Commerciële testbedrijven onder de loep: ‘Een proactieve controle is belangrijk’
Door de komst van testen voor toegang is het aantal commerciële testbedrijven enorm gegroeid. Want sinds één maand is niet meer mogelijk om zonder vaccinatie, herstelbewijs of negatieve test culturele gelegenheden of horeca te bezoeken. Maar hoe gaan commerciële testbedrijven om met jouw persoonlijke gegevens nadat de uitslag van de test bekend is en wat voor controle is er eigenlijk op de commerciële testaanbieders?
Om hoeveel commerciële testbedrijven gaat het?
Dagelijks laten ruim 60.000 mensen zich testen voor toegang bij een commerciële testaanbieder. De bedrijven die dit soort testen aanbieden vallen onder de Stichting Open Nederland. In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is de stichting opgericht om een netwerk van testlocaties te organiseren. De stichting regelt via een aanbesteding welke commerciële testbedrijven toegangstesten mogen aanbieden. Op dit moment zijn 19 commerciële testbedrijven aangesloten bij Stichting Open Nederland met 545 actieve testlocaties verdeeld in heel Nederland. De 19 uitgekozen testbedrijven krijgen per afgenomen test € 12,77 van de overheid. Dit is een verschil met het begin van testen voor toegang, toen kregen de bedrijven een beschikbaarheidsvergoeding. Stichting Open Nederland vertelt dat wegens de toegenomen vaccinatiegraad en de marktgroei van de testaanbieders dit niet meer mogelijk is. Wel kunnen alle belanghebbende commerciële testaanbieders zich maandelijks aanmelden voor aansluiting. Stichting Open Nederland laat weten dat er op het moment nog 42 bedrijven in het proces van aansluiting zijn. De testbedrijven kunnen niet zomaar meedoen, zij moeten voldoen aan de AVG richtlijnen en ze moeten de richtlijnen van de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding (LCI) volgen. Dit betekent dat de LCI instructies heeft opgezet om de kwaliteit van de testen te waarborgen.
Een commerciële test gedaan en wat nu?
Je hebt net als een van de 60.000 mensen een test gedaan bij een commercieel testbedrijf en laat je gegevens achter zodat het bedrijf jou kan terug bellen voor de uitslag. Wat er na dit telefoontje gebeurt met de test en jouw persoonsgegevens zoals genetisch materiaal wat achterblijft is de vraag.
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft een begeleidingscommissie opgesteld om het ministerie te adviseren over de digitale ondersteuning bij corona. De begeleidingscommissie Digitale Ondersteuning Bestrijding Covid-19 bestaat uit mensen met diverse specialismen zoals epidemiologie en privacy. Uit een advies blijkt dat zij een actievere controle op commerciële testaanbieders willen, ‘Het blijkt dat commerciële testaanbieders uiteenlopende bewaartermijnen van testdata hanteren en de privacy verklaringen lopen in de praktijk uiteen.’ De begeleidingscommissie spreekt zelfs over commerciële testaanbieders die de Tijdelijke wet coronatoegangsbewijzen overschrijden.
Wat betekent het voor jou, als testaanbieders uiteenlopende bewaartermijnen hebben?
Stichting Open Nederland is opgericht om een netwerk te bieden voor alle bedrijven die testen voor toegang. Toch wijken de privacy verklaringen van de 19 aangesloten testbedrijven van elkaar af. Het grootst aangesloten testbedrijf laat in de verklaring duidelijk weten: ‘wij verkopen geen persoonsgegevens’. Ook zijn er testaanbieders die aangeven bij een negatieve test persoonsgegevens vier weken te bewaren, bij een positieve test is dat één jaar. Ook is een aantal testbedrijven niet duidelijk over wat zij doen met persoonlijke gegevens, zo geeft een bedrijf aan de persoonsgegevens te bewaren zolang zij dat nodig vindt.
De verschillen in de privacy verklaringen van commerciële testbedrijven zijn van belang om een beter beeld te krijgen van wat er gebeurt met de persoonlijke gegevens. Zo legt een bedrijf in zijn verklaring uit dat bij laboratorium testen geen herleidbare gegevens te zien zijn voor medewerkers. Testresultaten zijn pas te zien na goedkeuring van een BIG-arts en het bedrijf geeft aan alle gegevens anoniem te delen. Tenzij het bedrijf wettelijk verplicht wordt gesteld door bijvoorbeeld een opsporingsinstantie. Of het advies van de begeleidingscommissie heeft gezorgd voor veranderingen, blijft vooralsnog onduidelijk. Het ministerie van VWS verwijst naar een kamerbrief waarin minister De Jonge reageert op het gegeven advies, hij maakt duidelijk dat Stichting Open Nederland hem heeft laten weten dat de aangesloten commerciële testaanbieders wel volgens de wettelijke bewaartermijnen handelen. Dit komt omdat de bedrijven volgens minister de Jonge gebruik moeten maken van een applicatie die ervoor zorgt dat gegevens bij een negatieve test na vier weken automatisch worden verwijderd. Bij een positieve test gebeurt dat na één jaar. Toch is er over het gebruik van deze applicatie weinig te lezen in de privacy verklaringen.
Toezicht op de commerciële testaanbieders
Niet alleen de bewaartermijnen voor persoonsgegevens kunnen ver uit elkaar liggen, ook het toezicht op commerciële testaanbieders ligt gecompliceerd. De commerciële testbedrijven die testen voor toegang worden voorzien van testen door Dienst Testen, het is onduidelijk of zij weten wat er gebeurt met de testen nadat zij geanalyseerd zijn. Verder laat een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport weten dat het toezicht op de commerciële testaanbieders hoogstwaarschijnlijk ligt bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. De woordvoerder van IGJ zegt dat zij inderdaad toezichthouder zijn op de commerciële teststraten, maar alleen op het gebied van de Kwaliteit, Veiligheid en Zorg. Zij inspecteren de kwaliteit van de teststraten, of de test op de goede manier wordt afgenomen en of de terugkoppeling van testuitslagen naar de GGD op de juiste wijze wordt uitgevoerd.
Naast een actievere controle op de commerciële testaanbieders adviseert de begeleidingscommissie het ministerie ook over een verbod op de opslag van DNA, weefsel, stoffen of bijvangst bij het testen. Ze maken duidelijk dat maar een aantal testaanbieders in de privacyverklaring vermeldt geen DNA of ander materiaal op te slaan. Kijkend naar de huidige privacy verklaringen van de commerciële testaanbieders die zijn aangesloten bij Stichting Open Nederland, is er één aanbieder die in zijn verklaring heeft staan dat zij géén DNA verzamelen. Veel commerciële testbedrijven benoemen dat zij genetisch materiaal bewaren voor wetenschappelijk onderzoek maar in het advies van de begeleidingscommissie wordt dit als een uitzondering gezien. Het opslaan van lichaamsmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek is namelijk al goed geregeld in de Wet Publieke Gezondheid, de Wet Medisch Wetenschappelijk Onderzoek met Mensen en de AVG.
Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verwijst bij de vraag over welke maatregelen het ministerie heeft genomen na het uitgebrachte advies, ook naar de kamerbrief van Minister de Jonge. Daarin laat hij weten: ‘In Mei is een voorstel voor een Wet Zeggenschap Lichaamsmateriaal ingediend, met de wet zal een zorgvuldige omgang met lichaamsmateriaal worden gewaarborgd.’ Minister de Jonge verwijst in de kamerbrief als antwoord op een opslagverbod naar een wet die nu nog steeds in behandeling is en dus nog niet van kracht is. De Wet Zeggenschap Lichaamsmateriaal gaat over een zorgvuldige omgang met lichaamsmateriaal. Zo zorgt deze wet ervoor dat lichaamsmateriaal alleen wordt afgenomen, bewaard of gebruikt als daar toestemming voor is gegeven. Verder geeft Minister De Jonge in zijn antwoord aan dat nu ook al regels gelden. Zo moet een burger bezwaar kunnen maken bij een commercieel testbedrijf voor het verzamelen van anoniem materiaal, uit onderzoek blijkt dat dit vaak wel vermeld is in de privacy verklaringen. Tot slot is het volgens de AVG verboden voor commerciële testbedrijven om zonder toestemming indirect herleidbaar lichaamsmateriaal te verzamelen. Stichting Open Nederland laat dan ook weten dat alle aangesloten testbedrijven de richtlijnen van de AVG volgen.
Kortom, sinds de invoering van testen voor toegang en de oprichting van de Stichting Open Nederland, zijn de regels en wetten rondom de commerciële testenaanbieders verbeterd. Mede door het advies van de Begeleidingscommissie Digitale Ondersteuning Bestrijding Covid-19 is duidelijk geworden dat aanvullende regelgeving nog nodig is. Het laat zien dat nog niet volledig duidelijk is geworden dat alle commerciële testbedrijven op dezelfde wijze omgaan met de persoonsgegevens die zij gebruiken bij het afnemen van een corona test. Pas als de Wet Zeggenschap Lichaamsmateriaal van kracht wordt, zal dit een grotere zekerheid geven voor een zorgvuldige manier van omgaan met lichaamsmateriaal.