{"id":314,"date":"2020-03-24T14:23:24","date_gmt":"2020-03-24T13:23:24","guid":{"rendered":"https:\/\/svjmedia.nl\/tobiasdruijf\/?page_id=314"},"modified":"2025-06-10T00:35:52","modified_gmt":"2025-06-09T22:35:52","slug":"vrije-opdracht","status":"publish","type":"page","link":"https:\/\/svjmedia.nl\/tobiasdruijf\/afstuderen\/vrije-opdracht\/","title":{"rendered":"Zaadolie is niet giftig, de claim wel"},"content":{"rendered":"

Zoals wel vaker lig ik \u2019s avonds gedachteloos te scrollen op TikTok. De oneindige toevoer van dopamine naar mijn brein laat me zachtjes weg wiegen. Niks is nog gek als je een uur aan het scrollen bent, maar toch valt mijn duim stil bij een video die net iets te serieus voelt om als absurd te bestempelen.\u00a0Een veel te gespierde man (je kent ze wel), telefoon in selfie-stand, kijkt strak in de camera terwijl hij een fles zonnebloemolie demonstratief in de prullenbak gooit.\u00a0Geen grap, geen uitleg. Alleen: \u201cDit is gif. Weg ermee.\u201d<\/em>\u00a0Er zijn wat likes. Een paar reacties. Niks bijzonders. Toch ben ik geprikkeld. Waar gaat dit over? Wie heeft dit bedacht? En waarom nu?<\/p>\n

Ik swipe toch verder. En vergeet het weer.<\/p>\n

Tot ik een jaar later opnieuw een filmpje tegenkom. Niet diezelfde video – die is verdwenen – maar de toon herken ik meteen. De boodschap is nog steeds grotendeels hetzelfde, maar inmiddels verpakt als waarschuwing, bijna als levensstijl lijkt het. Wat eerst een losse bewering leek, is iets groters geworden. Angstaanjagender ook.<\/p>\n

In mijn werk als redacteur en factchecker bij Pointer Checkt<\/em> stuit ik vaak op virale claims. Veel slaan niet aan en verdwijnen vanzelf. Andere keren terug in een nieuwe vorm. En soms – heel soms – merk je dat een verhaal zich dieper heeft genesteld. Dat het niet alleen meer over feiten gaat, maar over een daaronder liggend sentiment.<\/p>\n

Wat in eerste instantie lijkt op een onschuldige claim ontvouwt zich tot een web van gezondheidsmythes, influencers, supplementen, algoritmes, wantrouwen en nostalgie. Ik kom terecht in een wereld die veel van ons bekend zal zijn, maar op het eerste gezicht weinig overzichtelijk in elkaar zit. Een wereld waar het allang niet meer over olie of gezondheid gaat.<\/p>\n

\"\"

Illustratie door Midjourney<\/p><\/div>\n

Zaadolie is geen onbekende in ons dagelijks dieet. Zonder dat we erbij stilstaan, eten we het in koekjes, frituursnacks, saladedressings, margarines en zelfs babyvoeding. Je kent het waarschijnlijk als de zonnebloemolie die je gebruikt om in te bakken, maar het komt in vele vormen: sojaolie, ma\u00efsolie, koolzaadolie, katoenzaadolie, saffloerolie, rijstolie, druivenpitolie. Niet allemaal even bekend bij naam, maar volgens menig influencer onderdeel van een nieuwe as van het kwaad.<\/p>\n

In veel Amerikaanse onlinevideo\u2019s waarin over deze olie wordt gesproken, krijgen ze zelfs een naam: The Hateful Eight<\/em>. Acht soorten populaire, \u2018industri\u00eble\u2019 plantaardige olie die in zo\u2019n beetje alles zit wat een gemiddeld westers persoon op een dag consumeert. Samen vormen ze de ruggengraat van de industri\u00eble voedingsketen.<\/p>\n

Zaadolie komt, zoals de naam al zegt, uit zaden. Kleine, harde zaden – zonnebloempitten, soja en koolzaad. Die bevatten van zichzelf maar weinig olie, dus het proces om er iets vloeibaars uit te krijgen is vrij intensief. Eerst worden ze mechanisch geplet tot pulp. Daarna volgt het chemische werk: om alles eruit te halen wat erin zit, wordt die pulp behandeld met hexaan, een oplosmiddel dat uit aardolie wordt gewonnen. Dan volgt de raffinage: verhitten, filteren, bleken, neutraliseren. Geur- en kleurstoffen worden verwijderd, net als resten slijmstoffen, fosfor of vrije vetzuren. Soms worden er antioxidanten toegevoegd om bederf tegen te gaan. Wat overblijft is een heldere, smaakloze olie die lang houdbaar is en stabiel blijft bij verhitting. Dat laatste maakt zaadolie zo aantrekkelijk voor voedselproducenten en consumenten. Het is goedkoop, veelzijdig en makkelijk industrieel te verwerken. Van chips en koekjes tot sauzen, margarines en diepvriespizza\u2019s: als iets \u2018ultrabewerkt\u2019 is, is de kans groot dat er zaadolie in zit. Volgens een onderzoek van Foodwatch bestaat bij sommige supermarkten tot wel 70 procent van het aanbod uit ultrabewerkt eten. Foodwatch benadrukt vooral dat als je veel ultrabewerkt voedsel eet, er een verhoogd risico is op aandoeningen zoals obesitas, diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.<\/p>\n

Wat bedoelen we met “ultrabewerkt voedsel”?<\/strong>
\nUltrabewerkt voedsel verwijst naar voedingsmiddelen die zijn onderworpen aan uitgebreide industri\u00eble bewerkingen, vaak met behulp van chemische ingredi\u00ebnten en technologische processen. Deze bewerkingen hebben tot doel het voedsel te transformeren, te conserveren en aantrekkelijker te maken voor consumenten. Voorbeelden van ultrabewerkt voedsel zijn onder meer fastfood, snacks zoals chips, frisdranken, voorverpakte maaltijden, en veel kant-en-klaarproducten die vaak in de supermarkt te vinden zijn. De term “ultrabewerkt” benadrukt dat deze voedingsmiddelen verder gaan dan matige bewerkingen zoals snijden of koken. Ze kunnen veel toegevoegde suikers, zout, verzadigde vetten en kunstmatige ingredi\u00ebnten bevatten, wat kan bijdragen aan gezondheidsproblemen als ze regelmatig geconsumeerd worden. Ook bevat bijna elk ultrabewerkt product uit de supermarkt wel een vorm van zaadolie.<\/div>\n
\"\"

Illustratie via Midjourney<\/p><\/div>\n

Veel studies naar ultrabewerkt voedsel hebben soortgelijke conclusies. Je wordt er langzaam maar zeker ziek of dik van, als je er maar genoeg van eet. En dat doen we. Gemiddeld 61% van ons voedingspatroon bestaat ondertussen uit ultrabewerkte producten, dat volgde in 2016 al uit de Nederlandse voedselconsumptiepeiling. Neem daarbij dat in bijna elk ultrabewerkt product een vorm zaadolie zit, dan is de rekensom snel gemaakt volgens menig Instagramdokter.<\/p>\n

Online hoef je er niet lang naar te zoeken. In video na video zie je mensen producten uit de supermarktschappen trekken, het etiket lezen en vervolgens met alle wetenschappelijke termen die ze in dertig seconden kunnen proppen onderbouwen dat we \u2018dit echt moeten vermijden\u2019.\u00a0Er zijn slides met medische termen, vetzuurdiagrammen, AI-stemmen die je iets influisteren over oxidatie, omega-6 vetzuren (waarvan linolzuur de belangrijkste is) en chronische ontstekingen. Alles wat je waarschijnlijk net niet begrijpt, maar wel moet vrezen.<\/p>\n