Na een scheiding van ruim veertig jaar werden Oost- en West-Duitsland 33 jaar geleden weer één land. Jaarlijks staat Duitsland op de derde van oktober stil bij de ”Tag der Deutschen Einheit”, oftewel Dag van de Duitse Eenheid. De officiële viering van de nationale feestdag wordt traditiegetrouw gehouden in de deelstaat die op dat moment de voorzitter van de Bondsraad is, waardoor dit jaar de noordelijke havenstad Hamburg de eer had.
Tijdens het formele gedeelte van de dag sprak onder andere de voorzitter van de Bondsraad, en tevens burgermeester van Hamburg, Peter Tschentscher voor zo’n 1300 gasten in de Elbphilharmonie over het belang van eenheid en samenwerking. Ook benadrukte hij dat iedereen hier verantwoording voor draagt en zich moet afvragen hoe eenieder hieraan kan bijdragen. Naast Tschentscher sprak de president van het Duitse grondwettelijke hof, Stephan Harbarth, uit dat in Duitsland veel dingen goed gaan, sommige dingen uitstekend maar er ook dingen moeten worden verbeterd om toekomstbestendig te zijn als land.
Duitse degelijkheid
Wouter Zwart is correspondent in Duitsland voor de NOS en weet zodoende hoe de dag buiten het formele gedeelte om werd gevierd. ‘’Je ziet dat het door het hele land heen wordt gevierd met veel muziek, cultuur en braderieachtige taferelen met nadruk op de binding tussen de verschillende delen van Duitsland’’, aldus Zwart. Hoewel dit wellicht klinkt als een Duitse variant op de Nederlandse Koningsdag gaat deze vergelijking voor Zwart niet op en is de Dag van de Duitse Eenheid een stuk degelijker: ‘’Het is een nationale vrije dag, maar het is niet zo dat half Duitsland in het zwart, geel en rood op straat loopt en feest tot diep in de nacht. Op 9 november heb je de dag waarop de muur viel. Dat is voor meer mensen een zeer belangrijke datum, vooral voor de mensen in Berlijn.’’
Negatieve omwenteling
Sinds twintig jaar houdt het onderzoeksbureau Forsa een peiling onder de Duitse bevolking over het gevoel van eenheid. Uitkomst van de peiling van dit jaar is dat zestig procent vindt dat wat Oost- en West-Duitsers van elkaar scheidt overheerst over dat wat hen bindt. In 2019 vond 51% van de respondenten dat oost en west naar elkaar toegroeide, een kleine meerderheid dus.
Dat dit percentage negatief is omgeslagen is volgens Ewout van der Knaap, hoogleraar Duitstalige Literatuur en Cultuur aan de Universiteit Utrecht, deels te wijten aan de coronapandemie en energiecrisis als gevolg van het internationale conflict met Rusland. Van der Knaap: ‘’Al deze die factoren dragen eraan bij dat, ook in Nederland trouwens, dat mensen somberder zijn over de vooruitzichten. Daar waar ontevredenheid is, groeien bijvoorbeeld extreme politieke partijen zoals vooral in Oost-Duitsland het extreemrechtse AfD (Alternative für Deutschland red.). Dit zorgt voor verdeeldheid onder de bevolking.’’ Zwart voegt hier nog aan toe: ‘’De extreemrechtse partijen vertolken een soort frustratie. Eigenlijk is deze discussie gaan verschuiven omdat ook in West-Duitsland deze partijen het steeds beter gaan doen.’’
Economische ongelijkheid
Op economisch vlak zijn er grote verschillen tussen oost en west. Volgens het jaarlijkse rapport over de stand van de Duitse eenheid, gepubliceerd door de Duitse overheid, bedroeg in 2022 het bruto jaarloon in Oost-Duitsland 86% van dat in het Westen. Betreft het bruto binnenlands product (BBP) is dit percentage 79%. Daarnaast is de Oost-Duitse bevolking in slechts 12,2% van de leidinggevende functies vertegenwoordigd. Ook zijn West-Duitsers vermogender dan hun oosterse landgenoten.
Volgens Wouter Zwart ligt de kern van dit probleem niet enkel in Oost-Duitsland, maar is dit een probleem wat het hele land aangaat. ‘’Het probleem ligt in het hele land. Dan heb ik het over de slechte economische situatie, zorg, klimaat en toename van vluchtelingen. Dat wordt zowel in het oosten én in het westen gevoeld. De zorgen van Duitsland liggen niet meer alleen in het oosten maar in heel Duitsland’’, aldus Zwart.
Oost versus west
Na de overwinning van de geallieerden op Nazi-Duitsland werd het land opgedeeld in vier zones. De Sovjet-Unie zwaaide de scepter in Oost-Duitsland terwijl Amerika, Frankrijk en het Verenigd-Koninkrijk het westen verdeelde. Hoewel Berlijn geheel in het deel van de Sovjet-Unie lag werd vanwege de relevantie als voormalige hoofdstad de stad ook opgedeeld in vier sectoren. Later voegde de westelijke machten hun zones samen waardoor er alleen een onderscheid tussen Oost- en West-Duitsland ontstond.
In 1949 werd in het westen de Bundesrepublik Deutschland (BRD) gesticht, waarna in het oosten de Deutsche Demokratische Republiek (DDR) ontstond. Door de slechte economische staat van de DDR staken zo’n drie miljoen mensen de grens over naar het westen. Om dit een halt toe te roepen bouwde de Sovjet-Unie de Berlijnse Muur, waarna uiteindelijk Oost-Duitsland in zijn geheel verdween achter het IJzeren Gordijn. Tientallen jaren van spanningen en de bijbehorende wapenwedloop tussen het communistische oosten en kapitalistische westen volgden. Deze periode staat bekend als de Koude Oorlog. Na toenadering tussen de beide partijen en onder invloed van de ideologie van glasnost (openheid) en perestrojka (hervorming) van toenmalig Sovjetpresident Michail Gorbatjov werd de muur in 1989 neergehaald. Een jaar later, op 3 oktober 1990, was de wiedervereinigung een feit en was Duitsland weer één.
Weten hoe de Tag der Deutschen Einheit onder de Duitse jongeren leeft? Upd8 Nieuws zocht het uit. Beluister ons item hierover onderstaand.
Bronnen:
isgeschiedenis.nl
bundesregierung.de
duitslandinstituut.nl
