Bij het doen van de boodschappen staan consumenten voor het maken van vele keuzes. Lopend door de gangpaden proberen de producten de aandacht te krijgen, zodat ze worden opgepakt en in het winkelmandje belanden. Sinds 1 januari 2024 is de Nutri-Score het officiële voedselkeuzelogo in Nederland. Het label is inmiddels op veel verpakkingen te vinden en is bedoeld om consumenten te helpen gezondere keuzes te maken. Maar volgens voedingsdeskundige Edith Alkemade-Augustinus is het in plaats daarvan vooral verwarrend.
“Ik leer mensen het etiket te lezen op de achterkant. Want ook al staat er misschien een A op een bepaald product, dan nog kan het zijn dat het product ultra bewerkt is, wat het dus niet gezond maakt. Daarnaast is het belangrijk dat er bij mensen een belletje gaat rinkelen als er meer dan vijf ingrediënten in het product zitten. Dat duidt vaak op bewerkte producten en die zijn meestal niet vers,” aldus Edith.
UITLEG NUTRI-SCORE
De Nutri-Score geeft producten een letter van A (gezondste keuze) tot E (minst gezonde keuze). De score is gebaseerd op een rekenmodel dat kijkt naar zowel positieve als negatieve voedingswaarden per 100 gram of milliliter. De Nutri-Score vergelijkt binnen dezelfde productgroep, zo is een chips met score C is dus niet rechtstreeks te vergelijken met een smoothie die ook een C-score heeft.
In de visualisatie hieronder worden verschillende producten met Nutri-Score A naast elkaar gezet, terwijl ze uit totaal verschillende categorieën komen. Dit laat zien hoe verwarrend zo’n score kan zijn wanneer je producten vergelijkt die van nature sterk verschillen. Zo krijgt bijvoorbeeld een snoepsoort als kattendrop een A-score, ondanks het gebruik van zoetstoffen en de mate van bewerking. Ook zit er in een mueslireep 13 gram meer suiker dan in kipfilet, terwijl ze wel dezelfde Nutri-Score hebben.
De tekst gaat verder na de visualisatie.
VERWARRING
De verwarring blijkt ook uit een ervaring die Edith had met een van haar cliënten. “Ik had ooit een cliënt die veel appelsap dronk, omdat hij zag dat het product een Nutri-Score A had. Hij dacht daardoor dat het een gezonde keuze was, terwijl hij eigenlijk een verhoogd risico op diabetes had. We gebruiken tijdens gesprekken met cliënten vaak de website van Albert Heijn om samen naar hun aankopen te kijken. Deze cliënt had zelf opgezocht dat appelsap een Nutri-Score A had en begreep daarom niet waarom het geen goede keuze voor hem was.”
Om te laten zien waar de Nutri-Score functionerend kan zijn, is een tweede visualisatie toegevoegd waarin vanilletoetjes met elkaar worden vergeleken. Dit zijn producten uit dezelfde categorie, met verschillende Nutri-Scores. Het verschil is hier goed te zien in het suiker- en vetgehalte: de score geeft dan een duidelijker beeld van wat gezonder is binnen één soort product.
De tekst gaat verder na de visualisatie.
GEEN VAN VAN SYSTEEM
Toch blijft Edith kritisch over het systeem. “De Nutri-Score klopt in sommige gevallen niet met wat we weten over gezonde voeding. Olijfolie is bijvoorbeeld een heel gezond product, maar krijgt toch soms een Nutri-Score E. Dat komt doordat de score gebaseerd is op 100 milliliter of gram, terwijl je in de praktijk meestal maar een klein beetje gebruikt, bijvoorbeeld een scheutje over een salade. Daarom ben ik zelf geen grote fan van het systeem.”
ADVIES BIJ BOOSCHAPPEN
Edith’s belangrijkste advies: koop zo veel mogelijk vers. “Ga gewoon naar de groente- en fruitafdeling en doe daar het grootste deel van je boodschappen. Vermijd de schappen met sterk bewerkte producten zoveel mogelijk. Kijk ook eens in het vriesvak bij de groenten en het fruit. Spruitjes zijn bijvoorbeeld goede en makkelijke keuze, zolang je vers kookt, zit je eigenlijk altijd goed.”
Ook raadt ze het gebruik aan van digitale hulpmiddelen. “Met de app van het Voedingscentrum, Kies Ik Gezond? kun je producten in de supermarkt scannen en meteen zien of ze wel of niet een verstandige keuze zijn. Verse producten zijn sowieso betrouwbaar, maar als je twijfelt over iets, is het handig om even te scannen. Ik gebruik ook regelmatig de website van Albert Heijn. Daar kun je producten opzoeken en eventueel thuis al een boodschappenlijstje samenstellen. Dat helpt om gerichter en gezonder boodschappen te doen, ook al doe je je boodschappen ergens anders.’’
Verantwoording Data
De gekozen producten zijn afkomstig van Albert Heijn, de supermarkt met het grootste marktaandeel in Nederland. Hierdoor zijn de voorbeelden representatief voor wat veel Nederlanders daadwerkelijk in huis halen. Voor het verzamelen van de data heb ik uit elke productgroep één product gekozen, om zo een eerlijke vergelijking tussen verschillende soorten producten mogelijk te maken. Alle producten zijn eenvoudig terug te vinden op de website van Albert Heijn. Ik heb mij in de analyse uitsluitend gericht op het gehalte aan suikers, vetten en zout, omdat deze voedingsstoffen binnen de Nutri-Score worden aangemerkt als negatieve factoren. Een product krijgt namelijk een lagere score wanneer het relatief veel van deze stoffen bevat. De exacte voedingswaarden zijn overgenomen van de productinformatie op de website van Albert Heijn. In de eerste datavisualisatie heb ik de voedingswaarden gecategoriseerd (suikers, vetten en zout afzonderlijk), zodat lezers per stof een vergelijking kunnen maken tussen de producten. Bij de tweede visualisatie heb ik ervoor gekozen om alle gegevens in één overzicht te tonen, omdat het hier om een kleiner aantal producten gaat en de informatie in één oogopslag duidelijk is. Bij de keuze van de kleuren in de visualisaties heb ik gezocht naar een heldere en herkenbare codering: vet is weergegeven in geel, suiker in groen en zout in blauw.