Waarom is supportersgeweld toegenomen ná corona?

Fakkels, bier, aanstekers en wat word er allemaal wel niet meer vanaf de tribunes op het voetbalveld gegooid. Tegenwoordig zijn ballen niet meer de enige voorwerpen die binnen de vier lijnen hun intrede doen. Elk weekend lijkt het wel raak en moet een scheidsrechter de wedstrijd weer even stil leggen. Ook kwetsende spreekkoren lijken steeds vaker voor te komen in het betaald voetbal.

Kloppen die vermoedens en zouden ze iets te maken kunnen hebben met de coronaperiode, waarin voetbalsupporters twee seizoenen lang gedwongen thuis moesten blijven? Is supportersgeweld inderdaad toegenomen en is het misschien zelfs heftiger geworden?

Het staat vast dat er een toename van supportersgeweld is te zien na corona. In de seizoenen voor de pandemie lag het aantal landelijke stadionverboden rond de zeshonderd over een heel seizoen in het betaald voetbal. In 2020 en 2021 is dat erg afgenomen, omdat stadions grote delen van het seizoen ontoegankelijk waren voor fans vanwege het coronavirus. In het seizoen 2021/22 zijn de stadions geleidelijk weer open gegaan voor voetbalfans en schoten de stadionverboden door het dak. Het aantal uitgedeelde stadionverboden kwam dat seizoen op 1258. Dat is meer dan een verdubbeling vergeleken met de seizoenen voor corona. Veiligheidsadviseur betaald voetbal bij de KNVB, Matthijs Wiersma, geeft aan dat er niet strenger is gehandhaafd dan voor corona.

Voorbeelden genoeg

Dat er door corona agressie naar boven kwam bij sommige voetbalfans, is ook te zien in een aantal heftige incidenten rondom de coronaseizoenen. In oktober 2021 gingen aanhangers van FC Twente en Willem II met elkaar op de vuist en ook rond PSV-PEC Zwolle was er veel gedoe, waarbij uiteindelijk 39 Zwolse aanhangers werden gearresteerd. Maar de heftigste incidenten waren rellen na NEC-Vitesse in oktober 2021 en ADO-Excelsior in mei 2022. In Gelderland gingen aanhangers van de rivaliserende clubs na de wedstrijd met elkaar op de vuist, waarna een tijdje de politie doelwit werd van de relschoppers.

In Den Haag werd de promotiefinale gespeeld tegen Excelsior, die op een magische wijze werd gewonnen door de Rotterdammers. Dit leidde tot grote agressie bij veel ADO-fans, die het veld betraden en fakkels, vuurwerk en stokken het uitvak in begonnen te gooien. Chris de Man, bestuurslid van de supportersvereniging van Excelsior, zat op dat moment in dat uitvak en kreeg zelf ook een fakkel tegen zijn schouder.

Hoe dit incident tot stand kwam en hoe het vanuit het uitvak werd beleefd, zie je in de onderstaande mini-documentaire:

Ook in het buitenland lijkt supportersgeweld een vlucht te hebben genomen na de coronaperiode. In Frankrijk kwamen aan het begin van het seizoen 2021/22 allerlei supporters het veld op, terwijl dat er daarvoor niet of nauwelijks gebeurde. En ook in België ging het meerdere keren mis, met als meest heftige incident een Manchester City-fan die in coma werd geslagen door vijf mannen die zichzelf Club Brugge-fans noemden.

Verband tussen toename en corona?

Maar dat het supportersgeweld is toegenomen na corona, wil niet gelijk zeggen dat het één ook een gevolg is van de ander. Of toch wel? De meeste experts zien toch wel een verband tussen de twee en geven daar drie redenen voor.

Een voetbalstadion is altijd een uitlaatklep geweest voor veel mensen. Ze uiten zich dan ook vaak op een andere manier op die plek dan dat ze normaal zouden doen in de rest van de week. Bij sommige fans is er zelfs een soort bewijsdrang binnen een supportersgroep. Even laten zien wie de gekste is. Het coronavirus heeft voor veel frustraties gezorgd binnen de samenleving, die voetbalfans niet meer konden uiten op de plek waar ze dat normaal zo goed konden in het weekend. Al die opgekropte frustratie kwam er dus later, toen de stadions weer open gingen, in één keer uit.

Daarnaast was er door de coronacrisis sprake van een ongeregelde hiërarchie binnen supportersgroepen. Aan de bovenkant zijn veel mensen weggegaan, die vonden het mooi geweest. En aan de onderkant is er juist veel nieuwe aanwas bijgekomen. Hierdoor werden jonge fans, ook niet meer op de vingers getikt door de oudere fans. De apenrots was even leeg door corona en dus was er een mogelijkheid om omhoog te klimmen.

De derde en belangrijkste reden is dat er een gemis van zicht was op de nieuwe aanwas. Aangezien er twee seizoenen minder tot geen publiek aanwezig was bij wedstrijden, konden clubs, politie en de KNVB niet inzichtelijk houden wie de nieuwe jongens waren bij de supportersgroepen. Na corona was die nieuwe aanwas er opeens en waren de instanties daar niet op voorbereid.

Nieuwe uiting van supportersgeweld

De manier waarop supportersgeweld zich uit, is wel iets veranderd na de coronaseizoenen. ‘Biergooien en het veld betreden is enorm toegenomen’, geeft Wiersma aan. ‘Over het algemeen is supportersgeweld niet heftiger geworden na corona. In ieder geval niet in het stadion. Wel zien we een toename in supporters die elkaar opzoeken buiten het stadion. Daar is de pakkans kleiner, dan in het stadion, door het gebrek aan camera’s. Ze spreken dan af bij tankstations of in het bos.’

Volgens socioloog Ramon Spaaij is het geweldsprobleem breder dan alleen in het voetbal: ‘In de hele samenleving is het toegenomen. Er is veel verzet, weerstand en het niet accepteren van autoriteiten. Voetbal is een afspiegeling daarvan, maar altijd net wat heftiger.’ Volgens Spaaij zijn we op zoek naar een nieuw evenwicht en nieuwe grenzen, na de coronaperiode.

Nieuwe normaal of tijdelijke trend?

Wel verwacht Spaaij dat de huidige tendens tijdelijk zal zijn. Ook andere experts verwachten dat. De cijfers van supportersgeweld zijn namelijk de afgelopen tien seizoenen zeer stabiel geweest. Na corona was er even een piek en nu is de verwachting dat de cijfers na deze piek weer zullen ‘normaliseren’. Ook Jan de Jong, directeur van de Eredivisie CV, ziet de toename als tijdelijk. Het bier gooien neemt volgens hem bijvoorbeeld alweer af.

Al met al is er dus wel degelijk een toename geweest van supportersgeweld na corona en hadden de twee ook zeker met elkaar te maken. Alleen is de verwachting gelukkig dat de cijfers weer zullen afnemen en ‘normaliseren’. Hopelijk zullen we dan ook in de toekomst steeds minder fakkels, bier en aanstekers op het veld tegenkomen.