Interview

Marisca Overtoom (29) is één van de scheidsrechters in de Azerion Vrouweneredivisie die ook voor de FIFA fluit. Al sinds ze is begonnen met fluiten heeft ze één grote droom. “Ik wil heel graag op een internationaal eindtoernooi fluiten. Mannen of vrouwen, dat maakt dan niet eens uit.” Met oog op het komende Europees Kampioenschap in Duitsland, kan die droom steeds een klein stapje dichterbij komen.  Welke verschillen zijn er tussen mannelijke en vrouwelijke scheidsrechters en waar komen die vandaan?

Door Emma Odijk

In huize Overtoom is familie belangrijk. Overal hangen foto’s van het gezin, met en zonder kleinkinderen. Zodra het over haar familie gaat, begint Marisca te glunderen. “Voetbal is een teamsport, maar mijn familie is ook een team. Ik ben erg trots op ze, allemaal.”

Aan tafel in de woonkamer van haar ouderlijk huis in het Noord-Hollandse Obdam zit Marisca te vertellen. “Even verderop, net naast het station, zit Victoria-O, daar zijn we allemaal begonnen. Franca, Jessica, Kees, Willie en ik zijn allemaal begonnen met voetballen. Willie is daarin doorgegaan en heeft de Eredivisie gehaald. Franca, Kees en ik zijn op een gegeven moment gaan fluiten naast het voetballen. Jessica heeft dat ook wel geprobeerd, maar zij vond het niets. We zijn dus een echt voetbalgezin.”

Van het gezin zijn Marisca en Franca doorgestroomd naar het fluiten van betaald voetbalwedstrijden. “Jessica en Franca gingen op een moment de pupillenscheidsrechtersopleiding doen. Voor Jessica pakte dat niet zo goed uit, ze haalde het niet, maar voor Franca wel. Die ontwikkelde zich door en bleef groeien in het fluiten. Toen ik dat zag, dacht ik ‘als zij het kan, dan kan ik het ook.’ En ik wilde graag wat terug doen voor de club. Het was óf fluiten, óf snoepzakjes verkopen in de kantine. Die keuze was snel gemaakt.”

“Voordat ik naar Groningen ging om farmacie te studeren, combineerde ik het voetballen en het fluiten, maar dit ging steeds lastiger. Ik besloot te stoppen met spelen, en volledig door te gaan als scheidsrechter.“ In Heerhugowaard, een dorp even verderop, deed Marisca een beginnersopleiding tot scheidsrechter: De volgende stap na het zijn van een scheidsrechter op je eigen vereniging. Vanaf daar moet men de keuze maken om volledig voor de vereniging, of voor de KNVB te gaan fluiten. “Die keuze was niet per se makkelijk. Ik wilde wel graag voetballen, dus tot mijn negentiende heb ik het voetballen en het fluiten gecombineerd.”

Marisca fluit al sinds die tijd op hoog niveau en blijft zich doorontwikkelen. Toch is haar zus Franca nog steeds een van haar grootste voorbeelden. ‘Ik kijk ook op tegen een Bibiana Steinhaus, die in Duitsland furore maakte als eerste vrouw die een mannenwedstrijd floot, of een Stéphanie Frappart, die al jaren een van de grote namen is in het Franse voetbal, maar van hen weet ik niet hoe ze echt zijn. Bij mijn zus kijk ik vooral op tegen de manier waarop zij zich ontwikkeld heeft en ik waardeer de manier waarop zij mij af en toe coacht heel erg. Ze kijkt mijn wedstrijden en die analyseert ze dan ook wel eens.”

“De eerste vraag is wel altijd ‘hoe vond je zelf dat het ging?’”, vertelt Marisca lachend.

Waar haar zus Franca de keuze heeft gemaakt om assistent-scheidsrechter te zijn in de mannen-eredivisie, fluit Marisca zelf wekelijks wedstrijden in de Azerion Vrouweneredivisie én in de hoogste klasses van het amateurvoetbal voor mannen.

Verschillen

Tussen het fluiten van wedstrijden van mannen- en vrouwenwedstrijden zit weinig verschil volgens Marisca. Ze vindt fluiten gewoon heel erg leuk of dat nou een mannen- of een vrouwenwedstrijd is. Het spelletje is hetzelfde. Maar tussen mannelijke en vrouwelijke scheidsrechters zit wel degelijk verschil. “Ja, hier hebben we laatst bij het ontwikkeltraject van de KNVB een soort college over gehad. We kregen een lezing van een mevrouw die aangaf dat het mannelijk brein en het vrouwelijk brein anders zijn. Volgens haar nemen mannen eerder een beslissing, ookal is die beslissing fout. Zij nemen gewoon een beslissing, punt. Terwijl vrouwen pas een beslissing nemen wanneer ze zeker zijn dat die beslissing juist is.”

Toch worden mannen en vrouwen door de KNVB niet heel anders behandeld. Hoewel er al een aantal jaar een speciaal vrouwentraject gaande is, zijn de eisen voor vrouwen en mannen gelijk. Een goede zaak, vindt Marisca. “Het ontwikkeltraject bij de vrouwen is net even anders. Wij zijn met een kleiner clubje en omdat we in een andere competitie fluiten, de Azerion Vrouweneredivisie, is het juist wel fijn om zo’n kleiner groepje met lotgenoten te hebben. In dat traject worden we, onder leiding van scheidsrechters Nicolet Bakker en Danny Makkelie, begeleid door persoonlijke coaches. Dat voelt wel echt fijn, je merkt dat de KNVB er wel echt mee bezig is. De eisen om scheidsrechter te worden in de manneneredivisie zijn echter wel hetzelfde. Dat vind ik wel heel goed, alle eisen zitten op één niveau. Het duurt daarom alleen wat langer voordat er vrouwen in de manneneredivisie fluiten. Maar dan krijg je geen scheve gezichten.”

In financiële aspecten zijn er wel verschillen. Zo blijkt dat de Azerion Vrouweneredivisie in de pakketten van het amateurvoetbal zit. “Omdat het vrouwenvoetbal redelijk nieuw is, wordt dit nog als ‘amateurtak’ gezien. Als je kijkt in de piramide van de scheidsrechters, dan zie je dat amateurscheidsrechters ook in de Azerion Vrouweneredivisie fluiten, in een bepaalde groep of klasse, zit je nou eenmaal in een bepaald pakket. Toch is het soms wel wat krom. Zeker voor de internationale scheidsrechters zoals Lizzy van der Helm, Shona Shukrula, Wendy Gijsbers en ik. Van deze vier zit alleen Shona in het Talententraject Betaald Voetbal (mannenvoetbal). Lizzy, Wendy en ik worden betaald als KNVB Amateurscheidsrechters, net als de rest. Wij hebben het echter heel druk naast het pakket dat we al hebben. Daarnaast gaan we ook nog eens internationaal weg, dat kost tijd. Dat we dan voor een wedstrijd in de Vrouweneredivisie evenveel betaald krijgen als voor de mannen derde klasse, dat is wel een beetje gek. Maar afhankelijk van de competitie worden mannelijke en vrouwelijke scheidsrechters wel evenveel betaald.”

Volgens Marisca is het alleen niet iets wat zo is opgelost. Er zal meer geld in algemene zin naar het vrouwenvoetbal moeten gaan. Als de scheidsrechters willen professionaliseren en we het spel willen professionaliseren, dan moet er meer geld in het vrouwenvoetbal komen. Er worden volgens haar namelijk steeds meer eisen gesteld aan scheidsrechters.

Girlhood

In december 2022 was er een hele speelronde in de vrouweneredivisie met alleen maar vrouwelijke scheidsrechters en assistenten. “Als mijn wedstrijd niet was afgelast, was ik daar ook onderdeel van geweest”, vertelt ze met een grote glimlach. “Desondanks vond ik het super om te zien. Het geeft een soort saamhorigheid. Een gevoel dat je er toch samen met zijn allen staat. Een beetje het girlhood gevoel. Dat mis ik soms wel een beetje, ik denk dat als wij vrouwen ons meer zouden inzetten voor vrouwen, zouden we veel meer wegen en bergen kunnen verzetten. Want waarom hebben wij de validatie nodig van mannen, om te kunnen laten zien waar we goed in zijn? Al is dat in de voetbalwereld wel minder. Zeker als je kijkt wie er op de tribunes zitten bij de vrouweneredivisie, dat zijn dan toch de moeders met dochters.”

Een van Marisca’s laatst gefloten wedstrijden was Feyenoord tegen FC Twente in de KNVB Beker. Daar realiseerde ze zich weer dat ze best een voorbeeld kan zijn voor die dochters op de tribune. “Na de wedstrijd kwam er een meisje naar mij toe en die vroeg of ze mijn kaarten mocht hebben. Dat vond ik zo lief en dat zie ik ook steeds vaker bij amateurwedstrijden. Dat er dan meisjes staan te wachten na de wedstrijd die dan even willen zeggen dat ze het zo stoer vinden wat ik doe. Dat raakt me dan wel echt. Soms onderschat je echt hoe zo’n jong persoon dat opmerkt. Maar kinderen zijn gewoon heel erg gedreven als zij iets zien, dan weten ze van, oké, dit is mogelijk. Die representativiteit is echt belangrijk en daarom is het denk ik ook belangrijk dat er vrouwelijke scheidsrechters zichtbaar zijn.”

Positieve ontwikkeling

Mede hierdoor ziet Marisca de toekomst van de vrouwelijke scheidsrechters rooskleurig in. “Er is een hele goede ontwikkeling gaande. Er komt een mooie nieuwe generatie aan en de meiden die nu al fluiten staan ook op de drempel om door te breken.”

Ook op het veld merk ik echt wel een ontwikkeling. Er is steeds meer respect, voor wie dan ook. Mijn broer werd vroeger wel eens gepakt op zijn huidskleur tijdens het fluiten, ik op het feit dat ik een vrouw was. Tegenwoordig is dat echt een stuk minder.”

Maar ook haar eigen carrière heeft Overtoom al goed voor zich. “Mijn droom is nog altijd om op een groot eindtoernooi te mogen fluiten. Maakt niet uit of dat bij de mannen op vrouwen is. Het is een hoogtepunt waar iedereen naar kijkt, iedereen kan dan zien hoe hard je ervoor hebt gewerkt.”