblematiek. Er valt steeds meer regen, maar het wordt ook droger en heter. Het dak is bij uitstek de plek waar je deze problemen tegen kan gaan. Alles waar een stad behoefte aan heeft kan ook op het dak.”
Meeste platte daken van Nederland
Dat dit evenement juist in Rotterdam plaatsvindt is geen toeval. Uit cijfers van Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt dat er in Nederland in totaal bijna 1280 vierkante kilometer dakoppervlak is. Dat is meer dan 3% van het totale oppervlak van Nederland. Het Rotterdamse daklandschap is uniek met de meeste platte daken van Nederland. Dat is onder meer een gevolg van de wederopbouw na het bombardement van 1940.
De gemeente Rotterdam presenteerde in 2018 al het plan ‘Multifunctionele daken’. Daarin riepen wethouders Bonte en Kurvers inwoners op om eens over hun dak te lopen en te bedenken wat er mee zou kunnen. In dit programma omschrijft de gemeente zeven extra functies voor daken naast het drooghouden van een pand. De Rotterdamse Dakendagen wil laten zien hoe door het benutten van deze functies daken kunnen bijdragen aan een betere toekomst voor stadsbewoners.
[aesop_content color=”#000000″ background=”#c0c0c0″ columns=”1″ position=”none” imgrepeat=”no-repeat” disable_bgshading=”off” floaterposition=”left” floaterdirection=”up” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off” aesop-generator-content=”Elke functie waarvoor een dak kan worden gebruikt wordt gesymboliseerd door een eigen kleur. Mogelijk komen hier in de toekomst nog functies bij. – Rode daken herbergen sociale functies waar mensen elkaar ontmoeten, sporten en recreëren. – Blauwe daken vangen (hemel)water op en houden dit vast, wat het riool ontlast en overstroming terugdringt. – Groene daken zorgen voor vergroening, biodiversiteit, dragen bij aan de luchtkwaliteit en gaan hittestress tegen in de stad. – Gele daken wekken duurzame energie op uit zon of wind. – Paarse daken zijn woondaken, hierop kunnen nieuwe woonruimtes worden gebouwd. – Oranje daken worden gebruikt voor mobiliteit, zoals bijvoorbeeld een dakverbinding of dakbrug. – Grijze daken zijn voor technische functies, zoals luchtbehandelingskasten en schoorstenen. Door het combineren van meerdere functies wordt er een meerwaarde gecreëerd, dat wordt een gouden functie genoemd.
“]Elke functie waarvoor een dak kan worden gebruikt wordt gesymboliseerd door een eigen kleur. Mogelijk komen hier in de toekomst nog functies bij.
– Rode daken herbergen sociale functies waar mensen elkaar ontmoeten, sporten en recreëren.
– Blauwe daken vangen (hemel)water op en houden dit vast, wat het riool ontlast en overstroming terugdringt.
– Groene daken zorgen voor vergroening, biodiversiteit, dragen bij aan de luchtkwaliteit en gaan hittestress tegen in de stad.
– Gele daken wekken duurzame energie op uit zon of wind.
– Paarse daken zijn woondaken, hierop kunnen nieuwe woonruimtes worden gebouwd.
– Oranje daken worden gebruikt voor mobiliteit, zoals bijvoorbeeld een dakverbinding of dakbrug.
– Grijze daken zijn voor technische functies, zoals luchtbehandelingskasten en schoorstenen.
Door het combineren van meerdere functies wordt er een meerwaarde gecreëerd, dat wordt een gouden functie genoemd.
[/aesop_content]
Volgens mededirecteur Kamps loopt Rotterdam voor in het gebruik maken van daken, maar niet enorm. “Bij ons wordt 3 procent van de daken gebruikt terwijl het in heel Nederland 1,8 procent is. Wat het moeilijk maakt is dat elk dak letterlijk een eilandje is, ze hebben allemaal verschillende eigenaren. Om daar een gezamenlijke visie op te hebben en veranderingen op aan te brengen kost tijd en energie. De gemeente is daar heel actief mee bezig, ik hoop dat we onze voortrekkingspositie kunnen volhouden en uitbreiden.”
[aesop_gallery id=”472″ revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
Potentie
De potentie van de 18,5 miljoen vierkante meter plat dak in Rotterdam, waarvan 1 miljoen vierkante meter in het centrum, is enorm. Als zevenendertig procent van de platte daken in Rotterdam gebruikt zou worden voor de groene functie, levert dit een hoeveelheid groen op die gelijk is aan twee keer het Central Park in New York. Een ander deel van de ruimte kan worden gebruikt voor recreatie: de oppervlakte van twintig procent van de platte daken in Rotterdam zou 500 voetbalvelden kunnen opleveren.
De platte daken van Rotterdam kunnen ook bijdragen aan de energietransitie en de woningcrisis. Als op zeventien procent van de platte Rotterdamse daken zonnepanelen zouden worden gelegd, levert dit energie op voor 150 duizend huishoudens per jaar. En er kunnen 8143 woningen bijkomen als vijf procent van de oppervlakte van platte daken wordt gebruikt voor woningbouw.
De daken krijg in de toekomst ook een belangrijke functie in het vasthouden van regenwater. Door overtollig regenwater te vertragen wordt het riool ontlast en worden overstromingen in de stad teruggedrongen. Als eenentwintig procent van de platte daken in Rotterdam gebruikt zou worden voor de blauwe functie, levert dit een hoeveelheid water op die gelijk staat aan de inhoud van honderd olympische zwembaden per jaar.
Cultuurverandering
Veel daken zijn nu nog ongebruikt. Volgens mededirecteur Kamps kijken we te weinig naar boven. “Het dak zit niet in ons systeem als een oppervlak wat je kan gebruiken. Als je die realisatie hebt kun je anders gaan nadenken over de ruimte van het dak. Van wie is die ruimte en waar kunnen we het voor gebruiken? De ruimte is niet persé van de eigenaar van het gebouw. Daar moeten we systemen voor bedenken en gesprekken over gaan voeren. Als we dat niet doen, blijft het bij af en toe een zonnepaneel of penthouse.”
Het bestaansrecht van de Rotterdamse Dakendagen zit in het bereiken van een groot publiek. Kamps: “Door dit evenement maak je iets tijdelijk mogelijk wat mensen vooraf zien als gekkigheid. Je spreekt de verbeeldingskracht aan waardoor er permanent meer kan. We zetten de stad als laboratorium neer. Het is belangrijk voor bewoners om zich betrokken te voelen bij wat er in Rotterdam gebeurt. We willen zorgen voor een cultuuromslag. Steeds meer architecten gebruiken daken al bij het ontwerpen van nieuwe gebouwen.”
Geschikt
Op meerdere plekken in de stad worden daken al gebruikt voor verschillende doeleinde. Kinderen die op de Jan Prins en de Willibrordusschool spelen buiten op een dak en bovenop het Schieblock is een dakboerderij van duizend vierkante meter. Voor mededirecteur Kamps spreekt luchtpark de Hofbogen, op het dak van station Hofplein, het meest tot de verbeelding. “Het dakpark moet nog gerealiseerd worden maar het is een goed voorbeeld van het enorme potentieel van bestaande gebouwen. Het is een van de grootste stadsprojecten van de komende tijd.”
In de toekomst zullen daken ook meer worden gebruikt voor mobiliteitsdoeleinde. Deze oranje functie is bijvoorbeeld het verbinden van daken door middel van een dakbrug of als landingsplatform voor drones die pakketjes bezorgen. Maar niet elk dak is even geschikt om te gebruiken. Veel bestaande daken zijn niet sterk genoeg om mensen, zonnepanelen of zelfs maar groen te kunnen dragen. Daarnaast is er vaak ruimte nodig voor klimaatsystemen, glazenwasinstallaties en andere technieken zoals bliksemafleiders.
Dé oplossing?
Volgens Nikki Kamps is het gebruik maken van daken dan ook niet de heilige graal die alles oplost. “Je moet het zien als een deel van de oplossing. We pleiten niet tegen andere manieren, het een sluit het ander niet uit. Het dak is een voorbeeld voor allerlei andere plekken. Door net anders naar dingen te kijken kun je een groot potentieel ontsluiten.”
[aesop_gallery id=”478″ revealfx=”off” overlay_revealfx=”off”]
[aesop_content color=”#000000″ background=”#c0c0c0″ columns=”1″ position=”none” imgrepeat=”no-repeat” disable_bgshading=”off” floaterposition=”left” floaterdirection=”up” revealfx=”off” overlay_revealfx=”off” aesop-generator-content=”Verantwoording</p>
<p>Voor de data-analyse is een dataset over de oppervlakte aan daken in Nederland per gemeente in 2021 van het RIVM gebruikt. De gegevens hieruit over Rotterdam zijn naast voorbeelden van vijf van de zeven verschillende functies voor platte daken gelegd. De grijze en oranje functie zijn niet meegenomen in de berekening want daar zijn geen concrete voorbeelden met afmetingen voor.</p>
<p>Voor de andere vijf functies is een voorbeeld geselecteerd waarin de potentie van platte daken kan worden uitgedrukt. Hieronder staat per voorbeeld beschreven op welke gegevens het is gebaseerd:<br />
– Rode functie: de berekening is gebaseerd op het voetbalveld van Feyenoord (7140 m2), die sinds het seizoen 2016/2017 van de KNVB 105×68 meter moet zijn.<br />
– Gele functie: de berekening is gebaseerd op Nederlandse huishoudens die volgens Milieucentraal jaarlijks gemiddeld 2,479 megawatt energie gebruiken en zonnepanelen die jaarlijks gemiddeld 120 KwH opleveren per m2 per volgens uwduurzameinstallateur.<br />
– Groene functie: de berekening is gebaseerd op het Central Park in New York dat volgens het beheer 341 ha groot is.<br />
– Blauwe functie: de berekening is gebaseerd op de normen van FINA die voorschrijven dat een olympisch zwembad 50x25x2 meter moet zijn (2500m3), wat gelijk staat aan 25000000 liter water. Daarnaast is de berekening gebaseerd op een vierkante meter plat dak dat jaarlijks 650 liter water opvangt volgens mijnwaterfabriek.<br />
– Paarse functie: de berekening is gebaseerd op 120 vierkante meter, het gemiddelde woonoppervlak volgens het CBS.</p>
<p>Vervolgens is berekend hoe vaak deze voorbeelden passen binnen het totale platte dakoppervlak van Rotterdam. De uitkomst daarvan is in procenten uitgedrukt en terug te zien in de grafiek, samen met het aantal vierkante meters per voorbeeld. De vijf verschillende voorbeelden zijn uitgedrukt in een staaf in de kleur van de functie.</p>
<p>”]Verantwoording
Voor de data-analyse is een dataset over de oppervlakte aan daken in Nederland per gemeente in 2021 van het RIVM gebruikt. De gegevens hieruit over Rotterdam zijn naast voorbeelden van vijf van de zeven verschillende functies voor platte daken gelegd. De grijze en oranje functie zijn niet meegenomen in de berekening want daar zijn geen concrete voorbeelden met afmetingen voor.
Voor de andere vijf functies is een voorbeeld geselecteerd waarin de potentie van platte daken kan worden uitgedrukt. Hieronder staat per voorbeeld beschreven op welke gegevens het is gebaseerd:
– Rode functie: de berekening is gebaseerd op het voetbalveld van Feyenoord (7140 m2), die sinds het seizoen 2016/2017 van de KNVB 105×68 meter moet zijn.
– Gele functie: de berekening is gebaseerd op Nederlandse huishoudens die volgens Milieucentraal jaarlijks gemiddeld 2,479 megawatt energie gebruiken en zonnepanelen die jaarlijks gemiddeld 120 KwH opleveren per m2 per volgens uwduurzameinstallateur.
– Groene functie: de berekening is gebaseerd op het Central Park in New York dat volgens het beheer 341 ha groot is.
– Blauwe functie: de berekening is gebaseerd op de normen van FINA die voorschrijven dat een olympisch zwembad 50x25x2 meter moet zijn (2500m3), wat gelijk staat aan 25000000 liter water. Daarnaast is de berekening gebaseerd op een vierkante meter plat dak dat jaarlijks 650 liter water opvangt volgens mijnwaterfabriek.
– Paarse functie: de berekening is gebaseerd op 120 vierkante meter, het gemiddelde woonoppervlak volgens het CBS.
Vervolgens is berekend hoe vaak deze voorbeelden passen binnen het totale platte dakoppervlak van Rotterdam. De uitkomst daarvan is in procenten uitgedrukt en terug te zien in de grafiek, samen met het aantal vierkante meters per voorbeeld. De vijf verschillende voorbeelden zijn uitgedrukt in een staaf in de kleur van de functie.
[/aesop_content]