WORMER – ”Negen maanden geleden viel Rutte 3 en we zijn geen steek verder. Ondertussen kapseist het kabinet als een zinkend narrenschip. Ik wil nieuwe verkiezingen!” Dit is een uitspraak van Geert Wilders over de huidige formatie. De Tweede Kamer verkiezingen vonden nu al een half jaar geleden plaats, maar er zit nog steeds geen schot in. We zijn al vier verkenners en drie informateurs verder en de koek raakt nu wel een beetje op. Meerdere politici, waaronder Geert Wilders dus, pleiten voor nieuwe verkiezingen. Dit naar aanleiding van flinke blunders tijdens de formatie en het feit dat er nog geen vooruitgang in zit. Maar nieuwe verkiezingen, hoe zit dat nou?
Johan Remkes, huidige informateur, heeft al een streep gezet door een minderheidskabinet én meerderheidskabinet. Zijn laatste redmiddel is een extraparlementair kabinet. Dat is een kabinet zonder dichtgetimmerd regeerakkoord, met daarin ook ministers van verschillende partijen. Als hier ook niks uitkomt, zijn de ideeën eigenlijk een beetje op en zal er toch echt serieus gekeken worden naar nieuwe verkiezingen.
Hanna Meier, hoogleraar Staatsrecht, zegt: “Staatsrechtelijk gezien is het mogelijk om voor nieuwe verkiezingen te kiezen. Als de meerderheid van de Tweede Kamer besluit dat nieuwe verkiezingen uitgeschreven moeten worden dan is dat zeker mogelijk.” Daarentegen zegt Meier wel dat het inzetten van nieuwe verkiezingen door een mislukte formatie nog nooit gebeurd is dus dat de kans dat het daadwerkelijk wordt doorgezet klein is. “Iets zeggen en verkondigen is natuurlijk altijd makkelijker dan iets werkelijk uitvoeren dus ik denk dat de kans erg klein is dat er echt nieuwe verkiezingen komen.”
Vorige informateur Mariëtte Hamer is wel erg bezorgd om de hele situatie. Zij ziet het extraparlementair kabinet als laatste redmiddel, als de bel voor de laatste ronde. Volgens Hamer komt de formatie steeds dichter bij het eindpunt en daarbij staan nieuwe verkiezingen. Maar nieuwe verkiezingen zullen niet veel oplossen zegt Meier. “Met nieuwe verkiezingen legt de regering het probleem weer bij de kiezers en er zullen dan misschien wel wat verschuivingen komen, maar het zal grotendeels hetzelfde blijven. Hierdoor zullen dezelfde lijsttrekkers elkaar daarna weer tegen komen en dan zit je weer met hetzelfde probleem.” Toch blijkt uit het onderzoek van EenVandaag dat Nederlanders liever opnieuw willen stemmen dan de kans op een minderheidskabinet.
Nieuwe verkiezingen zijn staatsrechtelijk dus wel mogelijk en de dreiging is zeer reëel en moeten we dus serieus nemen, maar het is echt het allerlaatste middel om in te zetten. Voor de democratie wordt het als afgang gezien en het is ook nog nooit gebeurd sinds Nederland vanaf 1848 een parlementaire constitutionele monarchie is. Deskundigen zijn ook een beetje bang voor ‘Israëlische taferelen’. In Israël zijn namelijk om de haverklap nieuwe verkiezingen, omdat partijen het vaak niet eens kunnen worden over een meerderheidscoalitie. Ook in Nederland zou een zogeheten ‘precedentwerking’ kunnen ontstaan: als het even tegenzit in de formatie, kun je sneller naar nieuwe verkiezingen grijpen. Dat is dan immers al eerder gebeurd.
