Eindeloos scrollen op TikTok of Instagram, een bekende routine voor vele jongeren. Deze routine heeft negatieve gevolgen voor de mentale gezondheid van 2,2 miljoen mensen, volgens het Nationale Sociale Media Onderzoek 2024 van NewCom. Een belangrijke reden voor dit hoge aantal is volgens hoofdonderzoeker Tim Jonker dat gebruikers zichzelf en hun leven vergelijken met dat van influencers. Dat resulteert in Fear Of Missing Out, onzekerheid dat veroorzaakt wordt door dingen te missen. Infleuncer Stijn Saman probeert dit op zijn kanaal te voorkomen. ‘Ik probeer vooral een glimlach op mijn volgers hun gezicht te brengen.’
‘In 2019 kwam de pandemie, toen werd Musical.ly net TikTok. Ik heb het toen gedownload. TikTok sprak mij enorm aan. Mensen lieten veel meer van henzelf zien en maakte grappige video’s. Toen ben ik op mijn vijftiende begonnen met het plaatsen van grappige en korte video’s over mijn eigen leven. Mijn eerste video kreeg duizend views. Daar kreeg ik echt een kick van, ik was trots. Steeds kreeg ik na het plaatsen weer een kick om meer te gaan plaatsen en dat is eigenlijk zo doorgegaan. Nu ben ik op het punt gekomen dat ik 770.000 volgers heb op TikTok, 70.000 volgers op Youtube en bijna 60.000 volgers op Instagram.’
Met zijn grote bereik probeert Stijn positiviteit te verspreiden. Dit lukt, want hij ontvangt vaak lieve en positieve berichten over zijn content. ‘Iemand heeft daar echt de tijd voor genomen om dat te typen, dan moet het veel betekenen voor iemand om dat te sturen. Ik vind dat altijd heel lief’, vertelt Stijn met een brede glimlach en stralende ogen.
Dataverantwoording
Centraal Bureau van Statistiek:
Dit artikel is geschreven door het Centraal Bureau van Statistiek. Het CBS is een welbekend onderzoeksplatform wiens kerndoel het is om onafhankelijke en betrouwbare informatie te verschaffen voor zowel burgers als overheidsinstanties. Het artikel is gebaseerd op het onderzoek (gedaan door het CBS), internet: toegang, gebruik en faciliteiten; 2012-2019. In deze productie is ervoor gekozen om uit dit onderzoek alleen de cijfers over de ontwikkeling van het gebruik van sociale media te gebruiken. Hierin is ervoor gekozen om onder andere het aantal mensen dat e-mails verstuurd, internet gebruikt, via het internet belt en televisie kijkt weg te laten. Om verwarring te voorkomen. Ook houdt dit de visualisatie overzichtelijk.
Waar rekening mee gehouden moet worden tijdens het bekijken en lezen van deze data is dat de cijfers uit 2019 afkomstig zijn. Dit zijn namelijk de meest recente cijfers, vanuit een betrouwbare bron, over leeftijden die sociale media gebruiken. Na 2019 is het onderzoek niet voortgezet.
Het CBS is transparant over hun werkwijze, wat duidt op een betrouwbare bron. Zo delen zij dat zij een steekproef hebben afgenomen door middel van een enquête bij 5000 Nederlandse inwoners. Zij zijn een representatieve afspiegeling van de Nederlandse samenleving van 12 jaar en ouder en nemen deel aan een particulier huishouden. Houdt in gedachten dat steekproeven niet altijd 100% representatief zijn. De gestelde vragen in de enquête deelt het CBS op hun website (wat duidt op transparantie).
Dataverantwoording
NewCom Nationale Social Media Onderzoek:
Het gebruikte onderzoek is afkomstig uit 2024 en is hiermee de meest recente data vanuit deze onderzoeksinstantie over sociale media.
NewCom is een onafhankelijk bedrijf dat onderzoek doet op aanvraag en jaarlijks rapporten uitbrengt. Het rapport dat gebruikt is in deze productie is een jaarlijks rapport en is niet verbonden aan andere partijen. Er is dus geen sprake van belangenverstrengeling. Dit duidt op een onafhankelijk rapport, dit vermelden zij ook duidelijk in het desbetreffende onderzoek.
Dit onderzoek is volgens NewCom het grootste jaarlijkse sociale media onderzoek van Nederland en bevat hierom ook veel data. Hierom is er een selectie gemaakt uit deze data om zo de productie overzichtelijk te houden voor de lezer. Er is gekozen voor de cijfers die nauw in verband staan met het mentaal welzijn van de Nederlandse samenleving. Zo is de keuze gemaakt om de cijfers over de mensen die ongelukkig worden door het gebruik van sociale media en de leeftijdsgroepen hierin te gebruiken. Maar is er niet voor gekozen om gebruik te maken van de cijfers over het gebruik van sociale media platformen zoals TikTok en Threads. Ook is er niet voor gekozen om de cijfers over ouders die denken dat sociale media hun kinderen negatief beïnvloedt te gebruiken, om zo niet te focussen op kinderen maar vooral jongeren en jongvolwassenen samen. Want hier ligt het grootste probleem, te zien aan de andere cijfers.
Het onderzoek heeft 7159 respondenten meegenomen in het rapport die een representatieve afspiegeling vormen van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder. Zij hebben in januari van 2024 allemaal een online vragenlijst ingevuld. Zij zijn transparant over deze methodes. Houdt er rekening mee dat de respondenten een onderdeel van de samenleving zijn en dat dit niet altijd een volledige afspiegeling is.
‘Zelf denk ik dat iedereen FOMO bij anderen kan veroorzaken. Maar influencers hebben nou eenmaal een groter platform en dus ook een grotere impact hiermee’, zegt Stijn wanneer hij voor de camera staat. Aan zijn comfortabele houding en vloeiende manier van spreken is te merken dat voor de camera een bekende plek is voor hem.
De angst om iets te missen, dit gevoel is te ontleden in twee delen volgens onderzoek door Brazilian Journal of Psychiatry.
1Erbij willen horen.
‘Je ziet online dat je vrienden iets leuks aan het doen zijn en jij bent daar niet bij. Dit kan voor onzekerheid zorgen. Gebruikers gaan zich afvragen waarom zij daar niet bij zijn, waarom zijn ze niet mee gevraagd en wat er mis is met hen’, vertelt psycholoog Angela Koolmees. Zij helpt haar patiënten om meer rust te vinden en hierbij hoort ook het oplossen van FOMO. ‘Deze angst wordt door sociale media versterkt. Constant op de hoogte zijn van wat je vrienden aan het doen zijn, ook als jij er niet bij bent.’
2Het gevoel van gemis.
Op sociale media zien mensen telkens de posts en verhalen van influencers en hun vrienden. ‘Ik hoor het van mijn patiënten. Ze zien dat iedereen die zijn online volgen leuke dingen aan het doen zijn, zij doen dit zelf niet’, legt Koolmees uit. ‘Vooral mensen die al onzeker zijn, zijn hier kwetsbaar voor. Ze gaan twijfelen aan zichzelf en vragen zich af waarom zij geen leuke dingen aan het doen zijn.’
Lees hier de ervaringen van jongeren met FOMO en sociale media.
‘Ik ben dan door sociale media aan het scrollen en dan voelt het alsof iedereen op vakantie is of iets gezelligs met hun vrienden aan het doen is. Het lijkt vooral alsof influencers altijd vrolijk en druk zijn. Terwijl ik dan gewoon tijd zit te verdrijven op mijn telefoon. Die onzekerheid van “waarom ben ik niets aan het doen” en “waarom ga ik nooit op vakantie, doe ik iets verkeerd?” komt dan naar boven. Zelf weet ik ook wel dat ik niet zielig ben en dat er niets mis met mij is, maar door die berichten ga ik daar dan wel aan twijfelen.’
“Het beïnvloedt mijn dagelijks leven niet echt, maar soms als ik alleen ben wel. Er is dan niets om mij eraan te herinneren dat ik net zo’n leuk leven heb als iedereen online. Ik zie dan dat bekenden leuke en gezellige dingen aan het doen zijn. Dan zit ik gewoon alleen in m’n studentenkamer. Soms zorgt dat een beetje ervoor dat ik in een spiraal kom.’
‘Zelf heb ik best wel last van FOMO. Vooral als ik een foto toegestuurd krijg op Snapchat en ik zie dat mijn vrienden leuke dingen aan het doen zijn. Dan ga ik teveel nadenken, dat weet ik ook wel. Ik denk dan dat ze mij misschien express niet hebben uitgenodigd.’
‘Maar ik heb het ook met influencers, de hele tijd zie ik dat zij een erg luxe leven leiden. Veel op vakantie, samenwerkingen met toffe bedrijven en een groot aantal volgers. Eigenlijk wil ik dat stiekem ook wel, maar ik weet ook dat het niet zo mooi is als het lijkt. Dat neem ik aan.’
Het is dus voor iedereen anders hoe zij sociale media ervaren en hoe het hun leven beïnvloedt. Zowel positief als negatief.