In Zwolle, op de Hogeschool Viaa vindt op 14 mei “Open Minds” plaats. Een dag om mentale gezondheid bespreekbaar te maken. De dag bestaat onder andere uit een live-opname van de podcast “De Handleiding,” waarin dieper wordt ingegaan op het belang van praten over mentale gezondheid, vooral voor studenten.
‘Welkom bij de live-opname van de podcast "De Handleiding,"’ klinkt het door de grote zaal met gedimde lichten en grote, lege stoelen vooraan. Hier vindt de "Open Minds" dag plaats. ‘Vandaag gaan we het hebben over mentale gezondheid en waarom we er juist meer over moeten praten,’ zegt presentator Tim Senders, die vooraan de zaal vol met studenten staat.
‘We hebben social work-docent Pieter en pabo-studenten Sander en Sofie uitgenodigd om ons te helpen bij deze uitzending,’ roept Tim met verheven stem door de zaal, gevolgd door applaus. Pieter, Sander en Sofie staan op vanuit de zaal en nemen plaats op de rode bank vooraan. Ondertussen vervolgt Tim zijn verhaal. ‘Ons mentaal welzijn in Nederland gaat achteruit.’
Levenstevredenheid
‘Uit een onderzoek van het CBS blijkt dat de leeftijdsgroep 18 tot 25 jaar het minst tevreden is over hun leven, met ook nog eens een daling van 11% in 2022 ten opzichte van 2019,’ klinkt het door de zaal. De studenten die eerst glimlachten, laten nu hun mondhoeken zakken. Alle geluiden verdwijnen, en het is bijna alsof er krekels te horen zijn.
Toch zal dit voor veel studenten geen complete verrassing zijn, want uit de Studentmonitor en de CBS Gezondheidsenquête blijkt dat 44% van alle hbo- en wo-studenten kampt met psychische problemen. Dit percentage ligt hoger dan bij jongvolwassenen in het algemeen, wat vooral wordt toegeschreven aan de steeds stijgende prestatiedruk in Nederland.
Volgens het Trimbos Instituut leeft dit onder meer dan de helft van de Nederlandse studenten. Omdat deze druk nauw verbonden staat met levenstevredenheid en emotionele problemen, blijkt uit gegevens van het onderzoek Gezondheid en Welzijn van Scholieren door HBSC, zorgt dit ook voor de dalende levenstevredenheid onder jongeren. Maar toch blijft het praten hierover een stigma.
Volgens het Trimbos Instituut leeft dit onder meer dan de helft van de Nederlandse studenten. Omdat deze druk nauw verbonden staat met levenstevredenheid en emotionele problemen, blijkt uit gegevens van het onderzoek Gezondheid en Welzijn van Scholieren door HBSC, zorgt dit ook voor de dalende levenstevredenheid onder jongeren. Maar toch blijft het praten hierover een stigma.
‘Het kan soms gewoon erg veel worden, de studie,’ vertelt social work-studente Anne wanneer er tijdens de uitzending gevraagd wordt of iemand iets wil vertellen over zijn of haar ervaring met prestatiedruk. Alle ogen in de zaal richten op haar wanneer zij opstaat van haar stoel. Zij begint, met haar ogen naar de grond gekeerd, haar verhaal te vertellen over hoe prestatiedruk haar mentale gezondheid en leven beïnvloedt. ‘De druk om alles te halen en alles goed te doen, neem ik ook mee naar huis. Dan is het erg lastig om een moment van rust te nemen. Ik heb altijd het gevoel dat ik bezig moet zijn en dat ik beter mijn best moet doen om alles uit mijn schoolwerk te halen, om echt te pieken. Dat lukt dan ook. Ik haal goede cijfers, maar het is wel echt slopend voor mezelf.’
Niet alleen schoolwerk legt deze prestatiedruk op de studenten, maar ook sociale media spelen hierbij een rol. Dat ziet ook psycholoog Angela Koolmees. In haar praktijk begeleidt zij haar patiënten om zingeving en rust te vinden. ‘We zien online alleen de beste momenten uit het leven van mensen; vakanties, leuke dates, diploma-uitreikingen. Maar niemand geeft toe dat het soms te veel wordt. Er wordt een ideaalbeeld neergezet, waar niet naar te leven is. Hierdoor ontstaat een enorme druk en eenzaamheid onder mensen, omdat zij denken de enige te zijn die zich zo voelen. Dat is eigenlijk ook weer dat stigma dat erover bestaat.’ Dit geldt vooral voor passieve gebruikers, die zelf weinig plaatsen en veel naar anderen kijken op sociale media. Volgens het Verwey-Jonker Instituut heeft deze groep, samen met degenen die problematisch veel gebruik maken van sociale media, een slechtere mentale gezondheid.
Niet alleen schoolwerk legt deze prestatiedruk op de studenten, maar ook sociale media spelen hierbij een rol. Dat ziet ook psycholoog Angela Koolmees. In haar praktijk begeleidt zij haar patiënten om zingeving en rust te vinden. ‘We zien online alleen de beste momenten uit het leven van mensen; vakanties, leuke dates, diploma-uitreikingen. Maar niemand geeft toe dat het soms te veel wordt. Er wordt een ideaalbeeld neergezet, waar niet naar te leven is. Hierdoor ontstaat een enorme druk en eenzaamheid onder mensen, omdat zij denken de enige te zijn die zich zo voelen. Dat is eigenlijk ook weer dat stigma dat erover bestaat.’ Dit geldt vooral voor passieve gebruikers, die zelf weinig plaatsen en veel naar anderen kijken op sociale media. Volgens het Verwey-Jonker Instituut heeft deze groep, samen met degenen die problematisch veel gebruik maken van sociale media, een slechtere mentale gezondheid.
Wanneer Anne wordt gevraagd of zij de druk door sociale media herkent, zucht ze diep en zegt ze: ‘Sociale media helpt inderdaad ook niet echt met die druk. Het maakt het vergelijken met anderen veel makkelijker, waardoor ik die druk voor mezelf nog hoger maak.’ En knikkende hoofden in de zaal bevestigen dat zij niet de enige is die dit herkent.
Volgens Koolmees zou deze druk verminderd kunnen worden door er meer over te praten en zo het stigma te verminderen. Door toe te geven dat niet iedereen alles tegelijk kan, kunnen we deze last verlichten. Tim en zijn co-host Marcel Bamberg willen, door over ons mentaal welzijn te praten, het stigma verminderen.
Volgens Koolmees zou deze druk verminderd kunnen worden door er meer over te praten en zo het stigma te verminderen. Door toe te geven dat niet iedereen alles tegelijk kan, kunnen we deze last verlichten. Tim en zijn co-host Marcel Bamberg willen, door over ons mentaal welzijn te praten, het stigma verminderen.
De proef
De studenten in de zaal zitten nog steeds in stilte en op het puntje van hun stoel te luisteren naar Marcel en Tim. ‘We gaan een proef doen om te laten zien dat prestatiedruk heel logisch is’, zegt Marcel. Het is namelijk niet mogelijk om alles tegelijk te doen en dan kan ook niet van studenten worden verwacht. ‘Het perfecte studentenleven dat jullie online zien en de beste cijfers zijn niet altijd allebei mogelijk.’
Opeens verschijnt er kinderspeelgoed op een blauwe poef voorin de zaal. ‘Iets herkenbaars van vroeger. Speelgoed waarbij je de juiste vormen in de juiste gaatjes moet doen,’ legt Marcel uit. Na wat gelach biedt een van de studenten die vooraan op de bank zit zich aan. ‘Ik merk soms ook dat het mij iets te veel wordt, dus ik ben wel benieuwd hoe deze proef gaat verlopen’, vertelt Sofie, die klaarstaat voor de proef. Ondertussen legt Marcel uit hoe de proef verloopt: ‘Je moet binnen 30 seconden met je ogen dicht alle vormen in de juiste gaatjes doen. Eén keer terwijl we je allerlei vragen stellen en de andere keer zonder vragen.’
De zaal moet lachen wanneer er allerlei vragen aan Sofie worden gesteld en het haar niet lukt om het juiste gaatje te vinden voor het groene cirkelvormige blokje in haar hand. Sofie probeert met grote snelheid de blokken in de gaten te plaatsen, maar wanneer de ‘TRINGGG’ klinkt, laat ze haar armen langs haar lichaam vallen en zakken haar schouders. Er blijven vier van de acht blokken voor haar liggen.
De tweede ronde gaat het beter, maar één blok blijft over. Wanneer de timer afgaat, doet ze snel haar ogen open om haar resultaat te zien. ‘Ik kan het gewoon niet allemaal tegelijk, merk ik. Het is dan te veel, en ik voel dan de druk, ook met alle ogen op mij. Dan gaat het gewoon mis,’ zegt Sofie, die achteraf wel moet lachen om de hele proef. De conclusie is: doe niet te veel tegelijk, focus op wat belangrijk is, en laat hierdoor hopelijk de prestatiedruk ook varen. ‘Dat merk ik ook nu.’
Praten
Door over druk, stress en mentale gezondheid te praten, worden mensen positief beïnvloed. ‘Veel mensen voelen zich dan niet meer alleen,’ zegt Koolmees. ‘Het verlaagt de drempel om eerder je gevoelens te delen met anderen en hulp te vragen. Je kan het niet altijd alleen oplossen.’
Om deze reden zet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zich in om het stigma rondom mentale gezondheid bij jongeren te verminderen. Tim legt aan de studenten uit dat als zij niet weten hoe zij een gesprek moeten starten over hun problemen, ze altijd gebruik kunnen maken van deze hulp. Alle afgedwaalde studenten in de zaal, hun ogen zijn weer gericht op Tim wanneer hij meer vertelt over de hulp.
‘De campagne “Hey, het is oké” is opgezet samen met MIND Us en Join Us, twee platformen die hulp bieden aan jongeren met mentale problemen. Samen maken zij posters, online video’s en doen zij aan samenwerkingen met verschillende influencers en podcastmakers. Hierin worden en tips gegeven voor jongeren om een gesprek te starten over hun mentale gezondheid, het maakt de drempel voor de gesprekken ook lager’ Studenten krijgen met grote ogen richting Tim en sommigen pakken hun telefoon erbij, waarop te zien is dat ze de website van “Hey, het is oké” opzoeken.
Om deze reden zet het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zich in om het stigma rondom mentale gezondheid bij jongeren te verminderen. Tim legt aan de studenten uit dat als zij niet weten hoe zij een gesprek moeten starten over hun problemen, ze altijd gebruik kunnen maken van deze hulp. Alle afgedwaalde studenten in de zaal, hun ogen zijn weer gericht op Tim wanneer hij meer vertelt over de hulp.
‘De campagne “Hey, het is oké” is opgezet samen met MIND Us en Join Us, twee platformen die hulp bieden aan jongeren met mentale problemen. Samen maken zij posters, online video’s en doen zij aan samenwerkingen met verschillende influencers en podcastmakers. Hierin worden en tips gegeven voor jongeren om een gesprek te starten over hun mentale gezondheid, het maakt de drempel voor de gesprekken ook lager’ Studenten krijgen met grote ogen richting Tim en sommigen pakken hun telefoon erbij, waarop te zien is dat ze de website van “Hey, het is oké” opzoeken.
‘Praat jij erover als je je niet oké voelt?’
Ondanks de positieve invloed die praten over mentale gezondheid heeft, blijft het voor veel mensen een uitdaging. Dit blijkt uit een video die op het grote scherm in de zaal verschijnt. In de video gaat Tim de straat op met de vraag ‘Praat jij erover als je je niet oké voelt?’ Hij loopt door de drukke winkelstraten en langs levendige hogescholen in Den Haag, op zoek naar antwoorden van verschillende mensen, van studenten tot ouderen.
De studenten die de video bekijken zitten nu op het puntje van hun stoel, wachtend op de antwoorden van de Hagenezen. Veel ondervraagden reageren verbaasd op de vraag. Opvallend zijn de opgetrokken wenkbrauwen en opengevallen monden, evenals de antwoorden: ‘Eigenlijk alleen met familie en goede vrienden’ of ‘Ja, soms met mijn vrouw, maar niet zo snel met mensen van werk of iets in die richting’. Slechts een enkeling antwoordt bevestigend: ‘ja’ op de gestelde vraag.
Ook Sander (20), die vooraan in de zaal op de rode bank zit, herkent dit. Met een trillende hand houdt hij de microfoon vast en deelt zijn verhaal met de zaal: ‘Het is wel lastig om het erover te hebben. Want wanneer je hoort dat het goed gaat met iedereen om je heen, en ze lopen allemaal goed op schema voor school, dan vind ik het moeilijk om toe te geven dat het met mij niet goed gaat. Ik denk dan dat ik het zelf maar moet oplossen.’ Na een diepe zucht en een lange blik op de volle zaal vervolgt hij: ‘Maar het lucht eigenlijk wel op om er met iemand over te praten, over die druk die ik ervaar.’
Kort hierna kondigen Tim en Marcel de live uitzending van de podcast De Handleiding af. ‘Wij bedanken iedereen voor het komen en ik hoop dat dit jullie aanmoedigt om meer te praten over jullie mentale gezondheid. Want zoals jullie nu weten is het niet alleen goed voor jezelf maar helpt het ook anderen.’, zegt Tim. Studenten staan op vanuit hun stoelen en er klinkt een luid applaus door de zaal.
De studenten die de video bekijken zitten nu op het puntje van hun stoel, wachtend op de antwoorden van de Hagenezen. Veel ondervraagden reageren verbaasd op de vraag. Opvallend zijn de opgetrokken wenkbrauwen en opengevallen monden, evenals de antwoorden: ‘Eigenlijk alleen met familie en goede vrienden’ of ‘Ja, soms met mijn vrouw, maar niet zo snel met mensen van werk of iets in die richting’. Slechts een enkeling antwoordt bevestigend: ‘ja’ op de gestelde vraag.
Ook Sander (20), die vooraan in de zaal op de rode bank zit, herkent dit. Met een trillende hand houdt hij de microfoon vast en deelt zijn verhaal met de zaal: ‘Het is wel lastig om het erover te hebben. Want wanneer je hoort dat het goed gaat met iedereen om je heen, en ze lopen allemaal goed op schema voor school, dan vind ik het moeilijk om toe te geven dat het met mij niet goed gaat. Ik denk dan dat ik het zelf maar moet oplossen.’ Na een diepe zucht en een lange blik op de volle zaal vervolgt hij: ‘Maar het lucht eigenlijk wel op om er met iemand over te praten, over die druk die ik ervaar.’
Kort hierna kondigen Tim en Marcel de live uitzending van de podcast De Handleiding af. ‘Wij bedanken iedereen voor het komen en ik hoop dat dit jullie aanmoedigt om meer te praten over jullie mentale gezondheid. Want zoals jullie nu weten is het niet alleen goed voor jezelf maar helpt het ook anderen.’, zegt Tim. Studenten staan op vanuit hun stoelen en er klinkt een luid applaus door de zaal.
Vele studenten verlaten hierna de zaal, maar een klein groepje loopt daarentegen de trap af naar de voorkant van de zaal richting Marcel en Tim. Onder het geluid van de gesprekken van mensen die de zaal verlaten, bedanken de leerlingen Tim en Marcel voor de uitzending. ‘Het was erg mooi en interessant om dit allemaal te horen’, zegt een van hen. Na een groepsfoto met Marcel en Tim te hebben genomen verlaten ook deze laatste studenten de zaal.
Na afloop van de uitzending, zonder de microfoon bij zijn mond, geeft Sander in een gesprek met zijn medestudenten toe dat hij misschien zelf ook bijdraagt aan het stigma rondom mentale gezondheid. ‘Ik zet eigenlijk ook een masker op en zeg dat het goed gaat. Dus ik denk dat ik daarin eerlijker moet zijn. Ik zou dat zelf namelijk ook van anderen willen horen. Maar ik denk dat ik dat nu ook wel ga doen.’
Na afloop van de uitzending, zonder de microfoon bij zijn mond, geeft Sander in een gesprek met zijn medestudenten toe dat hij misschien zelf ook bijdraagt aan het stigma rondom mentale gezondheid. ‘Ik zet eigenlijk ook een masker op en zeg dat het goed gaat. Dus ik denk dat ik daarin eerlijker moet zijn. Ik zou dat zelf namelijk ook van anderen willen horen. Maar ik denk dat ik dat nu ook wel ga doen.’